یوآنا اسلیتر

رئیس دفتر روزنامه گلوب اند میل

در نیویورک

تنها پنج روز پس از آنکه ایران با گروه ۱+۵ بر سر برنامه هسته‌ای به توافق رسید، یکی از مقامات بلندپایه آلمانی راهی تهران شد. در این سفر جالب توجه، نمایندگان شرکت‌های مطرح آلمانی و انجمن‌های کسب‌وکار حضور داشتند. مقامات فرانسه و ایتالیا نیز برای این که از آلمان عقب‌ نمانند، اعلام کردند بازدید رسمی از ایران را ترتیب خواهند داد.

پیام چنین سفرهایی روشن است: اروپا مشتاق است موضع خود در برابر ایران را از «دشمن» به «شریک» تغییر دهد. این تمایل به ویژه در میان کسب‌وکارها قوی‌تر است، زیرا آنها به دلیل اعمال تحریم‌ها دسترسی خود را به بازار ایران از دست داده بودند. گرچه صنعت نفت ایران جذاب‌ترین بخش به شمار می‌رود، اما کسب‌وکارهای اروپایی به دنبال فرصت در دیگر بخش‌ها از خودرو و هوانوردی گرفته تا ماشین‌آلات هستند.

ولی کارشناسان هشدار می‌دهند کسب‌وکارها باید صبر و شکیبایی پیشه کنند و محتاطانه گام بردارند. برخی معقتدند رژیم تحریم‌ها احتمالا تا قبل از سال ۲۰۱۶ برچیده نخواهد شد. چارچوب زمانی لغو تحریم‌ها به اقدامات ایران در انجام تعهداتش و تایید این اقدامات توسط طرفین توافق بستگی دارد. مایکل توکوس، مدیر اتاق بازرگانی ایران-آلمان می‌گوید؛ از زمانی که مذاکره‌کنندگان بین‌المللی در ماه آوریل به توافق اولیه دست ‌یافتند، شاهد یک تغییر نگرش عمده بوده است. او می‌گوید؛ کسب‌وکارهای آلمانی مشتاقند مشتری‌های بالقوه در ایران پیدا کنند و درباره خطرات احتمالی که ممکن است وجود داشته باشد، چندان نگران نیستند. توکوس می‌گوید: «با وجود این که برداشته شدن تحریم‌ها چند ماه طول می‌کشد، ما خوشحالیم که در مسیر درستی قرار داریم. می‌توان اطمینان داشت که هواپیماها به مقصد تهران و از تهران به مقصد آلمان پر خواهند بود.»

دولت آلمان مشتاق بود اولین دولتی باشد که پس از توافق نهایی از ایران دیدار رسمی به عمل می‌آورد. اما زیگمار گابریل، وزیر اقتصاد و معاون صدراعضم آلمان، در سفر خود به تهران در ترغیب ازسرگیری پیوند اقتصادی محتاط بود و تصدیق کرد که برخی موضوعات اساسی حل نشده باقی مانده است. اما فرصت‌های تجاری که کشور ۸۰ میلیونی ایران ارائه می‌کند، انکارناپذیر است. اریک شوایتزر، رئیس انجمن اتاق‌های بازرگانی و صنعت آلمان، همراه با وزیر اقتصاد آلمان به ایران سفر کرد و گفت که تجارت دو کشور به سرعت دو برابر خواهد شد و به ۵ میلیارد یورو(۱/ ۷ میلیارد دلار) خواهد رسید و در میان مدت به ۱۰ میلیارد یورو افزایش خواهد یافت.

برای مثال ماتیاس یول، مدیرعامل شرکت ریدهامر، تولیدکننده کوره‌های صنعتی در باواریا گفت که شرکتش امکان انعقاد مجدد قرارداد با ایران را بررسی می‌کند. زمانی، ایران یکی از ۱۵ بازار اصلی این شرکت محسوب می‌شد. تحت رژیم تحریم‌ها، این شرکت برای تامین قطعات یدکی کوره‌های موجود در ایران با محدودیت مواجه شد. اما اوایل امسال مدیر فروش شرکت ریدهامر از تهران بازدید و با مشتریان سابق این شرکت ملاقات کرد. یول می‌گوید: «باید بگویم ارتباطات قدیمی هنوز موثر است. آنها منتظرند که ما برگردیم و دوباره کار را شروع کنیم.»

اما همه خبرها خوش نیستند. طی سال‌‌های تحریم، تامین‌کنندگان چینی کوره‌های صنعتی را به قیمتی پایین‌تر به ایران فروخته‌اند. با این وجود، یول در کل ابراز خوش‌بینی می‌کند. او می‌گوید:«دیدار گابریل از ایران سیگنال سیاسی روشن بود مبنی بر اینکه ما اکنون می‌خواهیم با هم به پیش رویم و برای مشکلاتی که داریم، راه‌حل پیدا کنیم.»

این در شرایطی است که برخی از شرکت‌های اروپایی پیش از توافق نهایی در وین، با شرکا و مشتریان احتمالی در ایران تماس گرفته‌اند. این شرکت‌ها، مانند دو خودروساز فرانسوی پژو و رنو، شرکت‌هایی هستند که قبلا حضور قابل توجهی در ایران داشتند. پیش از این که پژو در سال ۲۰۱۲ از ایران خارج شود، بازار ایران پس از فرانسه دومین بازار بزرگ این شرکت بود. اکنون این خودروساز درحال مذاکره برای تولید خودرو در ایران با همکاری شرکای محلی است.

شرکت‌های هواپیمایی بوئینگ و ایرباس نیز علاقه‌مند به انجام کسب‌وکار در ایران هستند. ناوگان هوایی ایران به شدت نیازمند به روزرسانی است. پاییز گذشته شرکت بوئینگ با مجوز دولت آمریکا مقداری تجهیزات به ایران ایر فروخت. این معامله به لحاظ تجاری بسیار ناچیز بود و فقط ۱۲۰ هزار دلار ارزش داشت، اما به لحاظ نمادین، بسیار بزرگ بود و نخستین فروش این شرکت به ایران پس از انقلاب اسلامی رقم خورد. گزارش‌ها حاکی از آن است که شرکت‌های هواپیمایی ایران برای جایگزینی مدل‌های قدیمی خود باید طی دهه آینده ۴۰۰ دستگاه هواپیما خریداری کنند.

البته قبل از اینکه ایران دوباره به صورت عادی در تجارت جهانی ادغام شود، موانعی برای تجارت با این کشور وجود دارد. اصلی‌ترین این موانع، برخی محدودیت‌های مالی است: به دلیل تحریم‌ها، بانک‌های ایرانی به سیستم پیام‌رسانی الکترونیکی مالی دسترسی ندارند و بانک‌های غربی درصورت نقص رژیم تحریم‌ها با جریمه‌های سنگین از طرف دولت آمریکا رو‌به‌رو می‌شوند. این در شرایطی است که لغو تحریم‌های بانکی چند ماه زمان می‌برد. شرکت مشاوره کرنکلر و شرکا که در دوسلدورف واقع است و به شرکت‌های آلمانی درباره بازار ایران مشاوره می‌دهد، می‌گوید: «مشکل اصلی، تحریم‌های مالی است. این مساله کار را بسیار دشوار می‌کند. اما اکنون ما خوش‌بین هستیم که همه چیز تغییر خواهد کرد.»