«دنیای اقتصاد» چالشهای بازار اولیه سرمایهگذاری و راهکارهای رونق آن را بررسی میکند
موازنه بازارهای مالی با وزنه بازار اولیه
گروه بورس، مهرنوش سلوکی: با وجود اهمیت فراوانی که بازار اولیه اوراق بهادار در فرآیند تبدیل پس‌اندازها به سرمایهگذاری دارد، طی سال‌های گذشته این بازار در ایران نتوانسته کارآ و مطابق انتظارات ظاهر شود. همچنین بررسی عملکرد بورس اوراق بهادار نشان می‌دهد که بازار اولیه در عمل، جایگاه واقعی و شایسته خود را در اقتصاد ملی به دست نیاورده است؛ هرچند در تعریف بازار اولیه گفته می‌شود آن بخش از بازار سرمایه است که در آن شرکت‌ها متولد می‌شوند و کسبوکارها پا می‌گیرند، اما تعریفی که در رابطه با این بازار آمده نشان می‌دهد بازار اولیه بازاری است که اولین عرضه و پذیره‌نویسی اوراق بهادار جدیدالانتشار در آن انجام می‌شود و منابع حاصل از عرضه اوراق بهادار در اختیار ناشر قرار می‌گیرد.
گروه بورس، مهرنوش سلوکی: با وجود اهمیت فراوانی که بازار اولیه اوراق بهادار در فرآیند تبدیل پس‌اندازها به سرمایهگذاری دارد، طی سال‌های گذشته این بازار در ایران نتوانسته کارآ و مطابق انتظارات ظاهر شود. همچنین بررسی عملکرد بورس اوراق بهادار نشان می‌دهد که بازار اولیه در عمل، جایگاه واقعی و شایسته خود را در اقتصاد ملی به دست نیاورده است؛ هرچند در تعریف بازار اولیه گفته می‌شود آن بخش از بازار سرمایه است که در آن شرکت‌ها متولد می‌شوند و کسبوکارها پا می‌گیرند، اما تعریفی که در رابطه با این بازار آمده نشان می‌دهد بازار اولیه بازاری است که اولین عرضه و پذیره‌نویسی اوراق بهادار جدیدالانتشار در آن انجام می‌شود و منابع حاصل از عرضه اوراق بهادار در اختیار ناشر قرار می‌گیرد. «دنیای اقتصاد» در این گزارش به بررسی ضعف‌های اجرایی در بازار اولیه و راهکارهای ارتقای این بازار پرداخته است.
بازار سرمایه در اقتصاد از اهمیت قابل توجهی در رونق فعالیت‌های اقتصادی، سرمایهگذاری و تخصیص بهینه سرمایه برخوردار است. هر ساله شرکت‌های متعددی در مسیر چرخه اقتصادی یا فرآیند خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی نخستین بار قدم به بازار سرمایه نهاده و مبادرت به عرضه اولیه سهام در بورس اوراق بهادار می‌کنند و ﺷﺮﮐﺖﻫﺎی دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ازﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮرس ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ عرضه و ﺗﻘﺎﺿﺎ، ﮐﺸﻒ قیمت ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. با این حال هنوز انتقال نقدینگی‌ها از طریق بازار اولیه به شرکت‌های تولیدی و حاضر در بورس به سختی و کند صورت می‌گیرد.
حسین خزلی‌خرازی، مدیر عامل گروه مالی نور انوار در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به تعارض بین قوانین اقتصاد کشور و استانداردهای بازار سرمایه گفت: اقتصاد مبتنی برنفت، غیر‌شفاف، غیر‌رقابتی و رانتی است و این با مفاهیم بازار سرمایه که باید با شفافیت و سرمایهگذاری همراه باشد در تضاد و تعارض است.
وی همچنین در رابطه با عوامل عدم تمایل به فعالیت بسیاری از فعالان اقتصادی در بازار اولیه سرمایه گفت: در اقتصاد ایران شفافیت و اطلاع‌رسانی مزیت نیست و بعضا دیده می‌شود که آمار سالانه بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی و شرکت‌ها در دسترس نیست؛ همین ابهامات باعث می‌شوند بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های اولیه در این بازار صورت نگیرد و فعالان اقتصادی به بازارهای پولی روی بیاورند.
وی افزود: همچنین به دلیل رقابتی نبودن اکثر کسبوکارها امکان تامین مالی راحت‌تر و ارزان‌تر از طریق بانک‌ها یا بازار غیررسمی بیشتر است و برای فعالان اقتصادی و متخصصان تاسیس بنگاه‌ها با عرضه عمومی اوراق بهادار، کسب مجوزهای متعدد از سازمان بورس و رعایت دقیق مفاد قانون بازار اوراق بهادار راهی ناشناخته و دست‌وپاگیر است.
مدیرعامل گروه مالی نور انوار با اشاره به نبود رفتارهای مشارکتی در بخش‌های اقتصادی کشور گفت: فرهنگ مشارکت در کسب‌و‌کار و داشتن تعداد زیادی شریک در یک کسب‌و‌کار و گزارش‌دهی به آنها همچنان در ایران بسیار ضعیف است و نتوانسته رشد چندانی داشته باشد. از سوی دیگر از عواملی که باعث می‌شود بسیاری رغبت به ورود به بازارهای اولیه نداشته باشند الزام به افشای اطلاعات، کسب مجوزهای متعدد از سازمان بورس، زمانبر بودن امر پذیره‌نویسی و عرضه عمومی سهام به عموم مردم
است.
خرازی همچنین چالش دیگر در بازارهای اولیه را وقت‌گیر بودن مراحل شروع به کار برای سرمایه‌گذاران دانست و گفت: بعد از طی مراحل طولانی اخذ مجوز از سازمان و عرضه عمومی اوراق بهادار، زمانبر بودن پذیرش سهام شرکت عرضه شده در بازار و شروع معاملات ثانویه آن و طولانی شدن زمان بین عرضه اولیه و ثبت شرکت در مرجع ثبت شرکت‌ها و شروع به کار شرکت، ریسک دیگری است که در سال‌های اخیر با آن مواجه بودیم و همین امر باعث شده تا بازارهای ارز و سکه که نیازی به هیچ یک از این اقدامات ندارند به عرصه سرمایهگذاری بسیاری از مردم تبدیل شوند.
عدم کسب مجوزهای لازم از سایر نهادها از موارد دیگری بود که خرازی به‌عنوان چالش در بازارهای اولیه از آن یاد کرد و گفت: در بعضی موارد بعد از عرضه عمومی سهام عدم کسب مجوزهای لازم از سایر نهادهای نظارتی مانند بانک مرکزی، باعث سرگردانی و بلاتکلیفی خریداران سهام در عرضه اولیه شده است و همین امر از سال‌های گذشته تاکنون باعث تنبلی این بازار در بین بسیاری از بازارهای مالی شده است. در سال‌های گذشته امکان تامین مالی بسیار ارزان‌تر از بانک‌ها نسبت به بازار سرمایه (با ایجاد رابطه با مدیران بانک‌ها و دور زدن ضوابط یا با استفاده از تسهیلات تکلیفی دولت به بانک‌ها)، انگیزه مالی سهامی عام شدن شرکت‌ها و تامین مالی از طریق بورس‌ها و بازار سرمایه را بسیار کم کرده بود. این عارضه در سال‌های اخیر با بالارفتن شدید نرخ تامین مالی از بانک‌ها و جلوگیری از روابط خاص در آنها کمتر شده است.
مدیرعامل گروه مالی نور انوار همچنین در بیان معضلات بزرگ‌تر این بازار گفت: متاسفانه هنوز مخفی کردن درآمدها و سودها و فرار مالیاتی یک عُرف قابل قبول در صاحبان کسب‌و‌کار در محیط اقتصاد و فرهنگ سرمایهگذاری ایران محسوب می‌شود. به همین دلیل شرکت‌ها و کسب‌و‌کارهای بنام در ایران تمایل زیادی به پذیرش در بورس‌ها و پذیرفتن نظارت‌های سخت سازمان بورس و استفاده از ابزار بازار اولیه برای پذیره‌نویسی عمومی اوراق بهادار ندارند.
وی افزود: این عارضه مشکل بازار سرمایه و بورس نیست؛ مشکل اصلی در فرهنگ گریز از مالیات و ضعف سازمان مالیاتی در شناسایی درآمدها در بخش‌های غیرعمومی و خصوصی است. هرچند شرکت‌های پذیرفته شده در بورس‌ها تا ۲۵ درصد معافیت مالیاتی دارند، اما نرخ فرار مالیاتی در شرکت‌های غیربورسی آنچنان جذاب است که این نرخ با مشکلات بر شمرده شده در بالا انگیزه برای موسسان و سرمایه‌گذاران
ایجاد نمی‌کند.
وی با بیان راهکارهایی برای رونق بیشتر بازار اولیه به ایجاد بستر مناسب برای تشویق سرمایه‌گذاران اشاره کرد و گفت: فعالیت و تحرک بیشتر مشاوران عرضه اوراق بهادار که وظیفه اصلی آنها مشاوره و مشارکت در تاسیس و عرضه عمومی اوراق بهادار و پذیره‌نویسی است می‌تواند از این بازار یخ‌زدایی کند.
وی افزود: بازنگری وسیع در فرآیند و مقررات پذیره‌نویسی به منظور سرعت بخشی به این مهم و کم کردن مراحل اداری و مستندسازی‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای ویژه برای این کار نیز می‌تواند کمک شایانی به شمار رود. همچنین هماهنگی بیشتر بین سازمان بورس و اوراق بهادار و سازمان ثبت شرکت‌ها برای کم کردن فاصله بین عرضه عمومی اوراق بهادار و ثبت و شروع به کار رسمی شرکت‌ها نیز از مواردی است که باید در دستور کار سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گیرد.
وی در پایان گفت: امید است با اجرای دقیق قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴، قانون ضدانحصار و با رقابت‌پذیرتر شدن صنایع و شرکت‌های ایرانی و باز شدن درهای اقتصاد ایران به روی سرمایه‌گذاران بین‌المللی، فرهنگ تامین مالی از بانک و دولت‌محوربودن به سمت بازار محور شدن چرخش قابل توجهی کرده و مفاهیمی مانند پذیره‌نویسی و بازار اولیه در بورس‌ها جدی‌تر از گذشته گرفته شود.
ارسال نظر