قطارهای پرسرعت، آسیا را درمی‌نوردند

شادی آذری: رقابت کشورها در راه‌اندازی سیستم قطار پرسرعت وارد فاز جدیدی شده است.

اکنون اقتصادهای آسیایی پس از راه‌اندازی قطارهای پرسرعت در داخل، بر سر صدور دانش خود به دیگر کشورها با هم رقابت می‌کنند. روز چهارشنبه گذشته، مقامات ژاپن تازه ترین پیشنهاد خود را برای راه‌اندازی قطار پرسرعت به جوکو ویدودو، رئیس‌جمهوری اندونزی ارائه کردند. وزیر اقتصاد اندونزی در توضیح این پیشنهاد فقط گفت که ژاپن طرح جدیدی در دست دارد.

یکی از مشاوران ارشد نخست‌وزیر ژاپن نیز در این باره فقط گفت که سال شروع این طرح ۲۰۲۱ تعیین شده است. وی گفت: «ژاپن می‌خواهد در توسعه قطار پرسرعتی همکاری کند که اندونزی از آن نفع زیادی خواهد برد.» قرار است این قطار پر سرعت پایتخت اندونزی و باندونگ، شهر معروف به‌خاطر صنعت نساجی‌اش، را به یکدیگر متصل کند. مدت زمان سفر بین این دو کلان‌شهر هم اکنون با قطار عادی سه ساعت است در حالی که قطار پر سرعت این زمان را به ۴۰ دقیقه کاهش خواهد داد.

بر اساس گزارش‌ رسانه‌ها، پیش از این ژاپن به اندونزی پیشنهاد کرده بود که برای راه‌اندازی چنین قطار پرسرعتی یک وام ۴۰ساله با نرخ بهره ناچیز ۱/ ۰ درصد ارائه می‌کند، اما چین که تلاش می‌کند خود را به‌عنوان یک منبع عمده تامین بودجه توسعه زیرساخت‌ها در آسیا معرفی کند، هم در تلاش است تا در این مناقصه پیروز شود. جلسه دیدار مقامات ژاپن و اندونزی تنها چند روز پیش از اعلام برنده مناقصه تشکیل شد. ویدودو از دولت خود خواسته است با کمک مرکز مشاوره‌ای بوستون، پیشنهادها را بررسی و تا پایان ماه نتیجه را اعلام کنند. اوایل هفته گذشته مقامات اندونزی از هرگونه اظهارنظر در مورد احتمال برنده شدن یکی از طرفین در این مناقصه سر باز زدند، اما ناظران احتمال می‌دادند که چین نیز پیشنهاد خود را بهبود بخشد. در اوایل ماه گذشته چین پیشنهاد کرده بود یک وام ۵/ ۵ میلیارد دلاری با نرخ بهره ۲ درصد با مدت بازپرداخت ۵۰ سال به اندونزی بدهد. گفته می‌شود پیشنهاد چین جنبه‌های مطلوب زیادی برای اندونزی دارد از جمله اینکه دیگر نیازی نیست اندونزی از بودجه دولتی خود برای این پروژه استفاده کند. علاوه بر این چین وعده داده است که با شرکت‌های دولتی اندونزی شریک خواهد شد. علاوه بر این چین ادعا کرده که می‌تواند تا سال ۲۰۱۹ این پروژه را اجرایی کند یعنی دو سال زودتر از پیشنهاد ژاپن.

قطارهای پرسرعت، بخش عمده طرح‌های چین برای گسترش صادرات زیرساخت آن است. در شرایطی که قطارهای پرسرعت ژاپن رکورد ایمنی خوبی را از خود بر جای گذاشته‌اند، چین مسافت بسیار بیشتری را به مسیر قطارهای پرسرعت مجهز کرده است. در حال حاضر بیش از نیمی از مسیر قطارهای پرسرعت جهان ساخت چین هستند.

زیرساخت‌ها برای ویدودو یک اولویت مهم محسوب می‌شوند و اقتصاد اندونزی در صورت تسهیل جابه‌جایی افراد و کالاها خواهد توانست رونقی شدید یابد، اما این مجمع‌الجزایر، از کسری بودجه و کسری تجاری نیز رنج می‌برد و رئیس‌جمهوری آن در جست‌وجوی سرمایه‌گذاران خارجی است تا به‌وسیله آنها جاده‌ها، راه‌‌آهن‌ها و سایر بخش‌های حیاتی کشور را بهبود بخشد.

در تایلند نیز شرکت‌های ژاپنی به تازگی یک پیشنهاد ۳۲ میلیارد باتی (معادل ۹۴۶ میلیون دلاری) ارائه کرده‌اند تا یک مسیر قطار پرسرعت از بانکوک به حومه این شهر راه‌اندازی کنند. این مناقصه یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های ریلی شهری است که شرکت‌های ژاپنی در آسیا موفق شدند در آن برنده شوند.

به این ترتیب به‌نظر می‌رسد چشم‌انداز آینده منطقه پر از مسیرهای قطار پرسرعت است. آسیا به دلیل آنکه منطقه در حال توسعه جهان محسوب می‌شود مستعد گسترش خطوط قطارهای پرسرعت است. کارشناسان بر این باورند که احداث و راه‌اندازی سیستم قطارهای پر سرعت در کشورهای در حال توسعه به مراتب آسان‌تر است و توجیه اقتصادی دارد، چون در مناطق توسعه یافته هم وسعت زمین‌های موجود برای راه‌اندازی مسیرها و ایستگاه‌های جدید محدود است و هم زیرساخت‌های قدیمی از پیش وجود داشته‌اند، بنابراین ابتدا باید برای از بین بردن آنها هزینه کرد و سپس زیرساخت قطارهای پرسرعت را بنا نهاد.

در کشورهای در حال توسعه اما زمین‌های کافی برای ایجاد این زیرساخت‌ها وجود دارند و علاوه بر آن نیازی به هزینه اضافی برای از بین بردن زیرساخت‌های فرسوده نیست. از جمله کشورهای در حال منطقه که راه‌اندازی یا توسعه قطارهای پر سرعت را جزو پروژه‌های در دست اقدام خود دارند، می‌توان به بنگلادش، میانمار، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، هندوستان، اندونزی، ژاپن، قزاقستان، لائوس، مالزی، سنگاپور، پاکستان، فیلیپین، تایلند و ویتنام اشاره کرد. در قاره‌های دیگر نیز کشورهای آفریقای جنوبی، دانمارک، ایرلند، نروژ، لهستان، روسیه، سوئد، کانادا، مکزیک، آمریکا، استرالیا، آرژانتین، برزیل و کلمبیا پروژه‌های قطار پرسرعت خود را آغاز کرده یا به بهره‌برداری رسانده‌اند. به‌نظر می‌رسد در عصری زندگی می‌کنیم که قطارهای عادی را باید همچون کامپیوترهای بزرگی دانست که فضای زیادی از یک اتاق را اشغال می‌کردند و سرعت کارشان کند بود، یا گوشی‌هایی که نه طراحی زیبایی داشتند و نه کارآیی چندانی. گر چه آنها گام نخست به‌سوی طراحی گوشی‌های هوشمند بودند و در مقطعی وجودشان ضروری بود، اما امروز دیگر کسی از آنها استفاده نمی‌کند. گویا قطارهای عادی هم در سطح جهان به همان سرنوشت دچار می‌شوند و جای خود را به قطارهای پر سرعت خواهند داد.