تحصیل ممنوع

سیدامین هاشمی بوکو حرام یک گروهک تروریستی در نیجریه است که عملیات تروریستی آنها در ماه‌های اخیر در مناطق شمالی نیجریه سبب کشته و زخمی شدن بسیاری از مردم بی‌گناه شده است. بوکوحرام در لغت به معنای ممنوع (حرام) بودن آموزش به سبک غربی است و بر همین مبنا است که در چند ماه اخیر، بسیاری از دانش‌آموزان دختر مدارس نیجریه توسط این گروهک به گروگان گرفته شده‌اند. در این گزارش به‌طور خلاصه به تاریخچه تاسیس و شکل‌گیری این گروهک پرداخته شده است.
در اواسط دهه ۹۰ میلادی (دهه ۷۰ شمسی)، گروهی از جوانان مسلمان نیجریه در گروهی که الشباب نام داشت و رهبری آن برعهده «ملام لاوال» بود، عضویت داشتند. این گروه، تحت رهبری لاوال به مطالعات دینی می‌پرداختند. پس از اینکه لاوال گروه را ترک کرد تا به ادامه تحصیلاتش در حوزه دین بپردازد، رهبری گروه به «محمد یوسف» رسید که جوانی تاثیرگذار بود. با رهبری محمد یوسف، گروه الشباب به‌تدریج از یک حلقه مطالعاتی به یک گروه تاثیرگذار سیاسی تبدیل شد. در سال ۲۰۰۲، محمد یوسف در شهر مایدوگوری از استان برنو در شمال شرقی نیجریه یک مجموعه دینی را پایه گذاری کرد که مبنای تشکیل گروه بوکوحرام بود. این مجموعه شامل یک مدرسه و یک مسجد بود و بسیاری از خانواده‌های تهیدست در نیجریه (و حتی کشورهای همجوار) فرزندان خود را به این مجموعه می‌فرستادند تا از تحصیل رایگان بهره‌مند شوند. این مجموعه تحت رهبری محمد یوسف کودکان و نوجوانان را به‌گونه‌ای تربیت می‌کرد تا برای جهاد و جنگ آماده شوند و این‌گونه مقاصد سیاسی خود را از این مجموعه تربیتی دنبال می‌کرد. این مجموعه در سال ۲۰۰۴ به کاما، شهری در استان یوبه، نقل مکان کرد.
در کاما، محمد یوسف پایگاهی به نام «افغانستان» تاسیس کرد و در آن پایگاه بود که بوکوحرام تبدیل به یک گروه نظامی با اهداف سیاسی شد. بوکوحرام، تحت رهبری محمد یوسف، به شدت با شیوه آموزش و پرورشی که در مدارس نیجریه جریان داشت به مخالفت برخاست. به علاوه، این گروه به‌طور جدی با سیاست‌های دولت نیجریه در اجرای اجکام اسلامی مخالفت کرد و در همین راستا نیز درگیری‌هایی در سال‌های 2004 تا 2009 با پلیس محلی کاما داشت. اما در هفت سال اول تاسیس بوکوحرام، فعالیت‌های آنها به ظاهر به دور از خشونت انجام می‌شد.
در سال ۲۰۰۹، به‌دنبال شدت گرفتن تعداد و محدوده عملیات تروریستی که در خاک نیجریه انجام می‌شد و به بوکوحرام نسبت داده می‌شد و نیز به‌دنبال اطلاع از تجهیز نظامی افراد این گروه، پلیس نیجریه آنها را به‌شدت سرکوب کرد و در نتیجه این سرکوب‌ها بسیاری از افراد و سران بوکوحرام کشته شدند. در نهایت، و پس از درگیری‌های چندروزه میان نیروهای پلیس و افراد بوکوحرام محمد یوسف، رهبر گروه، بازداشت و بدون محاکمه قضایی اعدام شد و فیلم اعدام او از تلویزیون نیجریه پخش شد.
مرگ یوسف، بوکوحرام را به گروهی زیرزمینی تبدیل کرد و بسیاری از افراد باقیمانده گروه به نقاط دیگر نیجریه مهاجرت کردند. «ابوبکر شیخو» قائم‌مقام محمد یوسف در زمان حیاتش به‌عنوان رهبر جدید بوکوحرام اعلام شد؛ البته به‌دلیل فعالیت‌های زیرزمینی گروه، تا مدت‌ها هویت رهبر جدید بوکوحرام مشخص نبود. شیخو، یک افراطی سنگدل بود و توانست یک گروه متلاشی شده را دوباره احیا کند. بوکوحرام احیا شده تحت رهبری او، یک گروه تروریستی و خشونت‌گرا بود که تفاوت‌های زیادی با بوکوحرام محمد یوسف داشت.
از سال ۲۰۱۰، بوکوحرام به رهبری شیخو، عملیات تروریستی خود را علیه دولت و پلیس نیجریه آغاز کرد. آزاد کردن ۷۰۰ زندانی از زندان شهر مایدوگوری که بسیاری از آنها عضو بوکوحرام بودند و نیز انفجار بمبی در شهر جوس که بیش از ۸۰ کشته و زخمی بر جای گذاشت، به خوبی تغییر شیوه بوکوحرام را از زمان رهبری ابوبکر شیخو نشان می‌دهد. این گروه تروریستی عملیات خود را به خارج از قلمرو خود در شمال شرقی نیجریه وسعت داد و در سال ۲۰۱۱ آبوجا، پایتخت نیجریه، را هدف قرار داد. دو بمب که یکی در مقر اصلی پلیس و دیگری در مقر اصلی سازمان ملل در آبوجا منفجر شد، بوکوحرام را به یکی از خطرناک‌ترین گروه‌های تروریستی در آفریقا مبدل کرد. طبق اعلام دیده‌بان حقوق بشر در آفریقا، از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ بوکوحرام مسوول مرگ بیش از ۹۰۰ نفر است.
در می ‌2013 و با شدت و وسعت گرفتن عملیات تروریستی بوکوحرام، دولت نیجریه حالت فوق‌العاده را در سه استان نیجریه اعلام کرد و به نیروهای مسلح نیجریه دستور حمله گسترده به مواضع بوکوحرام را اعلام کرد. به‌رغم اینکه وزارت دفاع نیجریه، چند روز پس از این فرمان ادعا کرد که مواضع بوکوحرام به‌طور کلی نابود شده است، اما شیخو در پیامی ویدئویی از همه مسلمانان جهان دعوت کرد تا به این گروه تروریستی بپیوندند و در جهاد علیه ارتش نیجریه او را یاری کنند. او در آگوست 2013 نیز مورد اصابت گلوله قرار گرفت، اما از آن جان سالم به در برد.