گزارش تحلیلی درباره عملکرد اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی:
افت محسوس کار
دنیای اقتصاد، سیدمهرداد امیرکلالی-روزی که حسن روحانی درنهم خرداد ۹۲ با قاطعیت اعلام کرد: «برنامه اقتصادی من حل معضل اشتغال به خصوص برای تحصیل‌کرده‌‌هاست. » مردم با اعتماد به رئیس جمهور کشورشان تصور می‌کردند در آینده‌ای نزدیک دیگر بیکاری به عنوان یک بحران تلقی نمی‌شود. با گذار از روزهای تاسیس و تحلیف دولت، وقتی که فضای جشن و شادمانی انتخاباتی فروکش کرد، واقعیت‌های مسیر دولت نوپای اعتدال،و سطح سوءمدیریت های دولت پیشین و میراث به جا مانده از آن که بسیار فراتر از تصور اولیه دولت بود، هویدا شد.
دنیای اقتصاد، سیدمهرداد امیرکلالی-روزی که حسن روحانی درنهم خرداد ۹۲ با قاطعیت اعلام کرد: «برنامه اقتصادی من حل معضل اشتغال به خصوص برای تحصیل‌کرده‌‌هاست.» مردم با اعتماد به رئیس جمهور کشورشان تصور می‌کردند در آینده‌ای نزدیک دیگر بیکاری به عنوان یک بحران تلقی نمی‌شود. با گذار از روزهای تاسیس و تحلیف دولت، وقتی که فضای جشن و شادمانی انتخاباتی فروکش کرد، واقعیت‌های مسیر دولت نوپای اعتدال،و سطح سوءمدیریت های دولت پیشین و میراث به جا مانده از آن که بسیار فراتر از تصور اولیه دولت بود، هویدا شد.
روحانی بعد از رسیدن به پاستور درخصوص بیکاری گفت: «دولت تدبیر و امید نخواهد گذاشت این همه جوان بیکار در این کشور حضور داشته و چندین میلیون معتاد به خاطر نداشتن نشاط و شادی، به شادی‌های کاذب روی آورند.» اما دیری نگذشت که همچنان بیکاری صدرنشین باقی ماند. وعده‌های روحانی با توجه به شرایط کشور بیشتر حول موضوعاتی همچون پرونده هسته‌ای، مهار تورم، حل مشکل بیکاری، رشد اقتصادی و افزایش دستمزد کارگران به اندازه تورم، حمایت از کالا و کارگر ایرانی، بود. به راستی افزایش دستمزد کارگران به اندازه تورم، حمایت از کارگر ایرانی و حل معضل بیکاری عملیاتی شد؟
به گفته کارشناسان این حوزه در زمینه افزایش نرخ حقوق و دستمزدهای کارگران بر مبنای نرخ تورم، دولت موفق شد که نرخ دستمزدها را افزایش دهد ولی این نرخ پایین‌تر از نرخ تورم بود و این وعده به طور ناقص محقق شده است . در عین حال نمایندگان کارفرمایان با این نرخ پیشنهادی مخالف بودند؛ استدلال آن‌ها این بود که افزایش دستمزدها با نرخ پیشنهادی کمکی به بهبود وضعیت کارگران در درازمدت نخواهد کرد زیرا در دوران رکود، این افزایش منجر به افزایش هزینه های تولید می شود و همین سبب رکود بیشتر و اخراج کارگران و کاهش سطح اشتغال می‌شود.
به این دلیل که حدود 70 درصد جمعیت کشور با وزارت کار ارتباط مستقیم و غیرمستقیم دارند، عملکرد این وزارت برای دولت‌ها بسیار مهم است. بعد از روی کار آمدن ربیعی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، حل معضل بیکاری یکی از برنامه‌های اولویت‌دار وی بود و هنگام ارائه برنامه پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی برای تصدی وزارت، برنامه‌های خود را در ۱۰بند در عرصه اشتغال و بازار کار بیان کرد. اهم این 10 بند حول کمک به بهبود محیط کسب و کار و ارتقاء شاخص‌های آن و حمایت از بخش‌های خصوصی و تعاونی و فرهنگ رقابت و همچنین توجه ویژه به کاهش نرخ بیکاری استان‌های بالاتر از متوسط کشور و حرکت به سمت ارتقاء عدالت در اشتغال در استان‌ها بود.
بر اساس جدیدترین گزارش مرکز آمار درباره وضعیت اشتغال و بیکاری در فصل بهار امسال، تعداد شاغلان کشور ۲۱ میلیون و ۸۶۰ هزار نفر بوده است، این در حالی است که در ابتدای دولت یازدهم یعنی در فصل تابستان ۱۳۹۲ تعداد شاغلان کشور ۲۲ میلیون و ۱۹۱ هزار نفر بود. مقایسه این دو رقم نشان می‌دهد از ابتدای روی کار آمدن دولت به طور خالص بیش از ۳۳۰ هزار نفر، شغل خود را از دست داده‌اند. کدام یک از ماموریت‌های اشتغالی‌زایی عملیاتی شده است؟
پاسخ به این سوال را باید در عملکرد ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها جستجو کرد. با توجه به رسالت اصلی ضمیمه هفتگی خراسان رضوی روزنامه «دنیای اقتصاد» در جهت واکاوی و تحلیل و بررسی موضوعات اقتصادی و صنعتی استان خراسان رضوی بر آن شدیم تا ارزیابی منصفانه‌ای از عملکرد اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی داشته باشیم. در این تحقیق، شاخص‌هایی از قبیل آمار بیکاری استان، نرخ مشارکت اقتصادی، میزان پروژه‌های عمرانی، روابط کار و تعداد شکایات کارگری و وصول آن‌ها به هیأت‌های حل‌اختلاف، آمار تعاونی‌های به ثبت رسیده و فعال استان و میزان تغییرات و انتصابات مدیریتی در سطح این اداره کل را برای ارزیابی درنظرگرفته‌ایم. در باب نرخ بیکاری استان، برابر اعلام مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری استان در سه ماهه اول سال 94 نسبت به مدت مشابه سال 93، افزایش پیدا کرده؛ یعنی 14.6 درصد شده است. درحالی‌که نرخ بیکاری استان قبل از تغییر مدیریت این اداره کل از میانگین کشور نیز کمتر، یعنی6,6 درصد بوده است. طبق آماری که مرکز آمار ایران و مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار منتشر کرده است، در فصل پاییز سال 93 نرخ بیکاری استان خراسان رضوی 8.9 درصد بوده است که نسبت به فصل تابستان 0.3 - درصد و نسبت به فصل پاییز سال 92، 1.2+ درصد تغییر داشته است. آمار دقیق نرخ بیکاری در جدول «الف» ذکر شده است.
افزایش آمار نرخ بیکاری خراسان رضوی
طبق اعلام مرکز آمار ایران به طور میانگین نرخ بیکاری استان در سال ۹۲، ۷.۹ درصد و در سال ۹۳ به ۱۰.۸ درصد می‌رسد. همچنین آخرین آمار نرخ بیکاری استان بر اساس گفته مدیرکل امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی در بهار امسال، ۱۴.۶ درصد بوده که نشان‌دهنده افزایش آمار نرخ بیکاری در استان است. لازم به ذکر است که در تاریخ ۱۷ مردادماه، روزنامه خراسان با درج خبری به نقل از دبیر شورای هماهنگی بانک‌های استان می‌نویسد که در پی رکود اقتصادی، کاهش تولید و تعدیل نیرو در برخی واحدهای اقتصادی، میزان بیکاری استان از نیمه دوم سال ۹۳ تا پایان خرداد ماه امسال ۴.۵ درصد افزایش یافته است و فقط در بخش کشاورزی ۱۱۰ هزار نفر کار خود را از دست داده‌اند.
ضمیمه هفتگی خراسان رضوی روزنامه «دنیای اقتصاد» میزگردی پیرامون وضعیت کار و اشتغال استان در دفتر روزنامه با حضور افراد صاحب‌نظر و مسئول در این حوزه برگزار کرد که در این جلسه معاون اشتغال و کارآفرینی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی نیز حضور داشت. او سه دلیل مهم برای افزایش نرخ بیکاری استان مطرح می‌کند. از نظر امیدجیوان، رکود ساختوساز و مشکلات صنعت ساختمان و همچنین مشکلاتی از قبیل پدیده و میزان در استان بر فضای اشتغال تأثیر منفی داشته است. در همین حین در اوایل مرداد ماه، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی خراسان‌رضوی با اعلام خبری عنوان می‌کند افزایش آمار بیکاری خراسان‌رضوی متاثر از تعطیلی میزان و پدیده نیست.
او در این باره می‌گوید با بررسی‌هایی که در مورد بیکاری انجام شده آمار نشان می‌دهد که تعداد بیکاران در بهار ۹۴ نسبت به بهار ۹۳، ۱۰۴ هزار نفر در استان افزایش یافته است که این موضوع دو دلیل دارد و دلیل اصلی افزایش نرخ مشارکت اقتصادی است؛ یعنی افراد جویای کار افزایش یافته‌اند و در استان خراسان‌رضوی از مجموع ۱۰۴ هزار نفر آمار بیکاری ۵۲ هزار نفر افرادی هستند که در سال گذشته شاغل بودند و هم‌اکنون شغل خود را از دست داده‌اند و ۵۲ هزار نفر دیگر برای نخستین‌بار جویای کار شدند. همچنین مطابق آمار، بیکاری در چند بخش اتفاق افتاده و بیمه بیکاری بگیران استان خراسان در بهار ۹۴ با بهار ۹۳ تفاوت معناداری ندارند که نشان می‌دهد افراد بیمه نبودند اما کسانی که در شرکت بزرگ و یا کارگاه فعالیت می‌کنند بیمه هستند در نتیجه این حجم و افزایش آمار بیکاران استان به دلیل مشکلات شرکت پدیده و میزان نبوده است. همزمان مدیرکل امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی نیز اعلام می‌کند که مشکلات شرکت پدیده بیشتر در اواخر سال ۹۳ به وجود آمد و آنطور که برخی افراد بیکاری استان را به تعطیلی موسسه میزان و مشکلات شرکت پدیده مرتبط می‌کنند، نیست.
وضعیت خراسان رضوی
در مقایسه با دیگر استان های کشور
«دنیای اقتصاد» برای اطلاع از وضعیت تعدیل نیروی پروژه‌های پدیده شاندیز تحقیقات میدانی انجام داد و بنا به گفته کارگران این پروژه، ممکن است که برخی از کارگران چندماه حقوق دریافت نکنند، اما هنوز اخراج و یا تعدیل نیرو صورت نگرفته است. با این اوصاف لازم است افرادی که پدیده و میزان را دو عامل اصلی افزایش نرخ می‌دانند، این ادعا را با مدرک مستند ارائه دهند که دقیقا چند نفر بنا به این دو دلیل، کار خود را از دست داده‌اند.
همانطور که مستحضرید نرخ بیکاری کشور در دوسال گذشته حدود ۱۰.۵ درصد بوده و تغییرات چندانی نکرده است و خراسان رضوی نسبت به ۲۷ استان دیگر از نظر نرخ بیکاری وضعیتی به مراتب بهتر داشته است، بطوری‌که در سال‌های گذشته خراسان رضوی از رتبه چهارم از نظر پایین بودن نرخ بیکاری، امروز به رتبه سوم از نظر بالا بودن نرخ بیکاری رسیده است. بعضی استان‌ها مثل لرستان که از نرخ بیکاری۲۰.۳ به ۱۰.۷ درصد رسیده‌اند و یا سمنان که به همین صورت نرخ بیکاری کاهش پیدا کرده است. حال این سوال مطرح می‌شود که ۲۷ استان دیگر چه تلاش‌هایی کرده‌اند که در این زمینه از خراسان رضوی پیشی گرفته‌اند؟
نرخ مشارکت اقتصادی استان
نرخ مشارکت اقتصادی استان یکی دیگر از موارد مهم برای بررسی عملکرد اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان است. در زمستان ۹۲ و همزمان با تغییر مدیریت، نرخ مشارکت اقتصادی استان طبق جدول «ب» ۳۶ درصد بوده است و میانگین نرخ مشارکت اقتصادی استان در سال ۹۲، ۳۹.۶ درصد می‌شود و در سال ۹۳ نیز نرخ مشارکت اقتصادی استان به ۳۸.۲ درصد می‌رسد.
جدول «ب» نمایانگر این است که در پاییز سال ۹۳ نرخ مشارکت اقتصادی استان خراسان رضوی ۳۶.۴ درصد بوده است که نسبت به فصل تابستان ۲.۸ - درصد و نسبت به پاییز ۹۲ حدود ۱.۶ - درصد تغییر یافته است. همچنین در موضوع میزان پروژه‌های عمرانی بنا به گزارش میدانی «دنیای اقتصاد» فقط در سال ۱۳۹۰، ۹ طرح عمرانی تعریف شده و بعد از آن هیچ طرح عمرانی دیگری در این اداره کل تعریف نشده است.مورد دیگر، تعاونی‌های استان است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. طبق آمار مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، در سال ۹۲، ۵۸۵ مورد تعاونی در استان به ثبت رسیده است و سرمایه تعاونی‌های استان نسبت به سال قبل از آن (۹۱) ۶۷ درصد افزایش داشته است. یعنی در مجموع ۹۷۹۵۰ میلیون ریال شده است.
طبق گزارش عملکرد این اداره در سال ۹۳، در سال گذشته با تشکیل ۳۴۷ تعاونی، بخش تعاونی سرمایه‌هایی معادل ۹۵۶۲۶ میلیون ریال را به خود اختصاص داده است. با این اوصاف در بخش تعاونی تعداد تعاونی‌های ثبت شده و همچنین سرمایه‌های بخش تعاون استان در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ کاهش پیدا کرده است. در گزارشی که این اداره کل منتشر کرده، تعداد ۶۳۵۸ فرصت شغلی توسط تعاونی‌ها در سال ۹۳ ایجاد شده است و از طرفی براساس گزارش‌های آماری مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی در سال ۹۳، استان خراسان رضوی در خصوص میزان فرصت شغلی ایجاد شده در بخش تعاون حائز ایجاد ۴۸۸۲ فرصت شغلی در سطح استان شده است.
حال این تناقض آماری جای بسی تعجب دارد.یکی دیگر از این موارد مربوط به بخش روابط کار است که مستقیما نشان‌دهنده وضعیت رسیدگی به شکایات و اعتراضات کارگری است. طبق گزارش عملکرد اداره کار تعداد دادخواست‌های واصله به هیأت‌های تشخیص استان از ۳۹۱۰ دادخواست در سال ۹۲ با ۸۰ درصد افزایش به ۷۰۳۵ دادخواست در سال ۱۳۹۳ رسیده است. جدول شماره یک، دادخواست‌های واصله به هیأت‌های تشخیص استان در سال ۹۳ در مقایسه با مدت مشابه سال‌های گذشته را نشان می‌دهد.در قسمت دیگر، تعداد پرونده‌های واصله به هیأت‌های حل اختلاف در سال ۱۳۹۲ تعداد ۱۷۷۰ پرونده بوده که این میزان در سال ۱۳۹۳ به ۲۵۷۸ پرونده رسیده است و این ۴۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد. جدول شماره دو، پرونده‌های واصله به هیأت‌های حل‌اختلاف استان در سال ۱۳۹۳ در مقایسه با مدت مشابه سال‌های گذشته را نشان می‌دهد.
عملکرد بهتر در دوره های گذشته
در همین بخش روابط کار و شکایات کارگری، یکی دیگر از مسائل مهم، تعداد مدت زمان نوبت‌دهی در مراجع حل‌اختلاف است که طبق گزارش این اداره کل طی دوسال گذشته به طور میانگین حدود ۱۰ روز طول می‌کشیده اما طبق گزارش میدانی «دنیای اقتصاد» این ۱۰ روز حال به ۲۰ الی ۳۰ روز رسیده است. برای صحت این ادعا گفت‌وگویی با رحمت‌الله پورموسی، دبیرکل کانون شورا عالی کار کشور داشتیم که او در پاسخ گفت: «با توجه به افزایش آمار بیکاری در استان، مراجعات و طرح شکایت کارگری نیز افزایش یافته و همچنین مدت رسیدگی و نوبت‌دهی نیز طولانی‌تر شده اما در دوره‌های مدیریتی گذشته رسیدگی به شکایات کارگری سریع‌تر و آسان‌تر انجام می‌گرفت و حال مشکلات کارگران نیز افزایش پیدا کرده است.» او در ادامه گفت: «در دوره‌های قبلی با وجود وضعیت آشفته اقتصاد کشور، عملکرد مدیریت بهتر بود و همچنین در گذشته کارگاه‌هایی در سطح استان فعال بود که فعالیت خوبی داشتند اما در حال حاضر این کارگاه‌ها یا درحال تعطیلی هستند و یا به مشکل برخورد می‌کنند.»
pic۲
تعطیلی کارخانه ها و بیکاری کارگران
پورموسی افزود: «صنایع نساجی با مشکل مواجه شده‌اند و مسئولان اداره کار باید از وقوع بیکاری جلوگیری کنند که در حال حاضر تلاشی در این زمینه مشاهده نمی‌کنیم و کار پیشگیرانه صورت نمی‌گیرد تا از تعطیلی کارگاه صنعتی جلوگیری کنند.» وی با ذکر مثالی از دوره‌های مدیریت قبلی عنوان کرد: «بنده به خاطر دارم که یکی از واحدهای صنعتی در حال تعطیل شدن و تعدادی از کارگران در حال اخراج شدن بودند. هنگامی‌که این خبر به رئیس سابق اداره کار استان رسید در همان لحظه با آن کارفرما با عتاب صحبت کرد و گفت حق ندارد کارگاه را تعطیل کند که در غیر اینصورت برخورد می‌شود.» پورموسی ادامه داد: «آن کارگاه به کارش ادامه داد و امروز شاهد هستیم که تعداد بیشتری نیرو هم استخدام کرده است. وی خاطر نشان کرد:
pic1
«هرموقع که شاهد تعطیلی کارگاهی باشیم با اداره کار مکاتبه می‌کنیم که از تعطیلی کارگاه‌ها جلوگیری شود و مشخص نیست که چه اقدامی برای جلوگیری از تعطیلی کارگاه انجام می‌شود و حداقل اگر اقدامی صورت می‌گیرد، اقدام عملی انجام نمی‌شود.» پورموسی بیان کرد: «در صورت بیکاری کارگران عواقب اجتماعی مانند طلاق و مسائل دیگر به‌وجود می‌آید و کارگران اقدام به اخذ بیمه بیکاری می‌کنند و بار مالی بر روی دوش دولت گذاشته می‌شود.»
تغییر و تحولات مدیریتی در اداره کار
در انتها به تغییر و تحولات مدیریتی در این اداره کل نگاهی می‌اندازیم. بنا به گزارشی که از کارمندان این اداره اخذ شد تاکنون روسای ادارات کار شهرستان‌های سبزوار، نیشابور، بردسکن، تربت‌حیدریه، گناباد، کاشمر، چناران و فریمان تغییر کرده‌اند. همچنین در سطح معاونان اداره کل نیز معاونت اشتغال، معاونت روابط کار، رئیس مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار شمال شرق کشور، رئیس تشکیلات کارگری، رئیس بیمه بیکاری و معاونت تعاون تغییر کرده‌اند.
با ارائه این گزارش تحلیلی و مستند پیرامون عملکرد اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی، قضاوت آن را به عهده خوانندگان می‌گذاریم تا وضعیت اقدامات این اداره کل را در ذهن خود ترسیم کنند.
امید است مدیران عالی این وزارتخانه، بیش از پیش عملکرد ادارات متبوعه خود را در سطح استان‌ها مورد واکاوی قرار دهند.
روحانی بعد از رسیدن به پاستور درخصوص بیکاری گفت: «دولت تدبیر و امید نخواهد گذاشت این همه جوان بیکار در این کشور حضور داشته و چندین میلیون معتاد به خاطر نداشتن نشاط و شادی، به شادی‌های کاذب روی آورند.» اما دیری نگذشت که همچنان بیکاری صدرنشین باقی ماند. وعده‌های روحانی با توجه به شرایط کشور بیشتر حول موضوعاتی همچون پرونده هسته‌ای، مهار تورم، حل مشکل بیکاری، رشد اقتصادی و افزایش دستمزد کارگران به اندازه تورم، حمایت از کالا و کارگر ایرانی، بود. به راستی افزایش دستمزد کارگران به اندازه تورم، حمایت از کارگر ایرانی و حل معضل بیکاری عملیاتی شد؟
به گفته کارشناسان این حوزه در زمینه افزایش نرخ حقوق و دستمزدهای کارگران بر مبنای نرخ تورم، دولت موفق شد که نرخ دستمزدها را افزایش دهد ولی این نرخ پایین‌تر از نرخ تورم بود و این وعده به طور ناقص محقق شده است . در عین حال نمایندگان کارفرمایان با این نرخ پیشنهادی مخالف بودند؛ استدلال آن‌ها این بود که افزایش دستمزدها با نرخ پیشنهادی کمکی به بهبود وضعیت کارگران در درازمدت نخواهد کرد زیرا در دوران رکود، این افزایش منجر به افزایش هزینه های تولید می شود و همین سبب رکود بیشتر و اخراج کارگران و کاهش سطح اشتغال می‌شود.
به این دلیل که حدود 70 درصد جمعیت کشور با وزارت کار ارتباط مستقیم و غیرمستقیم دارند، عملکرد این وزارت برای دولت‌ها بسیار مهم است. بعد از روی کار آمدن ربیعی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، حل معضل بیکاری یکی از برنامه‌های اولویت‌دار وی بود و هنگام ارائه برنامه پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی برای تصدی وزارت، برنامه‌های خود را در ۱۰بند در عرصه اشتغال و بازار کار بیان کرد. اهم این 10 بند حول کمک به بهبود محیط کسب و کار و ارتقاء شاخص‌های آن و حمایت از بخش‌های خصوصی و تعاونی و فرهنگ رقابت و همچنین توجه ویژه به کاهش نرخ بیکاری استان‌های بالاتر از متوسط کشور و حرکت به سمت ارتقاء عدالت در اشتغال در استان‌ها بود.
بر اساس جدیدترین گزارش مرکز آمار درباره وضعیت اشتغال و بیکاری در فصل بهار امسال، تعداد شاغلان کشور ۲۱ میلیون و ۸۶۰ هزار نفر بوده است، این در حالی است که در ابتدای دولت یازدهم یعنی در فصل تابستان ۱۳۹۲ تعداد شاغلان کشور ۲۲ میلیون و ۱۹۱ هزار نفر بود. مقایسه این دو رقم نشان می‌دهد از ابتدای روی کار آمدن دولت به طور خالص بیش از ۳۳۰ هزار نفر، شغل خود را از دست داده‌اند. کدام یک از ماموریت‌های اشتغالی‌زایی عملیاتی شده است؟
پاسخ به این سوال را باید در عملکرد ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها جستجو کرد. با توجه به رسالت اصلی ضمیمه هفتگی خراسان رضوی روزنامه «دنیای اقتصاد» در جهت واکاوی و تحلیل و بررسی موضوعات اقتصادی و صنعتی استان خراسان رضوی بر آن شدیم تا ارزیابی منصفانه‌ای از عملکرد اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی داشته باشیم. در این تحقیق، شاخص‌هایی از قبیل آمار بیکاری استان، نرخ مشارکت اقتصادی، میزان پروژه‌های عمرانی، روابط کار و تعداد شکایات کارگری و وصول آن‌ها به هیأت‌های حل‌اختلاف، آمار تعاونی‌های به ثبت رسیده و فعال استان و میزان تغییرات و انتصابات مدیریتی در سطح این اداره کل را برای ارزیابی درنظرگرفته‌ایم. در باب نرخ بیکاری استان، برابر اعلام مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری استان در سه ماهه اول سال 94 نسبت به مدت مشابه سال 93، افزایش پیدا کرده؛ یعنی 14.6 درصد شده است. درحالی‌که نرخ بیکاری استان قبل از تغییر مدیریت این اداره کل از میانگین کشور نیز کمتر، یعنی6,6 درصد بوده است. طبق آماری که مرکز آمار ایران و مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار منتشر کرده است، در فصل پاییز سال 93 نرخ بیکاری استان خراسان رضوی 8.9 درصد بوده است که نسبت به فصل تابستان 0.3 - درصد و نسبت به فصل پاییز سال 92، 1.2+ درصد تغییر داشته است. آمار دقیق نرخ بیکاری در جدول «الف» ذکر شده است.
افزایش آمار نرخ بیکاری خراسان رضوی
طبق اعلام مرکز آمار ایران به طور میانگین نرخ بیکاری استان در سال ۹۲، ۷.۹ درصد و در سال ۹۳ به ۱۰.۸ درصد می‌رسد. همچنین آخرین آمار نرخ بیکاری استان بر اساس گفته مدیرکل امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی در بهار امسال، ۱۴.۶ درصد بوده که نشان‌دهنده افزایش آمار نرخ بیکاری در استان است. لازم به ذکر است که در تاریخ ۱۷ مردادماه، روزنامه خراسان با درج خبری به نقل از دبیر شورای هماهنگی بانک‌های استان می‌نویسد که در پی رکود اقتصادی، کاهش تولید و تعدیل نیرو در برخی واحدهای اقتصادی، میزان بیکاری استان از نیمه دوم سال ۹۳ تا پایان خرداد ماه امسال ۴.۵ درصد افزایش یافته است و فقط در بخش کشاورزی ۱۱۰ هزار نفر کار خود را از دست داده‌اند.
ضمیمه هفتگی خراسان رضوی روزنامه «دنیای اقتصاد» میزگردی پیرامون وضعیت کار و اشتغال استان در دفتر روزنامه با حضور افراد صاحب‌نظر و مسئول در این حوزه برگزار کرد که در این جلسه معاون اشتغال و کارآفرینی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی نیز حضور داشت. او سه دلیل مهم برای افزایش نرخ بیکاری استان مطرح می‌کند. از نظر امیدجیوان، رکود ساختوساز و مشکلات صنعت ساختمان و همچنین مشکلاتی از قبیل پدیده و میزان در استان بر فضای اشتغال تأثیر منفی داشته است. در همین حین در اوایل مرداد ماه، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی خراسان‌رضوی با اعلام خبری عنوان می‌کند افزایش آمار بیکاری خراسان‌رضوی متاثر از تعطیلی میزان و پدیده نیست.
او در این باره می‌گوید با بررسی‌هایی که در مورد بیکاری انجام شده آمار نشان می‌دهد که تعداد بیکاران در بهار ۹۴ نسبت به بهار ۹۳، ۱۰۴ هزار نفر در استان افزایش یافته است که این موضوع دو دلیل دارد و دلیل اصلی افزایش نرخ مشارکت اقتصادی است؛ یعنی افراد جویای کار افزایش یافته‌اند و در استان خراسان‌رضوی از مجموع ۱۰۴ هزار نفر آمار بیکاری ۵۲ هزار نفر افرادی هستند که در سال گذشته شاغل بودند و هم‌اکنون شغل خود را از دست داده‌اند و ۵۲ هزار نفر دیگر برای نخستین‌بار جویای کار شدند. همچنین مطابق آمار، بیکاری در چند بخش اتفاق افتاده و بیمه بیکاری بگیران استان خراسان در بهار ۹۴ با بهار ۹۳ تفاوت معناداری ندارند که نشان می‌دهد افراد بیمه نبودند اما کسانی که در شرکت بزرگ و یا کارگاه فعالیت می‌کنند بیمه هستند در نتیجه این حجم و افزایش آمار بیکاران استان به دلیل مشکلات شرکت پدیده و میزان نبوده است. همزمان مدیرکل امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی نیز اعلام می‌کند که مشکلات شرکت پدیده بیشتر در اواخر سال ۹۳ به وجود آمد و آنطور که برخی افراد بیکاری استان را به تعطیلی موسسه میزان و مشکلات شرکت پدیده مرتبط می‌کنند، نیست.
وضعیت خراسان رضوی
در مقایسه با دیگر استان های کشور
«دنیای اقتصاد» برای اطلاع از وضعیت تعدیل نیروی پروژه‌های پدیده شاندیز تحقیقات میدانی انجام داد و بنا به گفته کارگران این پروژه، ممکن است که برخی از کارگران چندماه حقوق دریافت نکنند، اما هنوز اخراج و یا تعدیل نیرو صورت نگرفته است. با این اوصاف لازم است افرادی که پدیده و میزان را دو عامل اصلی افزایش نرخ می‌دانند، این ادعا را با مدرک مستند ارائه دهند که دقیقا چند نفر بنا به این دو دلیل، کار خود را از دست داده‌اند.
همانطور که مستحضرید نرخ بیکاری کشور در دوسال گذشته حدود ۱۰.۵ درصد بوده و تغییرات چندانی نکرده است و خراسان رضوی نسبت به ۲۷ استان دیگر از نظر نرخ بیکاری وضعیتی به مراتب بهتر داشته است، بطوری‌که در سال‌های گذشته خراسان رضوی از رتبه چهارم از نظر پایین بودن نرخ بیکاری، امروز به رتبه سوم از نظر بالا بودن نرخ بیکاری رسیده است. بعضی استان‌ها مثل لرستان که از نرخ بیکاری۲۰.۳ به ۱۰.۷ درصد رسیده‌اند و یا سمنان که به همین صورت نرخ بیکاری کاهش پیدا کرده است. حال این سوال مطرح می‌شود که ۲۷ استان دیگر چه تلاش‌هایی کرده‌اند که در این زمینه از خراسان رضوی پیشی گرفته‌اند؟
نرخ مشارکت اقتصادی استان
نرخ مشارکت اقتصادی استان یکی دیگر از موارد مهم برای بررسی عملکرد اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان است. در زمستان ۹۲ و همزمان با تغییر مدیریت، نرخ مشارکت اقتصادی استان طبق جدول «ب» ۳۶ درصد بوده است و میانگین نرخ مشارکت اقتصادی استان در سال ۹۲، ۳۹.۶ درصد می‌شود و در سال ۹۳ نیز نرخ مشارکت اقتصادی استان به ۳۸.۲ درصد می‌رسد.
جدول «ب» نمایانگر این است که در پاییز سال ۹۳ نرخ مشارکت اقتصادی استان خراسان رضوی ۳۶.۴ درصد بوده است که نسبت به فصل تابستان ۲.۸ - درصد و نسبت به پاییز ۹۲ حدود ۱.۶ - درصد تغییر یافته است. همچنین در موضوع میزان پروژه‌های عمرانی بنا به گزارش میدانی «دنیای اقتصاد» فقط در سال ۱۳۹۰، ۹ طرح عمرانی تعریف شده و بعد از آن هیچ طرح عمرانی دیگری در این اداره کل تعریف نشده است.مورد دیگر، تعاونی‌های استان است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. طبق آمار مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، در سال ۹۲، ۵۸۵ مورد تعاونی در استان به ثبت رسیده است و سرمایه تعاونی‌های استان نسبت به سال قبل از آن (۹۱) ۶۷ درصد افزایش داشته است. یعنی در مجموع ۹۷۹۵۰ میلیون ریال شده است.
طبق گزارش عملکرد این اداره در سال ۹۳، در سال گذشته با تشکیل ۳۴۷ تعاونی، بخش تعاونی سرمایه‌هایی معادل ۹۵۶۲۶ میلیون ریال را به خود اختصاص داده است. با این اوصاف در بخش تعاونی تعداد تعاونی‌های ثبت شده و همچنین سرمایه‌های بخش تعاون استان در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲ کاهش پیدا کرده است. در گزارشی که این اداره کل منتشر کرده، تعداد ۶۳۵۸ فرصت شغلی توسط تعاونی‌ها در سال ۹۳ ایجاد شده است و از طرفی براساس گزارش‌های آماری مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی در سال ۹۳، استان خراسان رضوی در خصوص میزان فرصت شغلی ایجاد شده در بخش تعاون حائز ایجاد ۴۸۸۲ فرصت شغلی در سطح استان شده است.
حال این تناقض آماری جای بسی تعجب دارد.یکی دیگر از این موارد مربوط به بخش روابط کار است که مستقیما نشان‌دهنده وضعیت رسیدگی به شکایات و اعتراضات کارگری است. طبق گزارش عملکرد اداره کار تعداد دادخواست‌های واصله به هیأت‌های تشخیص استان از ۳۹۱۰ دادخواست در سال ۹۲ با ۸۰ درصد افزایش به ۷۰۳۵ دادخواست در سال ۱۳۹۳ رسیده است. جدول شماره یک، دادخواست‌های واصله به هیأت‌های تشخیص استان در سال ۹۳ در مقایسه با مدت مشابه سال‌های گذشته را نشان می‌دهد.در قسمت دیگر، تعداد پرونده‌های واصله به هیأت‌های حل اختلاف در سال ۱۳۹۲ تعداد ۱۷۷۰ پرونده بوده که این میزان در سال ۱۳۹۳ به ۲۵۷۸ پرونده رسیده است و این ۴۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد. جدول شماره دو، پرونده‌های واصله به هیأت‌های حل‌اختلاف استان در سال ۱۳۹۳ در مقایسه با مدت مشابه سال‌های گذشته را نشان می‌دهد.
عملکرد بهتر در دوره های گذشته
در همین بخش روابط کار و شکایات کارگری، یکی دیگر از مسائل مهم، تعداد مدت زمان نوبت‌دهی در مراجع حل‌اختلاف است که طبق گزارش این اداره کل طی دوسال گذشته به طور میانگین حدود ۱۰ روز طول می‌کشیده اما طبق گزارش میدانی «دنیای اقتصاد» این ۱۰ روز حال به ۲۰ الی ۳۰ روز رسیده است. برای صحت این ادعا گفت‌وگویی با رحمت‌الله پورموسی، دبیرکل کانون شورا عالی کار کشور داشتیم که او در پاسخ گفت: «با توجه به افزایش آمار بیکاری در استان، مراجعات و طرح شکایت کارگری نیز افزایش یافته و همچنین مدت رسیدگی و نوبت‌دهی نیز طولانی‌تر شده اما در دوره‌های مدیریتی گذشته رسیدگی به شکایات کارگری سریع‌تر و آسان‌تر انجام می‌گرفت و حال مشکلات کارگران نیز افزایش پیدا کرده است.» او در ادامه گفت: «در دوره‌های قبلی با وجود وضعیت آشفته اقتصاد کشور، عملکرد مدیریت بهتر بود و همچنین در گذشته کارگاه‌هایی در سطح استان فعال بود که فعالیت خوبی داشتند اما در حال حاضر این کارگاه‌ها یا درحال تعطیلی هستند و یا به مشکل برخورد می‌کنند.»
pic۲
تعطیلی کارخانه ها و بیکاری کارگران
پورموسی افزود: «صنایع نساجی با مشکل مواجه شده‌اند و مسئولان اداره کار باید از وقوع بیکاری جلوگیری کنند که در حال حاضر تلاشی در این زمینه مشاهده نمی‌کنیم و کار پیشگیرانه صورت نمی‌گیرد تا از تعطیلی کارگاه صنعتی جلوگیری کنند.» وی با ذکر مثالی از دوره‌های مدیریت قبلی عنوان کرد: «بنده به خاطر دارم که یکی از واحدهای صنعتی در حال تعطیل شدن و تعدادی از کارگران در حال اخراج شدن بودند. هنگامی‌که این خبر به رئیس سابق اداره کار استان رسید در همان لحظه با آن کارفرما با عتاب صحبت کرد و گفت حق ندارد کارگاه را تعطیل کند که در غیر اینصورت برخورد می‌شود.» پورموسی ادامه داد: «آن کارگاه به کارش ادامه داد و امروز شاهد هستیم که تعداد بیشتری نیرو هم استخدام کرده است. وی خاطر نشان کرد:
pic1
«هرموقع که شاهد تعطیلی کارگاهی باشیم با اداره کار مکاتبه می‌کنیم که از تعطیلی کارگاه‌ها جلوگیری شود و مشخص نیست که چه اقدامی برای جلوگیری از تعطیلی کارگاه انجام می‌شود و حداقل اگر اقدامی صورت می‌گیرد، اقدام عملی انجام نمی‌شود.» پورموسی بیان کرد: «در صورت بیکاری کارگران عواقب اجتماعی مانند طلاق و مسائل دیگر به‌وجود می‌آید و کارگران اقدام به اخذ بیمه بیکاری می‌کنند و بار مالی بر روی دوش دولت گذاشته می‌شود.»
تغییر و تحولات مدیریتی در اداره کار
در انتها به تغییر و تحولات مدیریتی در این اداره کل نگاهی می‌اندازیم. بنا به گزارشی که از کارمندان این اداره اخذ شد تاکنون روسای ادارات کار شهرستان‌های سبزوار، نیشابور، بردسکن، تربت‌حیدریه، گناباد، کاشمر، چناران و فریمان تغییر کرده‌اند. همچنین در سطح معاونان اداره کل نیز معاونت اشتغال، معاونت روابط کار، رئیس مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار شمال شرق کشور، رئیس تشکیلات کارگری، رئیس بیمه بیکاری و معاونت تعاون تغییر کرده‌اند.
با ارائه این گزارش تحلیلی و مستند پیرامون عملکرد اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی، قضاوت آن را به عهده خوانندگان می‌گذاریم تا وضعیت اقدامات این اداره کل را در ذهن خود ترسیم کنند.
امید است مدیران عالی این وزارتخانه، بیش از پیش عملکرد ادارات متبوعه خود را در سطح استان‌ها مورد واکاوی قرار دهند.
ارسال نظر