«قبولی اتکایی» ابزاری برای صادرات

آیت کریمی

مدیرعامل شرکت بیمه آسماری

هربیمه نامه‌ای که صادر می‌شود داخل کشور ما به ازای آن حق بیمه گرفته می‌شود و این روند ظرفیت بازار داخل را اشباع می‌کند که به‌عنوان ظرفیت نگهداری تلقی می‌شود. دراین زمان بحث بیمه‌های اتکایی پیش می‌آید که اتفاقا نقش صنعت بیمه درتوسعه صادرات غیرنفتی با قراردادهای اتکایی شکل می‌گیرد.

صنعت بیمه کشور برای پوشش ریسک‌های بزرگ مانند ناوگان هوایی، کشتیرانی و نفتکش‌ها نیاز به ظرفیت بالایی دارد. دلیل بخش عمده‌ای ازاین دست ریسک‌ها به بیمه‌گران خارجی به‌صورت اتکایی واگذار می‌شود. البته سال‌های گذشته تحریم‌ها موجب شد تا درصنعت بیمه مطرح دنیا به روی ایران بسته شود، اما با موفقیت درمذاکرات بیمه سوئیس تحریم‌ها علیه ایران را برداشت و مسیر برای همکاری با سوئیس ری یکی از بزرگ‌ترین بیمه گران اتکایی دنیا فراهم شد. چنانچه صنعت بیمه کشور بتواند درقبال واگذاری اتکایی، قبولی اتکایی داشته باشد و ارز وارد مملکت کند درامر صادرات بیمه یا همان صادرات غیرنفتی قدم موثری برداشته است. صنعت بیمه کشور ظرفیت خوبی برای قبولی اتکایی دارد. بیمه مرکزی به همراه دو شرکت تخصصی بیمه اتکایی ایرانیان و امین می‌توانند شرایط را برای قبولی اتکایی از خارج و ورود ارز به داخل نقش حیاتی را ایفا کنند. با کشورهایی که مبادلات تجاری داریم می‌توانیم رابطه اتکایی نیز داشته باشیم. واردات و صادرات بیمه وابستگی نیست بلکه امری بازرگانی است.

درآمد ارزی قبولی اتکایی می‌تواند درحجم صادرات غیرنفتی سهم قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. این ارزآوری محدودیت جغرافیایی ندارد و می‌تواند کشورهایی به جز کشورهای همسایه نیز باشد. البته فراموش نکنیم که قبولی اتکایی ملزومات و شرایطی دارد که باید آن را بدانیم. لازمه رقابت بیمه‌گران در بیمه‌های اتکایی داشتن دانش تخصصی و ظرفیت نگهداری است، بیمه اتکایی قبولی از خارج امری بسیار حساس و از نظر فنی پیچیده و نیازمند مهارت و تخصص است. قرارداد بیمه اتکایی، قراردادی مستقل از قرارداد بیمه‌گران مستقیم با بیمه‌گذاران است و چنانچه بیمه‌گر مستقیم ورشکست شود، بیمه‌گر یا بیمه‌گران اتکایی موظف به تعهدات خود هستند. بیمه‌گر قبول‌کننده اتکایی باید اشراف کاملی به پرتفوی بیمه‌گر واگذارنده در کلیه رشته‌هایی که عملیات اتکایی، آن را قبول کند، داشته باشد.

سودآور بودن صنعت بیمه کشورها باید جزو اطلاعات بیمه‌گر باشد و مشخص باشد بیمه در کشور مقابل سودده است یا بیمه‌گران از محل سرمایه‌گذاری‌ها عملیات خود را به سوددهی می‌رسانند.در دریافت و پرداخت عملیات قبولی اتکایی، مانده مثبت عملیات و صورت حساب‌ها باید در موعد مقرر پرداخت شود و بیمه‌گر قبول‌کننده باید درآمد حق بیمه خود را جمع‌آوری و در محل‌های مطمئن سرمایه‌گذاری کند تا بتواند به تعهدات خود عمل کند.

بیمه‌گر اتکایی باید به مقررات کشور واگذارنده توجه خاصی داشته باشد؛ چرا که براساس قوانین برخی از کشورها مانده مثبت به نفع بیمه‌گران اتکایی نگهداری می‌شود و در زمان‌های خاصی به آنها پرداخت می‌شود. مهم‌ترین مساله برای بیمه‌گر اتکایی قبول‌کننده، دریافت حق بیمه‌های قبولی است. در برخی از کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه به دلیل محدودیت منابع ارزی، بانک‌های مرکزی آنها کنترل‌های شدیدی بر خروج ارز اعمال می‌کنند و معمولا باید از مقام ناظر مجوز دریافت کنند. عملیات قبول اتکایی از کشورهای آفریقایی عمدتا سودآور است؛ اما در پرداخت مشکل دارند و به ندرت بیمه‌گر قبول‌کننده‌ای را می‌توان یافت که از این بابت راضی باشد.

برخی از کشورهای آسیایی و خاورمیانه نیز چنین مشکلی دارند، درعملیات اتکایی سودآوری دارند، اما در پرداخت حق بیمه‌های اتکایی با مشکل مواجه هستند. نرخ تورم و برابری ارز بر بازار بیمه اتکایی تاثیرمستقیم دارد. در برخی از کشورها که نرخ تورم دو رقمی است، قبول‌کننده اتکایی نه تنها باید توجه کند که مانده عملیات مثبت خود را سریع دریافت کند، بلکه باید در قرارداد اتکایی، نرخ برابری ارز را توافق کند یا حق بیمه را به نرخ ارزی قوی نظیر دلار تعیین کند؛ چراکه اگر به ارز کشور تورمی اتکایی قبول کند و بیمه‌گر واگذارنده حق بیمه را با تاخیر بپردازد با زیان هنگفتی مواجه خواهد شد.

موسسات بین‌المللی بیمه‌گران اتکایی رتبه‌بندی می‌شوند و بیمه‌گران واگذارنده در زمان واگذاری رتبه، بیمه‌گران اتکایی قبول‌کننده را در نظر می‌گیرند. این مساله مهمی است که متاسفانه به خاطر تحریم هیچ یک از موسسات رتبه بندی اعتبار به رتبه‌بندی شرکت‌های بیمه ایرانی رضایت ندادند و صنعت بیمه ایران فاقد رتبه اعتباری بین‌المللی است، باید با رفع تحریم‌ها اولین اقدام صنعت بیمه کشور گرفتن رتبه اعتباراز موسسات معتبر بین‌المللی باشد، یکی از فاکتورهای مهم در رتبه‌بندی، میزان سرمایه و ذخایر است و جدول ظرفیت‌های قبولی نیز بر اساس میزان سرمایه و ذخایر تعیین می‌شود. موسسات بیمه می‌توانند در بخش دیگری از خدمات، صادرکننده باشند.

بحث بیمه‌های درمان مسافرتی یکی از پوشش‌هایی است که برای ایرانیان عازم به سایرکشورها و همچنین برای خارجیانی که قصد سفر به ایران دارند صادر می‌شود. این بیمه‌نامه گروه بزرگی را شامل می‌شود و طبق آمارهای قابل اتکا گردشگران ورودی به کشور در سال گذشته قریب ۵ میلیون نفر بود که ۲ میلیون نفر برای زیارت از اماکن مقدس به ایران می‌آیند. صنعت بیمه با صدور بیمه‌های درمان برای این مسافران که معمولا از پاکستان، عراق، بحرین و سایر کشورهای اسلامی به ایران سفرمی‌کنند، می‌تواند بازار خوبی برای صادرات خدمات بیمه به خارج از کشور باشد.

این بیمه نامه‌ها که درحال حاضر هم از طریق همکاری با دفاتر چند بیمه گر خارجی درتهران عرضه می‌شود بدون محدودیت جغرافیایی برای مسافرانی که عازم خارج از کشور هستند از ۱۵ روز تا ۶ ماه صادر می‌شود.ایران و ترکیه دراین عرصه بیمه‌گری ظرفیت خوبی دارند و می‌توانند ارز آوری خوبی داشته باشند. بیمه مرکزی ایران در بحث صادرات بیمه تجارب خوب و کارشناسان برجسته‌ای دارد. توسعه صادرات خدمات بیمه‌ای در کوتاه‌مدت دشوار است، اما به‌تدریج حجم تجارت بین‌المللی افزایش می‌یابد و بیمه‌ها با پوشش جامع ریسک‌ها نقش خود را دراقتصاد ایفا می‌کنند.