گپ و گفتی با پدر مهندسی علم زلزله
رشد دانش زلزله شناسی در ایران
علی اکبر معین فر سال ۱۳۲۶ در آزمون ورودی دانشکده فنی ثبت نام کرد و سپس از سال دوم، تحصیلاتش را در رشته راه و ساختمان ادامه داد و در سال ۱۳۳۰ در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. وی بعدها در بانک ساختمان به عنوان مهندس ناظر مشغول کار شد. در سال ۱۳۳۸ به دنبال آشنایی و همکاری با گروه مهندسی ژاپنی که برای بررسی زلزله ۱۹۵۷ مازندران به ایران آمده بودند، از سوی پروفسور تاچی نایتو، استاد برجسته زلزله و طراح و سازنده برج توکیو، برای دوره‌ای تحقیقاتی در مهندسی زلزله به دانشگاه واسدا دعوت شد و دوره مهندسی زلزله را در سال ۱۹۶۰ به پایان رساند.
علی اکبر معین فر سال ۱۳۲۶ در آزمون ورودی دانشکده فنی ثبت نام کرد و سپس از سال دوم، تحصیلاتش را در رشته راه و ساختمان ادامه داد و در سال ۱۳۳۰ در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد.
وی بعدها در بانک ساختمان به عنوان مهندس ناظر مشغول کار شد. در سال ۱۳۳۸ به دنبال آشنایی و همکاری با گروه مهندسی ژاپنی که برای بررسی زلزله ۱۹۵۷ مازندران به ایران آمده بودند، از سوی پروفسور تاچی نایتو، استاد برجسته زلزله و طراح و سازنده برج توکیو، برای دوره‌ای تحقیقاتی در مهندسی زلزله به دانشگاه واسدا دعوت شد و دوره مهندسی زلزله را در سال ۱۹۶۰ به پایان رساند.
مهندس معین‌فر بعد از بازگشت از توکیو و به دنبال زلزله بوئین زهرا در سال ۴۱، مقدمات تهیه کد زلزله در ایران را فراهم کرد. وی از سال ۱۹۶۵، به عنوان عضو افتخاری «انجمن اروپایی مهندسین زلزله» به تحقیق و مطالعه در زمینه زلزله ادامه داد. مدتی هم به‌عنوان استاد پاره‌وقت در مقطع فوق‌لیسانس به تدریس مهندسی زلزله در دانشگاه پلی‌تکنیک پرداخت. وی از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۱ در بانک ساختمان و از آن زمان تا پیروزی انقلاب اسلامی در دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه کشور به فعالیت مشغول بود.
عمده‌ترین فعالیت‌های مهندس معین فر در زمینه مهندسی راه و ساختمان
شاید اغراق نباشد اگر گفته شود که موضوع مهندسی زلزله و اساساً طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله در کشور با نام علی اکبر معین فر شروع می‌شود. وی اساساً به همین دلیل بنا به درخواست شادروان دکتر ابوالحسن بهنیا که ریاست وقت دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه را به عهده داشت به آن سازمان دعوت به کار شد. تهیه طرح تاریخچه زلزله‌های مخرب ایران که بعداً مبنای تهیه «پهنه‌بندی زلزله» ایران شد توسط وی پیشنهاد و سپس با همکاری پروفسور امبریزیز، که در آن زمان در کالج امپریال دانشگاه لندن مشغول مطالعات مربوط به زلزله‌های یونان و کشورهای سواحل مدیترانه بود، انجام گردید. نتیجه این مطالعات بعداً در کتابی به نام زلزله‌های تاریخی ایران ثبت گردید.
ایجاد شبکه شتابنگاری کشور از خدمات بنیادی این پیشکسوت مهندسی عمران کشور در زمان خدمت در دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه است. تدوین آئین‌نامه زلزله ایران در دهه ۴۰ در دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه توسط ایشان و به راهنمایی شادروان دکتر بهنیا آغاز شد.
معین فر در سازمان برنامه و بودجه شروع کننده بسیاری از آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های فنی بوده است و علاوه بر استاندارد ۵۱۹ که شاید قدیمی‌ترین دستورالعمل فنی در صنعت ساختمان ایران باشد، «آئین‌نامه بتن ایران» در زمان تصدی ایشان در سازمان شروع شد و ابتدا با عناوین دستورالعمل‌های ۱-۱۸ تا ۵-۱۸ منتشر گردید. تدوین مجموعه مقررات ملی در وزارت مسکن و شهرسازی یکی دیگر از خدمات ماندگار مهندس معین‌فر به شمار می‌رود.
خدمات مهندس معین‌فر در زمینه مطالعات مربوط به زلزله‌های ایران مورد توجه محافل فنی در سطح جهان قرار گرفت که برای ایشان افتخاراتی علمی نیز به همراه آورد. وی به مدت هشت سال عضو هیئت مدیره «موسسه بین‌المللی زلزله» و «مؤسسه اروپائی مهندسی زلزله» در دهه ۷۰ میلادی بوده و هم اکنون عضو مادام‌العمر جامعه مهندسی زلزله هندوستان از دهه ۶۰ میلادی به بعد می‌باشد. او در سال ۲۰۰۲ به دریافت لوح تقدیر از طرف مسئولین اروپایی مهندسی زلزله نائل شد که در کنفرانس بین‌المللی زلزله در مهندسی به ایشان اعطا گردید.
مهندس معین فر از فعالان حرکت‌های اجتماعی در جامعه مهندسین کشور نیز محسوب می‌شود. بنیان گذاری انجمن مهندسان محاسب کشور، فعالیت مؤثر در شورایعالی کانون فارغ التحصیلان دانشکده فنی و بالاخره فعالیت در کانون کارشناسان دادگستری از جمله خدمات وی محسوب می‌شود.
دومین یادواره بزرگداشت برگزیدگان مهندسی عمران کشور با معرفی منتخبان توسط مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن برگزار شد.
خدمات مهندس معین فر که موضوع دومین یادواره مهندسی عمران کشور و تجلیل از آنهاست طیف وسیعی از امور مربوط به مهندسی راه و ساختمان یا عمران را شامل می‌شود که عمده آنها سر و سامان دادن به ضوابط فنی این رشته از مهندسی است و در رأس آنها امور مربوط به مسئله زلزله کشور است. در سال‌های اخیر، عمده فعالیت‌های سیاسی مهندس معین فر، به حضور در مراسم و مناسبت‌ها و مصاحبه محدود شده‌است.
امید است تلاش و پشتکاری که در تهیه و بازنگری استاندارد ۲۸۰۰ ایران صورت می‌گیرد، با توجه و اهتمام جدی در به کار بستن آن و به کارگیری نظام اجرایی و نظارت کارآمد در ساخت و ساز کشور به ثمر نشیند و شاهد تکرار مصایب و خسارات غیر قابل جبران، مانند زلزله بم و زرند نباشیم.
به گفته وی ، ایران از نظر شبکه شتاب نگاری زلزله پس از آمریکا و ژاپن در رده سوم جهان قرار دارد. مهندس علی اکبر معین فر معین فر با تاکید بر اینکه به خاطر موقعیت مکانی ایران همه باید زلزله را جدی بگیرند گفت: شبکه شتابنگار نیروی زلزله را به صورت دیجیتال ثبت می کند و دراین زمینه تاکنون موارد بی نظیری نیز ثبت شده که رکورد طبس یکی از این موارد محسوب می شود و کماکان برای دنیا باقی مانده است.
معین فر این شبکه را یک کار ملی و جهانی خواند و اظهار کرد: بر مبنای همین اطلاعات می توان نقشه های زلزله را تهیه و مناطق خطرناک تر را مشخص کرد.
وی ادامه داد: مبنای این شبکه با «ریشتر» تفاوت دارد و مربوط به اثری است که زلزله در یک مکان می تواند داشته باشد و تخریب ساختمان با این عدد شناخته و نیروی شتاب در آن سنجیده می شود.
او درباره حضور در همایش های انجمن مهندسی زلزله اروپا می گوید: تا زمانی که توان داشته باشم برای ارتقای سطح علمی خود و کشور در همایش های تخصصی شرکت می کنم.
معین فر گفت: پروژه هایی که توسط فارغ التحصیلان دانشگاه که مهندسی زلزله را نیز گذرانده اند انجام شده و مطابقت بیشتری با استانداردهای روز دنیا دارند.
مهندس معین فر همچنین گفت: با توجه به وجود آیین نامه ها اگر نظارت در ساخت و ساز به صورت کامل اجرا شود، خطر تخریب نسبت به ساختمان هایی که تازه ساخته می شود کاهش می یابد.
وی در خصوص وجود ساختمان های قدیمی نیز گفت: خوشبختانه به سبب بالا رفتن نرخ زمین، ساختمان هایی قدیمی در شهر ها تخریب و ساختمان های جدید جایگزین می شود ولی در روستاها این کار انجام نمی شود و ساختمان های قدیمی نیز کماکان در معرض خطر تخریب بر اثر زلزله هستند.
وی ادامه داد: تاکنون چند بار صحبت هایی در خصوص بازسازی بافت های فرسوده شده و بودجه های نیز برای مقاوم سازی آن در نظر گرفته شده ولی این مسئله آنطور که باید جدی گرفته نشده است.
کشور پهناور ایران در یکی از مناطق زلزله خیز جهان در مسیر کمربند زلزله آلپ - هیمالیا قرار دارد. وجود گسل‌های فرواوان در سراسر پوسته ایران و وقوع مکرر زلزله های ویرانگر در طول تاریخ واقعیتی است که خواه نا خواه باید آن را به عنوان یک تهدید بالقوه باور داشت و برای مقابله با آن چاره اندیشی نمود. خوشبختانه امروزه با بهره‌مندی از پیشرفت‌های حاصل شده در زمینه مهندسی زلزله و زلزله شناسی می توان با ساخت و ساز ایمن مخاطرات ناشی از زلزله را به حداقل ممکن رسانید. تهیه و تدوین آیین نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد 2800 ایران) یکی از اقدام‌های شایسته‌ای است که توسط مرکز و با همکاری محققین و متخصصین ذیربط از جمله مهندس علی اکبر معین فر در همین راستا صورت گرفته است. نقش مؤثر و سازنده این آیین نامه در ترویج ساخت و ساز ایمن در کشور بر کسی پوشیده نیست. تدوین این آیین موجب رونق ضوابط مهندسی در روند ساخت و ساز کشور و در عین حال، تلاش برای اجرای فراگیر آن و جلوگیری از تخلفات، در کاهش خسارات ناشی از زلزله، بسیار مؤثر بوده است.
مرکزتحقیقات مسکن راه و شهرسازی
ارسال نظر