دولت به توسعه بورس می‌اندیشد
گروه بورس- روند رو‌به رشد بورس در سال جاری علاوه بر امیدهایی که در صحنه اقتصادی کشور ایجاد کرده، ضرورت‌هایی را در جهت حرکت هماهنگ دستگاه‌های اقتصادی کشور گوشزد می‌کند. تجربه سال‌های گذشته بازار سرمایه نشان داده صعود این بازار نیازمند تدوین برنامه‌هایی مشخص است تا حرکت سرمایه‌گذاران در این مسیر با اطمینان بیشتری صورت گیرد. این در شرایطی است که بستر روان سیاسی و آرامش‌بخش واقعی اقتصاد در کنار حرکت نقدینگی از بازارهای سفته بازی به این بخش باعث شده است دولت و بخش خصوصی از لزوم اهتمام در این بازار سخن بگویند.
رییس جمهور کشورمان و وزیر اقتصاد هر یک به طور جداگانه و بارها بر ضرورت حمایت از این بازار تاکید کرده‌اند و کارشناسان معتقدند حتی این موضوع در بودجه سال ۹۳ دیده شده و بودجه، زمینه‌های تعالی این بازار را فراهم می‌کند. در این میان روز گذشته همایش «فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار پس از تحریم‌ها» که در تالار ابوریحان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد میزبان حضور برخی چهره‌های سرشناس صاحب‌نظر در حوزه سرمایه‌گذاری بود. معاون وزیر اقتصاد در این همایش که افتتاح جلسه نیز با سخنرانی وی بود در سخنانی با اشاره به اینکه باید در حوزه بازار سرمایه نیز حماسه اقتصادی شکل بگیرد روند کلی سیاست‌های پیگیری شده را در دولت مثبت ارزیابی کرد. شاپور محمدی با اشاره به رشد اقتصادی ۹/۲ درصدی اقتصاد جهان در سال ۲۰۱۳ و مقایسه آن با نرخ ۲/۳ درصدی سال گذشته میلادی، روند رو به ضعف آمارها را نشانه عملکرد ضعیف کشورهای دنیا ارزیابی کرد و گفت: با وجود اینکه بازار سرمایه ایران ارتباط ادغام شده‌ای با دنیا ندارد، اما بازارهای کالایی ایران ارتباط قوی با دنیا دارند که در این مسیر، دولت توانسته اقتصاد کشور را تا به امروز اداره کند.
معاون وزیر، دیپلماسی فعال و موفق کشور را مورد اشاره قرار داد و این موضوع را عاملی مهم در شکل گیری فضای مثبت بازار سرمایه، کنترل تورم از طریق کاهش نقدینگی و انضباط مالی دانست. وی سیاست‌های دولت را نیز به این موضوع افزود که از بعد روانی توانسته بازار را کنترل کند. به عقیده وی، در کنار توجه به سیاست‌های تقاضا، سیاست‌های طرف عرضه باید به طرق مختلفی چون سیاست‌های درآمدی از طریق ایجاد انگیزه کارکنان با سیستم دستمزد، بهره وری، انتقال تکنولوژی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود کسب و کار مورد توجه قرار گیرد.
معاون اقتصادی وزیر اقتصاد رویکرد دولت در واگذاری سهام شرکت‌های اصل ۴۴ به بخش خصوصی واقعی و ایجاد بستر مناسب برای فعالیت بخش خصوصی را بخشی از سیاست‌های موثر دولت دانست. وی ثبات نرخ ارز و ثبات متغیرهای کلان از جمله تورم که روند رو به کاهشی را پشت سر می‌گذارد را از عوامل موثری دانست که به جذب سرمایه‌گذاران به خصوص سرمایه‌گذاران خارجی منجر می‌شود.
محمدی همچنین اجرای مصوبات شهریور ماه دولت و اصلاح نواقص، آغاز مرحله دوم بررسی‌های حمایت از تولید و استخراج مصوبات دور دوم، تفویض اختیار به بانک مرکزی به‌منظور انتشار اوراق مشارکت و بهبود فضای کسب و کار و رفع موانع تولید را از رویکردهای جدید دولت دانست که عملیاتی شده است.
معاون وزیر در عین حال به مشخصه‌های بازار نیز اشاره کرد و با اشاره به اینکه شاخص کل به ۸۸ هزار واحد رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۶۰ درصد رشد داشته به ارزش ۷۲۶ تریلیون ریالی ارزش معاملات اشاره کرد و افزود: این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۵برابر شده است.
معاون وزیر اقتصاد در ادامه به افزایش P/E از ۸/۵ به بالای ۸ اشاره کرد و روند افزایشی را برای این شاخص مستلزم استفاده از فرصت بازنگری سبد دانست و گفت: همان طور که این نسبت بالا می‌رود می‌تواند با افزایش سوددهی پایین آورده شود، چراکه افزایش این نسبت به این معنا است که باید سهامداران به افق‌های بلند مدت و تغییر در استراتژی سوددهی توجه داشته باشند.
محمدی به وضعیت صنایع مختلف و فرصت‌های سرمایه‌گذاری که در بخش‌هایی همچون پتروشیمی، بانک‌ها و بخش‌های معدنی وجود دارد نیز اشاره کرد و گفت: فرصت خلق ابزارهای جدید و صندوق‌های جدید در کشور با توجه به اقتصادی شدن مقیاس بازار سرمایه وجود دارد. در حالی که پیش از این بازار سرمایه کوچک بود بنابراین تعریف ابزارهای اقتصادی به نظر ممکن نمی‌رسید.
وی همچنین بر ضرورت تسهیل و تسریع افزایش سرمایه اشاره کرد و گفت: باید شرکت‌ها از طرق مختلف به افزایش سرمایه شرکت‌ها کمک کنند و سازمان نیز در این خصوص با آنها همراهی لازم را داشته باشد. محمدی افزود: تشویق شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران به منابع داخلی شرکت‌ها و کاهش تقسیم سودها به‌منظور تقویت تولیدها و انجام پروژه‌های توسعه‌ای بسیار ضروری است و شرکت‌ها باید این نکته را مدنظر داشته باشند که وقتی سود شرکت نسبت به سودهای خارج از شرکت بیشتر است چه ضرورتی برای خروج این سودها به بیرون از شرکت وجود دارد.
بازار ۵/۲ برابر شد
دراین همایش رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به مصوبه هیات دولت که قرار است بر اساس آن از امروز، عرضه‌های خرد سازمان خصوصی‌سازی در بازار سرمایه از سر گرفته شود گفت: در جلسه اخیر هیات وزیران تصویب شد که سازمان خصوصی‌سازی سهام در اختیار خود را به صورت خرد در بازار سهام عرضه کند، برهمین اساس، قرار است طبق مصوبه مربوطه، از فردا، شاهد عرضه‌های سازمان خصوصی‌سازی در بازار باشیم.
علی‌ صالح‌آبادی با اشاره به رشد ۵/۲ برابری ارزش بازار بورس تهران و فرابورس ایران گفت: ارزش معاملات بازار سهام به رقم ۹۲ هزار میلیارد تومان رسیده، در حالی‌که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۲۲ هزار میلیارد تومان بوده است.
صالح‌آبادی گفت: دفعات معاملات که نشان از سرعت گردش و نقدشوندگی دارد در حال حاضر به ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار دفعه رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل سه برابر شده است. وی رشد ۱۳۰ درصدی شاخص کل بورس تهران را از ابتدای سال مورد اشاره قرار داد و افزود: شاخص فرابورس هم بیش از ۱۰۰ درصد رشد کرده، اما معاملات آتی طلا در بورس کالا با کاهشی ۳۴ درصدی همراه شده است که این موضوع، نشان از کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار طلا دارد. به گفته صالح‌آبادی نقدشوندگی، عمق بازار سرمایه و حجم معاملات روزانه درحال افزایش است که اگر امکان معاملات برخط (آنلاین) وجود نداشت، این حجم از معاملات قابل مدیریت نبود.
وی همچنین با اشاره به این نکته که حدود ۲۰۰ ایستگاه معاملاتی آنلاین در گذشته در این بازار فعال بوده که هم‌اکنون این رقم به هزار ایستگاه رسیده گفت: ۷۰ درصد دفعات معاملات هم‌اکنون از بستر آنلاین انجام می‌شود و تنها ۳۰ درصد دفعات معاملات از طریق ایستگاه‌ها انجام می‌پذیرد، بر این اساس معاملات آنلاین را یک بستر اساسی می‌دانم که به مرور توسعه یافته است، چرا‌که اگر همان ۲۰۰ معامله گر را در بازار داشتیم، هرگز به این حجم از معاملات نمی‌رسیدیم.
صالح‌آبادی همچنین به برنامه‌های توسعه‌ای در بازار اشاره کرد و گفت: بررسی‌ها نشان داده فارکس مشکلاتی را ایجاد می‌کند، بر این اساس، فعالیت در این بازار ممنوع اعلام شد و به شرکت‌ها فرصت داده شد تا از فعالیت در این حوزه خارج شوند.
وی افزود: به دنبال ممنوعیت فارکس به سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ شد راهکارهای جایگزین را ایجاد و جذابیت‌های موجود در فارکس را در بورس نیز ایجاد کند که معاملات بر خط از همان جا نشات گرفت.
صالح‌آبادی در ادامه ارائه برنامه‌های توسعه بورس کشور، با اشاره به اهمیت بالای تامین مالی از تشکیل کارگروهی در وزارت اقتصاد خبر داد که قرار است به منسجم شدن تامین مالی از طریق بازار سرمایه کمک کند.
صندوق‌های پروژه با همکاری وزارت نفت، اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام به عنوان یک ابزار جذاب سرمایه‌گذاری با نرخ‌های فعلی یا کمتر از آن، اسناد خزانه اسلامی که آیین نامه آن باید از سوی دولت ابلاغ شود، اوراق سلف کالایی (همچون معاملات ثانویه سلف در بورس کالا)، انتشار اوراق استصناع، مرابحه و اجاره از مهم‌ترین برنامه‌های سازمان برای ماه‌های پیش رو است.
وی از دیگر برنامه‌های آتی سازمان بورس را سهام عدالت عنوان کرد و گفت: در لایحه بودجه ۹۳ کل کشور ایجاد امکان صندوق سهام عدالت پیش بینی شده است.
صالح‌آبادی ادامه داد: هم‌اکنون بیش از ۴۰میلیون نفر سهام عدالت در اختیار دارند و مردم باید امکان خرید و فروش آن را به دست آورند. در حال حاضر سرمایه‌گذاران نمی‌توانند، این سهام را تبدیل به وجه نقد کنند و یکی از بهترین سازوکارها راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری سهام عدالت است که در لایحه بودجه سال آینده دیده شده است، اما برای این صندوق باید ملاحظاتی در نظر گرفته شود که از جمله آن می‌توان به این موضوع اشاره کرد که مدیریت شرکت‌ها نباید با چالش مواجه شوند و ارزش این سهام باید حفظ شوند.
وی ادامه داد: همچنین سرمایه‌گذارانی که در بازار ثانویه خرید و فروش می‌کنند، باید معاملاتشان با سرعت انجام شود اما در عین حال، آسیبی به بازار سرمایه نرسد ضمن اینکه قیمت آن نباید تفاوت زیادی با ارزش ذاتی آن داشته
باشد.
سخنگوی سازمان بورس تاکید کرد: در نظر گرفتن تمام این اصول، نیاز به یک طراحی دقیق دارد و می‌توان همه این موارد را کنار هم قرار داد و سازوکار جدیدی را طراحی کرد البته طراحی اولیه انجام شده و در ماه‌های آینده، شاهد تکمیل و بررسی بیشتر آن خواهیم بود.
وی به ایجاد بازار ایده در فرابورس اشاره کرد و افزود: امکان انجام معاملات روی ایده‌ها در کشور فراهم خواهد شد که این موضوع می‌تواند ارتباط بین صنعت و دانشگاه را افزایش دهد. صالح‌آبادی راه‌اندازی بازار برند (نشان تجاری) را از دیگر برنامه‌های در دست اقدام سازمان بورس اعلام کرد و گفت: ما بازاری برای برند ایجاد نکردیم و تاکنون توجهی به ارزش برند در کشور نشده است اما این مقوله می‌تواند ارزش مالی داشته باشد. وی اضافه کرد: بورس‌های پیشرفته با برند و خدمات رشد کرده‌اند.
سخنگوی سازمان بورس گفت: یکی از دلایلی که صندوق‌ها از نظر تعداد و اندازه رشد نکردند این بود که ضامن نقدشوندگی داشتند اما هم‌اکنون با توجه به رشد بازار، خود بازار می‌تواند ضامن خودش باشد که امیدواریم با حذف ضامن در صندوق‌ها، شاهد رشد و شکوفایی آنها باشیم.
بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان تامین مالی در فرابورس
مدیرعامل فرابورس نیز در جریان کنفرانس یاد شده به اهمیت تامین مالی از طریق بازار سرمایه اشاره کرد.
امیر ‌هامونی، در این کنفرانس در‌خصوص تامین مالی گفت: از ابتدای تاسیس فرابورس تاکنون ۱۴ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان تامین مالی در فرابورس به انجام رسیده است که با احتساب تامین مالی در بخش خرید تسهیلات مسکن، این مبلغ به رقمی بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان بالغ شده است. وی درباره راهکارهای تامین مالی از طریق فرابورس به تاسیس صندوق‌های پروژه اشاره کرد و گفت: تامین مالی برای صندوق‌های پروژه به دلیل محدودیت قانون تجارت با موانع و مشکلاتی همراه بوده است.
وی در این مورد توضیح داد: تصمیم هیات مدیره برای افزایش سرمایه تا رسیدن به گواهی ثبت، به طور معمول ۲۰۰ تا ۳۰۰ روز معاملاتی طول می‌کشید که این زمانبر بودن برای افزایش سرمایه از جمله محدودیت‌هایی بود که شرکت‌ها و هلدینگ‌ها را از افزایش سرمایه دور می‌کرد.
هامونی ادامه داد: محدودیت قانون تجارت در عین بوروکراسی افزایش سرمایه ثبت شرکت‌ها از طریق فرابورس رفع شد به طوری که هم اکنون به راحتی و در یک بازه ۲۰ تا ۳۰ روزه شرکت‌ها امکان افزایش سرمایه دارند.
مدیر‌عامل فرابورس به راه‌اندازی صندوق‌های پروژه ETPF‌ها در تسهیل و تسریع تامین مالی اشاره کرد و گفت: ETPF‌ها امکان مالی و فرصتی مناسب برای تامین مالی پروژه‌های مختلف از نفت و گاز و پتروشیمی تا فرهنگ و سلامت فراهم می‌کند.
وی افزود: شرکت‌هایی با پروژه‌هایی که در ساختار ETPF ‌ها تعریف می‌کنند می‌توانند برای پروژه‌های خود از طریق بازار سرمایه تامین مالی کنند. هامونی به ویژگی‌ها و امتیازات ETPF‌ها اشاره کرد و گفت: شرکت‌های پروژه‌ای در قالب سهام شرکت خاص پذیرش نمی‌شوند بلکه فقط به عنوان صندوق پروژه پذیرش می‌شود که یک نوع صندوق قابل معامله Close-end باامکان Open-end است.
وی افزود: تامین مالی سریع پروژه‌ها، عدم تقسیم سود، معافیت مالی، نقل و انتقال واحدهای صندوق، دارا بودن واحدهای ممتاز و عادی، قابلیت تبدیل واحد‌ها به سهام بعد اتمام پروژه و آغاز بهره‌برداری، تبعیت از اساسنامه خود به جای اساسنامه قانون تجارت، نقدشوندگی بالا و الزام شرکت‌های سرمایه‌پذیر به ارایه گزارش‌های دوره‌ای پیشرفت پروژه از دیگر ویژگی‌های این صندوق‌ها است.
بهترین زمان برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه
دکتر حسن قالیباف اصل، مدیرعامل بورس اوراق بهادار نیز در این کنفرانس به چرایی وجود بورس‌ها در کشورهای دنیا اشاره کرد و گفت: بورس اوراق بهادار نقش اساسی در رشد و توسعه یک کشور ایفا می‌کند.
وی کارکردهای بورس اوراق بهادار را کشف قیمت، نقدشوندگی، شفافیت، تامین مالی دانست و افزود: در یک اقتصاد بازار محور کشف قیمت نقش مهمی است و ظاهر بازار داد و ستد است؛ ولی قیمت‌ها در بازار علامت دهی می‌کنند و مسیر را در اقتصاد نشان می‌دهند که با توجه به نقدشوندگی که اتفاق می‌افتد، سرمایه به چه سمتی حرکت کند، زیرا در بورس دارایی برخلاف سایر بازارها مانند مسکن، به طور دائم دست به دست می‌شود.
افرادی که در بازار سرمایه فعال هستند به طور دائم دنبال اطلاعات هستند و این افراد تقاضای شفافیت اطلاعات از بنگاه‌های اقتصادی را دارند و وجود بازار سرمایه در کشور‌ها، سبب می‌شود شفافیت در اقتصاد نسبت به زمانی که بازار سرمایه وجود ندارد به میزان زیادی افزایش می‌یابد.وی نقش اساسی بازار سرمایه را تامین مالی عنوان کرد و افزود: بنگاه اقتصاد هنگامی که سهام شرکت خود را در بازار سرمایه عرضه می‌کند دنبال تامین مالی در زمان عرضه اولیه است و پس از آن هم در زمان افزایش سرمایه یا از طریق بدهی می‌تواند
تامین مالی کند.
بازار سرمایه با توجه به اینکه شرکت‌ها را رتبه‌بندی می‌کند امکان تامین مالی متفاوت را براساس ویژگی‌های شرکت‌ها فراهم می‌کند.وی به توسعه‌های بازار سرمایه در 5 سال گذشته اشاره کرد و خاطرنشان کرد: ارزش معاملات در سال 88، حدود 18 هزار میلیارد تومان بود و امروز به 72 هزار میلیارد تومان رسیده است که عمده این معاملات و در حدود 50 هزار میلیارد تومان معاملات خرد و بلوک است. متوسط ارزش روزانه معاملات در سال88 حدود 75 میلیارد تومان و در سال 91 یکصد میلیارد تومان بود و امسال به 400 میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال 88 حدود 6 برابر شده است.
همچنین در حوزه معاملات خرد میانگین از ابتدای سال تا کنون 270 میلیارد تومان است و در این ایام به 500 میلیارد تومان رسیده است در حالی که سال گذشته 70 میلیارد تومان بوده و این نشاندهنده اعتماد به بازار سرمایه و ورود نقدینگی به بازار سرمایه است. مدیرعامل بورس تهران به شاخص‌های بازار اشاره کرد و گفت: ارزش جاری بازار در سال 88 حدود 65 هزارمیلیارد تومان بوده و با رشد 7 برابری به حدود 426 هزار میلیارد تومان در سالجاری رسیده است. ارزش اسمی بازار در سال 88، 28 هزار میلیارد تومان بوده و امسال به 67 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. متوسط P/E بازار در سال 88، 8 / 5 مرتبه بوده است و الان به 15 / 8 مرتبه دست یافته است.وی در ادامه داد: شاخص کل بورس اوراق بهادار، شاخص کل است یعنی هم تغییرات قیمتی و هم سود نقدی و تقسیمی شرکت‌ها را نشان می‌دهد. شاخص کل در ابتدای سال 88، حدود 12500 واحد بوده و امسال به 87 هزار واحد رسیده است. همچنین شاخص کل ابتدای امسال 38 هزار واحد بود و حدود 130 درصد با رشد همراه شده است.
وی به فرصت‌های زیاد بازار سرمایه در حوزه تامین مالی تاکید کرد و گفت: در حوزه تامین مالی خیلی فعال نبودیم و این یک کار ملی است؛ زیرا ما یک بازار داریم که منابع در آنجا وجود دارد، ولی از آن استفاده بهینه نمی‌کنیم.
افزایش سرمایه در سال 88، حدود 1200 میلیارد تومان بوده و امسال به 12500 میلیارد تومان رسیده؛ یعنی تامین مالی از طریق بورس در مدت 5 سال حدود 10 برابر شده است و یک رشد خوب محسوب می‌شود ولی با توجه به پتانسیل‌هایی که اقتصاد دارد در این حوزه می‌توانیم کارهای زیادتری انجام دهیم؛ زیرا در این حوزه ابزارهای خوبی در دست داریم.
وی به بحث شفافیت اشاره کرد و گفت: هنگامی که بحث شفافیت پیش می‌آید بازار سرمایه به ذهن می‌آید، در صورتی که شفافیت اقتصادی بر بازار سرمایه اولویت دارد. در اقتصاد باید اطلاعات تولید شود تا وارد بازار سرمایه شود. اقتصاد ما اگر شفاف بشود قطعا شفافیت بازار سرمایه ما بیش از این خواهد بود. در سال 88 نمره ما از در حوزه شفافیت از 100 حدود 60 بوده است و الان به 67 رسیده و جای بهبود در این بخش وجود دارد و در طول چند سال گذشته شفافیت در بازار سرمایه بهتر شده است.