سه روزنامه برتر کشور

دنیای اقتصاد: روزنامه «دنیای اقتصاد» در تازه‌ترین رتبه‌بندی روزنامه‌های کشور با کسب ۷۸ امتیاز، رتبه دوم را در کنار روزنامه دولتی ایران به‌دست آورد. در این رتبه بندی روزنامه همشهری با ۵/ ۸۰ امتیاز در جایگاه نخست قرار دارد. طرح رتبه‌بندی برای ۹۱ روزنامه کشور براساس ۲۷ شاخص در حوزه محتوا، مکانیسم چاپ و توزیع و شاخص‌های بنگاهی و توسعه‌ای انجام شد. در این طرح بعد از «دنیای اقتصاد» روزنامه خراسان، اطلاعات، جام‌جم و شرق در رده‌های بعدی قرار دارند. این برای دومین بار است که یک رسانه غیردولتی در جمع سه روزنامه برتر کشور قرار می‌گیرد.

تازه‌ترین رتبه بندی روزنامه‌ها از سوی معاونت مطبوعاتی اعلام شد

«دنیای اقتصاد» دومین روزنامه برتر کشور

گروه فرهنگ و هنر: جدول رتبه‌بندی کیفی روزنامه‌های سراسری کشور، روز گذشته از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد. این دومین دوره اعلام رتبه‌بندی روزنامه‌های کشور است که بر اساس شاخص‌های حرفه‌ای تولید محتوا و مدیریت کیفی و آموزشی منتشر می‌شود.

رتبه‌بندی روزنامه‌ها برای نخستین بار در خرداد ماه سال ۱۳۹۳ از سوی وزارت ارشاد اعلام و در رسانه‌ها منتشر شد. این در حالی بود که پیش از آن سال‌های بسیاری درباره آن سخن گفته می‌شد و بازار زمزمه‌های انجام این رتبه‌بندی گرم بود تا اینکه سرانجام با تغییر در رویکرد مدیریتی وزارت ارشاد اسلامی در نخستین سال آغاز به کار کابینه دولت یازدهم، زمزمه‌ها رنگ واقعیت به خود گرفت و نخستین جدول رتبه‌بندی روزنامه‌های کشور منتشر شد. اگرچه دومین دوره رتبه‌بندی روزنامه‌ها نزدیک به یک سال وشش ماه پس از دوره نخست و حدود ۱۰روز پس از پایان کار نمایشگاه مطبوعات منتشر شده است، اما چنان‌‌که از گزارش معاونت مطبوعاتی برمی‌آید، گویا این رتبه‌بندی قرار است که پس از این به صورت نیم‌سالانه و هر ۶ ماه یک بار اعلام شود. بر همین اساس نتایج رتبه‌بندی‌ها بیش از ۶ ماه معتبر نخواهد بود.

بررسی آخرین رتبه‌بندی کیفی روزنامه‌ها که روز گذشته از سوی وزارت ارشاد اعلام شده است، نشان می‌دهد که رقابت بر سر صدرنشینی در میان سه روزنامه همشهری، دنیای اقتصاد و ایران با اختلاف بسیار ناچیزی شکل گرفته است. در این رقابت همشهری با ۵/ ۸۰ امتیاز در رتبه نخست و پس از آن روزنامه‌های دنیای اقتصاد و ایران با امتیاز مشابه ۷۸ یعنی با اختلاف ۵/ ۲ امتیازی با همشهری در رتبه دوم قرار گرفته‌اند. به هر حال ارزش این رتبه‌بندی سوای اعتبارسنجی حرفه‌ای روزنامه‌ها، اولویت‌بندی ارائه آگهی‌های تجاری دولتی به روزنامه‌ها است. در واقع روزنامه‌ها به تناسب رتبه کیفی و اعتباری‌شان می‌توانند از یک منبع درآمدی به نام آگهی‌های دولتی نیز استفاده کنند.پیش از این و به ویژه در دولت قبل،‌ حواشی زیادی پیرامون نحوه توزیع آگهی‌های دولتی وجود داشت و مدیران رسانه‌‌ها و روزنامه‌های خصوصی عمدتا از غیرعادلانه بودن توزیع آگهی‌های دولتی گله‌مند بودند.

جزئیات دومین رتبه‌بندی روزنامه‌ها

جزئیات این رتبه‌بندی و ملاک‌های آن بدین قرار است: اختلاف امتیاز روزنامه خراسان که در رتبه بعدی قرار دارد با رتبه نخست به ۱۳ امتیاز می‌رسد. جدول شماره یک، دربردارنده رتبه روزنامه‌ها بر اساس امتیازهایی است که در ۲۷ شاخص محوری وزارت ارشاد برای سنجش کیفیت و اعتبار روزنامه‌ها کسب کرده‌اند.

از میان این ۲۷ شاخص، ۱۴ مورد به سنجش محتوا، پنج مورد به مکانیزم چاپ و توزیع و هشت مورد نیز به شاخص‌های بنگاهی و توسعه‌ای مربوط می‌شود. ماتریس این شاخص‌ها شامل جدول امتیاز نهایی شاخص‌های طرح رتبه‌بندی در ٩١ روزنامه کشور است که به صورت تفکیکی و دارای قابلیت‌ مقایسه ارائه شده است. در میان این شاخص‌ها و به ویژه درباره شاخص «نوآوری یا مزیت خاص» می‌توان گفت که تشخیص نوآوری برعهده کمیته تخصصی منتخب انجمن صنفی روزنامه‌های غیردولتی بوده و کمیته یادشده در این مرحله ایجاد تنوع به هر صورت (در شکل و محتوای روزنامه‌ها) را به‌عنوان نوآوری تلقی نکرده و تنها نوآوری‌های فناورانه یا مدیریتی را از اظهارکنندگان پذیرفته است. در این زمینه مواردی چون «داشتن عنوان نخستین روزنامه در موضوعی خاص»، «انتشار رایگان در نوروز»، «توزیع در کترینگ هوایی و ریلی»، «برگزاری نظرسنجی هفتگی»، «توزیع مویرگی» و «انتشار ضمائم رایگان» و موارد مشابه در زمره مصادیق نوآوری یا مزیت خاص ارزیابی نشده است. در این شاخص «ایجاد مرکز آموزش، دریافت گواهینامه ایزو، برگزاری همایش‌های مرتبط و داشتن انتشارات» به عنوان نوآوری‌های پذیرفته شده روزنامه دنیای اقتصاد مطرح و معرفی شده است.

گروه‌بندی امتیازها

همچون سال گذشته در رتبه‌بندی امسال نیز امتیاز روزنامه‌ها در یک دسته‌بندی پنجگانه، اولویت‌بندی شده است. به بیان دیگر، روزنامه‌ها بر اساس امتیازهایی که کسب کرده‌اند به ترتیب در اولویت‌های اول تا پنجم قرار می‌گیرند و چنانچه در گزارش معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد نیز آمده است پس از این، ملاک رتبه‌بندی آگهی‌های دولتی، براساس این اولویت بندی پنجگانه تعیین خواهد شد.در این اولویت‌بندی، روزنامه‌هایی که توانسته اند ۶۰ امتیاز و بیشتر از آن کسب کنند، در اولویت نخست توزیع آگهی‌های دولتی و آن دسته از روزنامه‌ها که کمتر از ۳۱ امتیاز به دست آورده‌اند، در اولویت پنجم خواهند بود. گزارش معاونت مطبوعاتی تاکید کرده روزنامه‌هایی که در طرح رتبه‌بندی شرکت نکرده اند نیز در اولویت پنجم آگهی‌های دولتی قرار می‌گیرند. جدول شماره ۲ نحوه تقسیم امتیازها در گروه‌های پنجگانه را نمایش می‌دهد. زمان بعدی رتبه‌بندی،‌ آخر اسفند ماه سال جاری خواهد بود که نتایج آن در فروردین ماه ٩٥ اعلام و تا ۶ ماه معتبر خواهد بود.

چرا رتبه‌بندی؟

همانطور که گفته شد، ارزش رتبه‌بندی کیفی روزنامه‌ها در ایران اگرچه فی نفسه نیز ارزشمند است و می‌تواند دامنه رقابت روزنامه‌ها را گسترش داده و در ارتقای سطح کیفی محتواها و شیوه‌های انتشار کمک شایان توجهی کند، اما روی دیگری نیز دارد. توزیع آگهی‌های دولتی که مبتنی بر اولویت‌بندی پنجگانه خواهد بود، یکی از مهمترین شاخص‌های انگیزه بخشی به روزنامه‌داران برای ارتقای کیفیت رسانه‌شان به شمار می‌رود، اما در اینجا پرسشی که می‌تواند مطرح شود این است؛ میزان آگهی‌های دولتی در سال چقدر است؟ اگر چه برخی تخمین‌های رسانه‌ای ارزش کل آگهی‌های دولتی را تا سقف ۸۰ میلیارد تومان نیز اعلام کرده‌اند، اما سال ۸۹، محمدعلی رامین معاون مطبوعاتی وقت وزارت ارشاد با حضور در یک برنامه تلویزیونی گفت: «حجم آگهی‌های دولتی سالانه ۵۰ تا ۶۰ میلیارد تومان است و به منظور صرفه‌جویی در هزینه‌های دولت قرار شده آگهی‌ها صرفا به روزنامه دولت اختصاص یابد.»

اختصاص آگهی‌های دولتی به روزنامه‌های دولتی در دولت گذشته انتقادهای بسیاری را برانگیخت و کار تا آنجا پیش رفت که علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور وقت انحصار چاپ آگهی‌های دولتی در روزنامه ایران را لغو کرد که البته معاونت مطبوعاتی وقت به این الزام قانونی تن نداد و انحصار آگهی‌ها شکسته نشد. بسیاری از کارشناسان رسانه‌ای معتقد بودند دولت رانت‌های آشکار و پنهان به روزنامه‌های طرفدار خود داده است و ضدرانت‌های آشکار و پنهان از روزنامه‌های مخالف دولت گرفته شده است. در دولت یازدهم با تصمیم کابینه برای شکست این انحصار،‌ دستورالعمل آگهی‌های دولتی در دستور کار کارگروه اقتصاد مطبوعات قرار گرفت. در همین راستا برای ایجاد مکانیزمی حرفه‌ای به منظور توزیع عادلانه آگهی‌های دولتی در روزنامه‌ها، شاخص‌هایی تنظیم شد که بر اساس آن اعتبار و ارزش کیفی روزنامه‎‌ها مورد سنجش قرار بگیرد و نخستین رتبه‌بندی حاصل از این سنجش نیز همچنان‌که گفته شد در خرداد ماه سال گذشته از سوی وزارت ارشاد اعلام شد.

پایان‌بندی

در همه دوره‌‌هایی که دولت از مطبوعات حمایت کرده همیشه مبلغ یارانه دریافتی رسانه‌ها و میزان توزیع آگهی‌های دولتی در بین مطبوعات به صورت مخفی نگه‌داشته شده است. حتی در دورانی که انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به عنوان یک تشکل قدرتمند فعالیت می‌کرد، این موضوع آشکار نشد چراکه پرداختن به چنین موضوعاتی اساسا در حیطه وظایف این انجمن تعریف نشده بود. اکنون معاونت مطبوعاتی هم مبلغ یارانه‌های پرداختی را منتشر می‌کند و هم مبلغ آگهی‌های دولتی را. اگر بخواهیم با وجود نقدهایی که به این اقدامات اولیه وارد است خوش‌بینانه به موضوع نگاه کنیم، کمترین اتفاق این است که ما می‌دانیم روزنامه رقیبمان چقدر یارانه و آگهی گرفته است. می‌دانیم بر اساس چه ضوابط و قوانینی این امتیازها داده می‌شود و چون می‌دانیم ملاک چیست، می‌توانیم نقد و پیگیری کنیم. این مساله حداقل در آینده می‌تواند به مطبوعات بخش خصوصی کمک کند تا گام‌های مطمئن‌تری در این مسیر بردارند.