بازگشت ایران به دهه طلایی؟

منبع: اکونومیست در سال ۱۹۷۴، ایران روزانه ۶ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد. اما عواملی نظیر تحریم‌ها سبب شد که میزان تولید نفت کاهش یابد و اکنون به ۸/ ۲ میلیون بشکه نفت در روز برسد. اگر توافق نهایی هسته‌ای حاصل شود باعث می‌شود تا روند تولید نفت ایران افزایش یابد و ایران به بازارهای صادراتی نفت بازگردد. ایران چهارمین کشور جهان از نظر ذخایر نفتی است. آژانس بین‌المللی انرژی که نماینده کشورهای مصرف‌کننده نفت است بر این باور است که در کوتاه‌مدت، تولید نفت ایران می‌تواند تا ۸۰۰هزار بشکه در روز رشد پیدا کند.

امیدها برای افزایش تولید نفت ایران ممکن است خوش‌بینانه باشد. هرچند هزینه‌های تولید نفت در کل کاهش یافته است اما مشکلات دیگری برای افزایش تولید نفت ایران وجود دارد. تقاضای جهانی نفت کاهش یافته است و کشورهای بسیاری نفت عرضه می‌کنند. همچنین صنعت نفت ایران در وضعیت ناگواری است و وضعیت سرمایه‌گذاری برای صنایع نفتی مناسب نیست.

برخی تحریم‌ها از نوامبر سال ۲۰۱۳ برداشته شده است و امید می‌رود که به‌طور کامل برداشته شود. بیش از یک میلیون بشکه از نفت ایران به کشورهای ترکیه، هند، ژاپن، کره جنوبی و چین صادر می‌شود که البته این کشور‌ها جزو ۲۰ کشور تحریم‌کننده ایران نیستند. اما با رفع تحریم‌ها کشورهای بیشتری به چرخه صادرات نفت ایران وارد خواهند شد.

فرآیند لغو تحریم به زمان بسیار بیشتری از وضع تحریم نیاز دارد. اگرچه اوباما، محدودیت‌هایی را بر سر منابع مالی ایران اعمال کرده و صادرات را به حالت تعلیق در آورده است اما لغو کامل تحریم‌ها به دلیل مانع‌تراشی‌های کنگره زمان بیشتری می‌برد ولی لغو تحریم‌ها از سوی اتحادیه اروپا به زمان کمتری نیاز دارد. اتحادیه اروپا می‌تواند ممنوعیت‌های خود را روی واردات نفت خام (که تا پیش از سال ۲۰۱۲ میلادی، ۷۰۰هزار بشکه در روز بود) بردارد و به ایران اجازه دهد از سوئیفت سیستم جهانی ارتباطات مالی بین بانکی استفاده کند. آمریتا سن از شرکت‌های مشاوره نفت ایران ۳۰ میلیون بشکه نفت در انبار دارد و اگر شروع به صادرات نفت کند می‌تواند رشدی برابر با ۳۰۰هزار بشکه در روز داشته باشد. اما هرگونه افزایش در تقاضای جهانی نفت تا پایان سال جاری انتظار نمی‌رود.

ایران تلاش بسیاری برای آماده کردن میدان‌های نفتی خود در دوره پساتحریم‌ کرده است. این آماده‌سازی، به طور کامل، افزایش ظرفیت صادرات نفت ایران را در ماه‌های اخیر توضیح می‌دهد، با این حال بازگشت شرایط صادراتی نفت ایران به دهه ۷۰ میلادی نه تنها روند طولانی خواهد داشت، بلکه بسیار دشوار خواهد بود. کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که برخی از میدان‌های نفتی ایران باید سالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار نفت به فروش برسانند تا به دوران طلایی و اوج دهه ۷۰ میلادی بازگردند که به طور حتم این روند به زمان زیادی نیاز خواهد داشت.حضور شرکت‌های چینی و روسی در صنایع نفتی ایران جبران غیبت شرکت‌های اروپایی را نخواهد کرد و از طرف دیگر این شرکت‌های اروپایی در جست‌وجوی راهی هستند تا هزینه سرمایه را با توجه به تقاضایی که برای نفت ایران دارند، کاهش دهند. جذب سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه نفت ایران نیازمند رفع تحریم‌ها و نیز برخی اصلاحات در قوانین است، این اقدامات به شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی امکان می‌دهد در پروژه‌های مختلف مربوط فعال شوند و به شرکت‌های نفتی بین‌المللی این امکان را می‌دهد تا برای سر مایه‌گذاری خود درآمد داشته باشند که به آن بیع متقابل می‌گویند. مقامات ایران همواره اعلام کرده‌اند که کشورشان از ظرفیت‌های کافی برای سرمایه‌گذاری برخوردار بوده و این ظرفیت‌ها در صورت لزوم افزایش خواهد یافت.

همچنین ایران نیاز به تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر در صنعت نفت و گاز دارد که این امر می‌تواند از طریق خرید خدمات مهندسی از شرکت‌های خارجی حاصل شود. به نظر می‌رسد بتوان چشم‌انداز بلندمدت بهتری حتی برای صنعت گاز ایران ترسیم کرد، چرا که ایران ذخایر گاز بیشتری در مقایسه با نفت دارد و میدان‌های گازی آن از شرایط بهتری برخوردارند. از سوی دیگر اتحادیه اروپا درصدد کاهش اتکای خود به نفت و گاز کشور روسیه است و ایران می‌تواند بهترین زمینه‌ساز تحقق این هدف برای اتحادیه اروپا باشد.