نظارت مجلس بر برجام کلید خورد

علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی دیروز در گفت‌و‌گو با خبرگزاری صدا و سیما از اقدام مجلس برای برداشتن اولین گام نظارتی بر برجام خبر داده بود. بر این اساس، حضور صبح دیروز علاء‌الدین بروجردی، حسین سبحانی‌نیا، اسماعیل کوثری، عباسعلی منصوری آرانی و ابراهیم آقا محمدی در سایت هسته‌ای نطنز و بازدید از این سایت را می‌توان آغاز نظارت مجلسی‌ها بر اجرای برجام تلقی کرد. ناظران پارلمان، همچنین بازدید از سایت‌های هسته‌ای اراک و فردو را نیز در برنامه دارند. قرار است گزارش نظارت اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس هر 6 ماه یک بار تقدیم هیات‌رئیسه مجلس شود. مجلسی‌ها در شرایطی رسما نظارت خود بر اجرای برجام را آغاز کرده‌اند که پیش از این، تعیین یک کمیسیون به‌عنوان نماینده ناظر مجلس بر برجام به مجادله‌ای پنهان میان دو کمیسیون «امنیت ملی» و «ویژه بررسی برجام» تبدیل شده بود. با این همه، هرچند برخی اعضای کمیسیون ویژه برجام، نظارت بر برجام را وظیفه خود می‌دانستند، اما با دستور علی لاریجانی و محول کردن این وظیفه به کمیسیون امنیت ملی، تلاش دوماهه آنان ناکام ماند. از سوی دیگر، چندی پیش علاءالدین بروجردی اعلام کرده بود که اعضای این کمیسیون نظارت بر اجرای برجام را به هیات‌رئیسه این کمیسیون واگذار کردند.

به هر روی ناظران مجلس، کار خود را دیروز در شرایطی آغاز کردند که پیش‌تر، شورای نظارت بر برجام در شورای‌عالی امنیت ملی که مسوولیت اصلی نظارت را عهده دار است، بررسی‌های خود از نحوه اجرا را آغاز کرده است. چهار روز پیش علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در گفت‌و‌گویی اعلام کرده بود که شورای نظارت بر برجام تاکنون سه جلسه تشکیل داده که بر مبنای چارچوب تعیین شده توسط مقام معظم رهبری وظیفه خود را انجام می‌دهد. از سوی دیگر شمخانی به انتخاب اعضای این شورا نیز اشاره کرد؛ هرچند نام این اعضا تاکنون به‌صورت رسمی اعلام نشده است. منابع خبری به‌صورت غیر‌رسمی از حسن روحانی، علی لاریجانی، علی‌اکبر ولایتی، علی شمخانی، محمد جواد ظریف، حسین دهقان، علی‌اکبر صالحی و سعید جلیلی، به‌عنوان اعضای این شورا خبر داده بودند؛ خبری که تاکنون از سوی هیچ منبع رسمی نزدیک به شورای‌عالی امنیت ملی تایید یا تکذیب نشد.

با این همه و بر اساس اظهارات علی شمخانی، جمهوری اسلامی ایران رسما به میدان نظارت بر نحوه اجرای برجام گام نهاده است؛ موضوعی که به عملکرد طرفین توافق هسته‌ای باز می‌گردد و ناظران ایرانی را موظف به رصد چگونگی اجرای برجام وا می‌دارد. تا اینجا و بر اساس آنچه علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی اعلام کرده است، نشانه‌ای از تخلف طرف مقابل در تعهدات برجام دیده نشده است. لاریجانی این موضوع را دو روز پیش در دیدار با آیت‌الله یثربی بیان کرد. موضوعی دیگر اما سبب شده است جمهوری اسلامی ایران برای ادامه اجرای تعهدات خود شرط بگذارد؛ ایرانی‌ها ادامه اجرایی شدن برجام از سوی خود را به بسته شدن پرونده PMD یا (ابعاد نظامی احتمالی ) منوط کرده و گفته‌اند که در غیر‌این صورت، ادامه اجرای برجام را متوقف می‌کنند. این موضوع رسما از سوی سید عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد ایران و همزمان با اعلام جدیدترین ارزیابی یوکیو آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی‌بر عدم هرگونه انحراف در فعالیت‌های هسته‌ای ایران، بیان شده است. آمانو روز پنج‌شنبه 5 آذر، در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که آخرین وضعیت برنامه هسته‌ای ایران را در دستور کار داشت، تاکید کرد که که نمونه‌های گرفته شده از پارچین کاملا معتبر است. از سوی دیگر تصمیم به بسته شدن PMD (ابعاد نظامی احتمالی) منوط به تصمیم 35 عضو شورای حکام است که به گفته رضا نجفی نماینده ایران در آژانس 10 آذر منتشر می‏شود.

پیش از این اعلام رسمی از سوی سید عباس عراقچی، رهبر معظم انقلاب در یکی از ۹ فرمان نامه خود به حسن روحانی رئیس‌جمهوری، تاکید کردند که اقدام در مورد نوسازی کارخانه اراک و نیز معامله اورانیوم غنی‌ شده موجود در برابر کیک زرد با دولت خارجی تنها هنگامی آغاز خواهد شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پایان پرونده موضوعات حال و گذشته PMD را اعلام کند. حالا هم اعلام رسمی از سوی سید عباس عراقچی مجلسی‌ها را بر آن داشت تا بر این موضوع تاکید کنند. گفت‌و‌گوی دیروز سید حسین نقوی حسینی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس با خبرگزاری مهر، گواهی بر این مدعاست. این نماینده مجلس در حالی که اظهارات آمانو دربارهPMD را دوپهلو خواند، تاکید کرد که اگر در گزارش ۲۴ آذر این پرونده مختومه نشود، همه همکاری‌ها برای اجرای برجام باید متوقف شود. او که در زمان فعالیت کمیسیون ویژه بررسی برجام، سخنگویی این کمیسیون را عهده‌دار بود، مدعی شد که آمانو در جریان حضور خود در این کمیسیون در شهریورماه امسال صراحتا اعلام کرد، ظرف دو ماه آینده پرونده پی‌ام‌دی را مختومه خواهیم کرد. آمانو در کنفرانس خبری دو روز پیش خود با اشاره به موضوع «PMD» گفته بود: «گزارش‏های ما بر اساس واقعیت است، نه سیاه سیاه و نه سفید سفید. موضوع پرونده PMD هم مثل یک پازل می‌ماند که قسمت‌های مختلف آن را تجزیه و تحلیل می‌کنیم تا به درک بهتری برسیم. تصمیم بسته شدن پرونده PMD در ایران مربوط به تصمیم اعضای شورای حکام است.»

در همین حال خبرگزاری آسوشیتدپرس از وین به نقل از دیپلمات‏ها گزارش داد سختگیری در مورد برنامه هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعید است. در همین راستا می‌توان به اظهارنظر حمید بعیدی‌نژاد یکی از مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران اشاره کرد که در صفحه اینستاگرام خود با اشاره به اظهارات آمانو درباره پرونده PMD تاکید کرده است که تحولات به سمت بسته شدن موضوعات گذشته پیش می‌رود. او با اشاره به آنچه سیاه یا سفید نبودن ارزیابی نهایی آژانس در مورد پرونده PMD تاکید کرد که نداشتن جواب قطعی برای برخی از سوالات آسیبی به ارزیابی نهایی آژانس وارد نمی‌کند. این موضوعی است که می‌تواند از میزان نگرانی‌ها درباره بدعهدی غرب درباره اجرای تعهداتش در برجام، اندکی بکاهد.