روز جهانی بناها و محوطه‌های باستانی

گروه تاریخ و اقتصاد: روز ۲۹ فروردین (۱۸ آوریل) به‌عنوان روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی (ICOMOS) نام‌گذاری شده است. شورای جهانی ایکوموس در سال ۱۹۶۵ در ورشو شکل گرفت. مقر این تشکیلات در پاریس واقع است و با بیش از ۱۰۰ کمیته ملی و ۲۰ کمیته علمی در سطح جهان فعالیت می‌کند.

از جمله کمیته‌های علمی بین‌المللی ایکوموس، کمیته تخصصی بین‌المللی جهانگردی فرهنگی، باغ‌ها و محوطه‌های تاریخی، مرمت سنگ، مرمت چوب، شهر‌های تاریخی، معماری خشتی و میراث فرهنگی زیر آب است.

این کمیته‌ها وظیفه تدوین رهنمودها و منشورهای بین‌المللی در هر یک از رویکردهای مرتبط با حفاظت، پژوهش، مرمت و معرفی میراث غیر منقولی را دارند که نیازمند کسب آگاهی از آخرین پیشرفت‌های دانش بشری در آن زمینه است.

در اساسنامه ایکوموس محدودیت برای تشکیل این کمیته‌ها در نظر گرفته نشده و بنا بر صلاحدید کمیته اجرایی ایکوموس در حوزه‌های مختلف تشکیل می‌شود.

این شورا که حاصل اندیشه ایجاد یک سازمان بین‌المللی متکی بر کمیته‌های ملی در سطح جهان در کنفرانس بین‌المللی ۱۹۳۰ رم بود، در اجلاس ۱۹۳۱ آتن بارورتر شده و در سال‌های پس از آن به شکلی نظام‌مند به نام ایکوموس در سطحی جهانی جلوه‌گر شد. اهداف و اصول و معیارهایی که در منشور آتن پیش‌بینی شده بود، توجه جامعه ملل را به‌عنوان یک سازمان جامع جهانی متکفل صلح و امنیت جهان جلب کرد.

به منظور ایجاد همکاری و حمایت بین‌المللی از آثار و بناهای تاریخی، از طرف جامعه ملل در سال ۱۹۳۳ کمیسیونی به نام کمیسیون بین‌المللی بناهای تاریخی، جهت ادامه راهی که در کنفرانس آتن طراحی شده بود، ایجاد شد.

در سال ۱۹۵۴ این کمیسیون پیشنهاد کرد که مفهوم بنای تاریخی برای بناهایی به کار رود که حفاظت از آنها دارای منافع اجتماعی بوده و به‌ویژه از نظر تاریخ هنر، ارزشمند تلقی شود. بر مبنای این تعریف، کمیسیون مذکور فعالیت خود را ساماندهی کرده بود.

هیولایی به نام داعش

درست در هنگامه‌ای که مراسم روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی بر این کره خاکی برگزار می‌شود هیولاهای داعش آثار چند هزار ساله تمدن بشری در عراق و سوریه را یک به یک منفجر می‌کنند و ایکوموس و سازمان ملل تنها کاری که از دستشان بر می‌آید «صدور بیانیه محکومیت!» است.

داعش دو ماه پیش آثار تاریخی و باستانی موجود در موزه خانه موصل را ویران کرد؛ آثاری که از دوره حکومت آشوری‌ها باقی مانده بود. در هفته گذشته نیز جنایتکاران داعش شهر باستانی نمرود را با خاک یکسان کردند.

شهر نمرود را پادشاه آشور، شلمنصر اول، بنا نهاده است. شهر مزبور حدود هزار سال وجود داشت و در قرن سیزدهم قبل از میلاد پایتخت آشوری‌ها بود، ولی بعد از مدتی دچار رکود شد تا اینکه دوباره آشورناصیرپال دوم پادشاه آشور به آن توجه کرد و آن را پایتخت خود قرار داد، به این ترتیب شهر مزبور شهرت و معروفیت فراوان پیدا کرد. آشورناصیرپال دوم با به کارگیری هزاران اسیر و برده، قصری بزرگ و معابد و ساختمان‌های بسیار بر ویرانه‌های شهر سابق ایجاد کرد و در شکوفایی شهر کوشید. بناهایی که در دوره شکوفایی در این شهر وجود داشت، مجموعه‌ای کم‌نظیر از هنر و فرهنگ متعالی باستانی محسوب می‌شد. دیواری طویل دور شهر را دربرمی‌گرفت. در سال ۸۷۹ ق. م. یک مراسم افتتاح مجلل و باشکوه به همراه ضیافتی شاهانه برگزار شد. ما اکنون از طریق لوح‌نوشته‌ای از چگونگی این مراسم اطلاع داریم. شهر دارای تعدادی باغ‌های گیاه‌شناسی و یک باغ ویژه جانورشناسی بود. نمرود تا سال ۷۰۶ ق. م. پایتخت آشور باقی ماند و در آن تاریخ، سارگون دوم پادشاه آشور پایتخت را به دور شروکین (خرساباد کنونی) انتقال داد.

در قصر آشورناصیر پال دوم کتیبه‌های بسیاری بر سنگ آهک (کربنات کلسیم) و نقش برجسته‌هایی بر مرمر سفید تهیه شده بود. روی یکی از کتیبه‌های مزبور چنین نوشته شده:

کاخی از چوب‌های سرو، سدر لبنانی، ناژو، ارس (پیرو، اربس، به درختان و بته‌های همیشه سبز می‌گویند)، چوب توسه (چوب شمشاد، گیاهی از جنس شمشاد یا توسکا)، چوب توت (درخت شاه توت)، چوب درخت پسته و درخت گز برای سکونت و زندگی شاهانه‌ام، و برای خوشایند وجود اربابانه و بزرگوارانه‌ام تا ابدالدهر، در آنجا پی افکندم. حیوانات کوه‌ها و حیوانات دریاها، از سنگ آهک و مرمر سفید، به زینت آراستم و بر دروازه‌های آن گستردم. براساس نوشته‌های روی این کتیبه‌ها، همچنین غنایمی که در قصر وجود داشته چنین توصیف شده است: نقره، طلا، سرب، مس و آهن، غنایم و چپاول و غارت دستان من از سرزمین‌هایی که آنها را تحت سلطه خویش درآورده‌ام، به مقادیر فراوان برگرفتم و در آن نهادم.

امروز دیگر از شهر باستانی نمرود تنها تلی خاکستر باقی مانده است. بربرهای داعش نه فقط حیات بشر که تاریخ طبیعی و انسانی را نیز از بین می‌برند و نابود می‌کنند.