سید‌فواد نبوی: چین از آزادگان جنوبی اخراج شد، این خبری بود که هفته گذشته به‌طور رسمی منتشر شد و چینی‌های بد قول را از یک طرح دیگر توسعه صنعت نفت کنار گذاشت. همزمان با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و بازگشت زنگنه به وزارت نفت جدیت و اقتدار یک بار دیگر به صنعت نفت ایران برگشت و امید‌ها به سوی افقی روشن زنده شد و در این میان برخورد با پیمانکاران بدقول و ضعیف از سوی وزارت نفت در چند ماه گذشته به‌طور جدی در دستور کار قرار گرفته است.

در پی بدقولی پیمانکاران خارجی و عدم پایبندی به مفاد قراردادی، این بار نوبت شرکتی از سرزمین اژدهای زرد رسید و سر انجام بعد از حدود چهار سال از حضور شرکت س‌ان‌پی‌سی چین در میدان آزادگان جنوبی، این شرکت به دلیل تعلل در توسعه این میدان مشترک با عراق خلع ید شد.

به دستور وزیر نفت، پیمانکار چینی طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی، خلع ید و حکم برکناری آن ابلاغ شد تا روند توسعه صنعت نفت به ویژه در میدان‌های مشترک بیش از این به تعویق نیفتد.

رکن‌الدین جوادی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در مورد اخراج چینی‌ها از این میدان مشترک، چندی پیش گفت: پس از تذکرهای مکرر کتبی و شفاهی و در نهایت ابلاغ اخطار کتبی به پیمانکار چینی این طرح در اوایل زمستان سال گذشته، شرکت سی‌ان‌پی‌سی برای پیشبرد پروژه، قول مساعد داد و با وجود اینکه حدود یک ماه پس از اخطار ٩٠ روزه نیز به این شرکت برای تجدیدنظر در روند پروژه فرصت داده شد، از سوی پیمانکار اقدام موثری انجام نشد و به دلیل عدم پایبندی این شرکت به تعهدهای خود در این مدت، حکم خاتمه قرارداد این شرکت در طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی صادر شد. جوادی یادآور شد: اگرچه در مجموع، حتی‌الامکان به دنبال تضعیف و کنار گذاشتن پیمانکاران نیستیم اما این در صورتی است که پیمانکار عزمی برای انجام به موقع تعهدهای قراردادی به ویژه در میدان‌های مشترک داشته باشد.

وی تصریح کرد: نه تنها در طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی، بلکه در دیگر میدان‌های نفت و گاز نیز تحرک بیشتر و پایبندی به زمانبندی‌های قراردادی را از سایر پیمانکاران انتظار داریم تا مجبور به استفاده از حقوق قراردادی برای نجات پروژه نشویم. باید گفت که میدان آزادگان به عنوان یک سرمایه ملی هنوز نتوانسته به جایگاه واقعی خود برسد و هر روز تاخیر در بهره‌برداری از این میدان تبعات جبران‌ناپذیری را به همراه دارد. طبق برنامه قرار بود که توسعه این میدان در دو فاز انجام شود که در فاز نخست توسعه، تولید روزانه ۳۲۰ هزار بشکه نفت و ۱۹۷ میلیون فوت مکعب گاز و در فاز دوم توسعه، افزایش تولید نفت تا سقف ۶۰۰ هزار بشکه در روز در برنامه است.

بعد از هفت سال تعلل ژاپنی‌ها برای توسعه میدان مشترک آزادگان جنوبی، در مهر ۱۳۸۹، توسعه این میدان به شرکت سی‌ان‌پی‌سی چین واگذار شد. طبق این قرارداد باید طی ۵۲ ماه حجم تولید از میدان باید به روزانه ۳۲۰ هزار بشکه برای مدت سه سال افزایش می‌یافت که بعد از گذشت حدود چهار سال این طرح کمترین پیشرفتی نداشته است.

در حالی ۱۱ سال از انعقاد اولین قرارداد برای توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی می‌گذرد که نه تنها برنامه توسعه‌ای ایران برای این میدان در سال‌های اخیر مشخص نبوده، بلکه تاکنون طرح جامع توسعه میدان نیز نهایی نشده است. این شرایط در حالی است که توسعه میدان آزادگان در بخش عربی که به میدان «مجنون» معروف است توسط شرکت‌ آمریکایی «رویال داچ شل» با سرعت در حال انجام است.

در روزهای پایانی سال ۱۳۸۲ قرارداد توسعه میدان مشترک آزادگان با یک شرکت ژاپنی در قالب قرارداد بیع‌متقابل امضا شد اما بعد از توقف چند ساله توسعه میدان توسط پیمانکار ژاپنی و کاهش سهم آنها در قرارداد، در دی‌ماه ۱۳۸۶، به پیشنهاد مدیریت وقت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و با موافقت شرکت ملی نفت اجرای توسعه مقدماتی این میدان توسط متخصصان جنوب آغاز شد.

شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب توانست براساس یک طراحی مهندسی جدید مخزنی ضمن انجام مطالعه مجدد اطلاعات مخزن و تولیدی کردن شش حلقه چاه‌ اکتشافی (که نزدیک به هشت سال رها شده بودند) در مدت تنها شش ماه و با هزینه‌ای حدود ۴۰ میلیون دلار، میدان آزادگان را تولیدی کند به طوری که با درآمد حاصل از این تولید، هزینه طرح در کمتر از ۱۰۰ روز بازگردانده شد.

بعد از موفقیت توسعه زودهنگام این میدان، این بار افزایش ظرفیت تولید ۵۰ هزار بشکه در روز از آزادگان در ۹ ماه هدف قرار گرفت. با وجود تاخیر هشت ماهه در تحقق برنامه تولید به علت رکود فعالیت‌ها در آن مقطع زمانی ناشی ازعدم تصویب اعتبار و اختصاص نیافتن نقدینگی و نیز کمبود کالای مورد نیاز، مناطق نفت‌خیز جنوب با تکیه بر توان متخصصان خود و پیمانکاران ایرانی از اسفند ۱۳۸۸ موفق به تحقق تولید به میزان ۵۰هزار بشکه در روز و دستیابی به دستاوردهای مهمی چون کشف لایه‌های جدید نفتی و کسب اطلاعات بسیار مهم از میدان شد.

در حالی که پیش از این تولید زودهنگام از میدان مشترک آزادگان جنوبی توسط نیروهای متخصص داخلی انجام شده بود این بار نیز بعد از اخراج چینی‌ها از توسعه این میدان قرار است طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی به پیمانکاران داخلی سپرده شود.

در شرایط فعلی عراق با برداشت روزانه ۲۱۰ هزار بشکه نفت از میدان آزادگان جنوبی بیش از چهار برابر ایران از این میدان مشترک طلای سیاه برداشت می‌کند و با پیشی گرفتن از ایران حالا شتاب در طرح توسعه میادین سندباد (مشترک با یادآوران ایران)، بدری (مشترک با میدان آذر ایران) و سایر میادین مشترک نفتی را در دستور کار قرار داده است.

کارشناسان اعتقاد دارند تشکیل ضربتی کنسرسیومی از شرکت‌های توانمند ایرانی می‌تواند یک بار دیگر میدان نفتی آزادگان را در مسیر توسعه قرار دهد و دیگر نباید منتظر پیمانکاران خارجی بود.

چینی‌ها بعد از اخراج از آزادگان به ابوظبی رفتند

گویا شرکت‌های چینی آمادگی اخراج از ایران را داشتندو پیش از این مذاکره برای ماندن در منطقه خلیج فارس را آغاز کرده بودند چون شرکت ملی نفت چین یک روز پس از اخراج از طرح توسعه میدان مشترک نفتی آزادگان جنوبی توسط شرکت ملی نفت ایران، قرارداد جدید نفتی با امارات متحده عربی امضا کرد.شرکت ملی نفت چین (CNPCI) موفق شد امتیاز تولید و صادرات نفت یک میدان نفتی در امیر نشین ابوظبی در امارات متحده عربی را به دست آورد و به این ترتیب، تامین بخشی از نیازهای روز افزون چین را به نفت خام تضمین کرد.

در این پروژه مشترک و جدید نفتی چین و امارات که شرکت عملیات نفت الیاست نام دارد، شرکت چینی تنها شریک خارجی خواهد بود که همه ٤٠ درصد را در اختیار دارد و ٦٠ درصد باقی مانده سهم شرکت ملی نفت ابوظبی می‌شود. در این پروژه مشترک، عملیات حفاری انجام می‌شود و برای صادرات نفت تولیدی، زیرساختهای فرآوری و حمل و نقل نیز ساخته می‌شوند.

عدم اعتماد به پیمانکاران چینی

به هرحال بابد پذیرفت که شرکت‌های پیمانکاری چینی در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز ایران در طول یک دهه گذشته تاکنون عملکرد خوبی نداشته‌اند، به طوری که توسعه سه میدان مشترک نفتی یادآوران، آزادگان شمالی و آزادگان جنوبی پیشرفتی لاک پشتی داشته که وضع توسعه آزادگان جنوبی بدتر از دو میدان دیگر است.

چینی‌ها از فاز ۱۱ پارس جنوبی هم اخراج شده‌اند و در بخش پتروشیمی نیز به بسیاری از تعهدهای خود پایبند نبوده‌اند و در این مسیر شاید نسل جدید قراردادهای نفتی ایران بتواند راهگشای توسعه صنعت نفت ایران باشد و پیمانکاران خارجی نتوانند هر طور که دلشان خواست به فعالیت بپردازند و نظام تشویق و تنبیه با جدیت بر عملکرد پیمانکاران اعمال شود.