عبور نفت اوپک از کف یازده ساله

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: بهای نفت اوپک به کمترین مقدار خود ظرف ۱۱ سال اخیر رسید؛ در حال حاضر هر سه نفت شاخص در محدوده ۳۰ دلاری معامله می‌شوند، اما سبد نفتی اوپک با افت قیمتی که در روز دوشنبه تجربه کرد، کف ۷ ساله خود را شکست و در کمترین سطح از ژوئن سال ۲۰۰۴ تاکنون قرار گرفت. پیش‌بینی می‌شود قیمت نفت ایران نیز به کف ۱۱ ساله خود رسیده باشد.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، بر اساس آخرین به روز رسانی سایت رسمی سازمان کشورهای صادرکننده نفت، بهای سبد نفتی اوپک روز دوشنبه، اولین روز بازگشایی بازارهای بین‌المللی 16/ 1 دلار به ازای هر بشکه کاهش یافت و به 6/ 32 دلار رسید. بررسی آمار اوپک نشان می‌دهد، بهای سبد نفتی این سازمان در 24 دسامبر 2008 به 36/ 33 دلار رسیده بود. اما این سال نه تنها برای نفت، بلکه برای کل اقتصاد جهان سال سیاهی بود و یکی از بزرگ‌ترین‌ رکود‌های جهانی اقتصاد در این سال رقم خورد. در پی بحران اقتصادی تقاضای نفت افت شدیدی داشت و قیمت‌ها نیز در این سال به سرعت کاهش یافت، به‌طوری‌که بهای سبد نفتی اوپک به 36/ 33 دلار رسید، نفت خام آمریکا نیز به زیر 30 دلار و نفت برنت به حدود 7/ 33 دلار رسید. حال بعد از گذشت 7 سال بدون آنکه شاهد رکود اقتصادی و کاهش تقاضایی مانند آن سال‌ها باشیم، قیمت‌های جهانی‌ نفت نه تنها به سطح قیمتی 2008 رسیده است بلکه شاهد عبور قیمت سبد نفتی اوپک از این مرز و رسیدن آن به کمترین مقدار از روز سی‌ام ژوئن سال 2004 یعنی زمانی که قیمت نفت سبد نفتی اوپک 68/ 33 دلار بود هستیم.

درخصوص چرایی افت قیمت نفت باید گفت که قیمت‌ها در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۴ به بیشترین مقدار خود در این سال رسیده، بهای سبد نفتی اوپک در این روز روی رقم ۴۸/ ۱۱۰ دلار قرار گرفته بود. در نیمه اول سال ۲۰۱۴ نگرانی از مسائل ژئوپلیتیک به اوج خود رسیده بود، از سویی احتمال جنگ یا تحریم روسیه می‌رفت و از سوی دیگر داعش ظهور کرده بود. اما به مرور مشخص شد که نه داعش به نفت عراق دست می‌یابد و نه غرب می‌تواند انرژی روسیه را تحریم کند. در این بین زمزمه‌های افزایش تولید نفت این کشور و از سوی دیگر موفق بودن مذاکرات هسته‌ای ایران آغاز شد و احتمال افزایش تولید از سوی لیبی در حالی که جهان به دلیل رشد تولید نفت در آمریکا با احتمال مازاد عرضه در بازار مواجه شده بود را افزایش داد و این عوامل شروعی بر افت قیمت نفت در یک‌سال‌و‌نیم اخیر بود. در این فاصله شاهد سه نشست رسمی و عادی اوپک بودیم، اما اوپک نیز برخلاف روال سابق خود اعلام کرد که قصد ندارد در راستای حمایت از قیمت‌ها در بازار نفت دخالت کند. این عوامل موجب شدند شاهد افت ۷۰ درصدی قیمت‌های جهانی نفت باشیم.

اما کارشناسان بر این باورند که آنچه‌ قیمت نفت را به کف 11 ساله خود رساند، نشست 168 اوپک بود. در این نشست اعضای این سازمان بر سر سقف تولید واحدی به توافق نرسیدند و از همین رو اعلام کردند که اوپک سقف تولید ندارد. نبود سقف تولید این پیام را برای بازار نفت داشت که اوپک به هیچ وجه تصمیم به تغییر در سیاست‌های یک سال اخیر خود ندارد. در این بین موارد دیگری نیز بر قیمت‌ها فشار آورد، از سویی احتمال اتخاذ سیاست‌های انقباضی از سوی فدرال رزرو در نشست افزایش یافته که می‌تواند ارزش دلار را بالا برده و قیمت کالاهایی را که با این ارز معامله می‌شوند، کاهش دهد. از سوی دیگر مجلس سنای آمریکا در نشست آخر این هفته بر سر رفع قانون 40 ساله منع صادرات نفت خام این کشور تصمیم‌گیری می‌کند که کارشناسان نفتی احتمال اینکه این مساله در سنا رای بیاورد را بالا می‌دانند. آزاد شدن صادرات نفت خام آمریکا نیز عامل دیگری است که نفت ایران در کف 11 ساله می‌تواند منجر به افزایش قیمت نفت در این کشور و کاهش آن در دیگر بازارهای جهانی شود.

زنگ خطر کسری بودجه

در این بین به نظر می‌رسد قیمت نفت ایران نیز به کف یازده ساله خود رسیده باشد. چراکه گزارش‌های غیر‌رسمی از رسیدن قیمت نفت سنگین ایران به حدود ۳۱ دلار خبر می‌دهند، دیلی تلگراف در این خصوص نوشت: در حال حاضر نفت با سولفور بالای میدان فروزان ایران ۳۱ دلار در هر بشکه معامله می‌شود و در عین حال نفت سنگین بصره عراق نیز به حدود ۲۸ دلار به ازای هر بشکه رسیده و از سوی دیگر نیز آخرین آمار رسمی کشور نیز نشان می‌دهد بهای نفت ایران به احتمال زیاد به این محدوده رسیده است. میانگین هفتگی بهای نفت ایران با تاخیر حدود ۱۰ روزه توسط اداره امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی اعلام می‌شود، بر اساس این آمار قیمت نفت سبک ایران در هفته منتهی به ٤ دسامبر(جمعه،١٣ آذرماه روزی که نشست اوپک برگزار شد) به ٣٨ دلار و ٧٩ سنت رسیده؛ هر بشکه نفت سنگین ایران نیز در رقم ٣٦ دلار و ٢٥ سنت معامله شده است. بر این اساس متوسط قیمت نفت سبک ایران، از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون ٥١ دلار و ٤٠ سنت و متوسط قیمت نفت سنگین ایران نیز تاکنون ٤٩ دلار و ٣٨ سنت بوده است. از آنجا‌که میانگین قیمت نفت ایران به‌طور معمول از بهای سبد نفتی اوپک پایین‌تر است، می‌توان نتیجه گرفت که در حال حاضر نیز نفت ایران در قیمتی حدود قیمت‌های ۱۱ سال پیش خود یعنی در آخرین سال دولت اصلاحات به فروش می‌رسد. اگر این موضوع را در کنار افت صادرات نفت ایران به دلیل تحریم‌ها قرار دهیم به افت شدید درآمدهای نفتی و حتی به کمتر از نصف یازده سال پیش می‌رسیم.

در واقع میزان صادرات نفت ایران نسبت به آخرین سال‌های اصلاحات کمتر از نصف شده است، ایران در حال حاضر حدود یک میلیون بشکه در روز نفت صادر می‌کند اما در دولت اصلاحات متوسط صادرات نفت حدود 4/ 2 میلیون بشکه بوده است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که میزان درآمدهای نفتی دولت روحانی کمتر از نصف درآمدهای آخرین سال دولت اصلاحات است. هرچند که دولت با در نظر گرفتن سه قیمت برای نفت سه سناریو برای بودجه پیش‌بینی کرده، اما قیمت‌های کنونی نفت از قیمت‌ آن در بدبینانه‌ترین سناریوی دولت پایین‌تر است. بانک جهانی نیز در گزارشی میزان قیمت نفتی را که ایران برای متوازن کردن بودجه خود به آن نیاز دارد، 87 دلار اعلام کرد که با قیمت‌های کنونی نفت فاصله زیادی دارد. همچنین بانک جهانی در گزارش خود قیمت نفت را به‌طور متوسط در سال آینده 57 دلار پیش‌بینی کرد که در صورت تحقق آن به غیر از ایران 10 عضو دیگر اوپک در سال 2016 نمی‌توانند جوابگوی مخارج خود شوند و با کسری بودجه مواجه خواهند شد. در این بین برخی از سران اوپک اعلام کرده‌اند که در صورت رسیدن قیمت‌ها به کف 7 ساله اوپک باید نشست اضطراری برگزار شود تا این سازمان نسبت به تغییر سیاست‌های یک سال اخیر خود اقدام کند، در خواستی که به نظر نمی‌رسد از سوی دیگر کشورهای عضو پذیرفته شود و یا درصورت برگزاری نتیجه‌ای در‌بر‌داشته باشد.

پیش‌بینی افت بیشتر قیمت‌ها

در این بین موسسات بین‌المللی انرژی اعلام کرده‌اند که احتمال افت بیشتر قیمت‌ها وجود دارد، این موسسات مهم‌ترین دلیل تداوم افت قیمت نفت را افزایش صادرات نفت ایران بعد از لغو تحریم‌ها می‎دانند. در واقع در حالی که به دلیل کاهش قیمت‌ها احتمال می‌رود سال آینده شاهد افت ۶۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت شیل آمریکا باشیم، اما به دلیل رشد تولید نفت از سوی ایران و عراق در اوپک احتمال اینکه قیمت‌ها افزایش یابد ضعیف برآورد شده است. آژانس بین‌المللی انرژی نیز در گزارش اخیر خود به تداوم مازاد عرضه تا پایان سال ۲۰۱۶ تاکید کرده بود.موسسه ‌مورگان استنلی نیز در آخرین گزارش خود اعلام کرد که تولید نفت اوپک از سوی ایران، عراق و عربستان سال آینده یک میلیون بشکه افزایش خواهد یافت.

در این بین گلدمن ساکس مدتها است که بر افت قیمت نفت و رسیدن آن به محدوده 20 دلار تاکید دارد. این موسسه بر این باور است که با افزایش تولید نفت ایران شاهد اشباع بیشتر بازارها از نفت خواهیم بود و در پی آن قیمت‌ها به 20 دلار در هر بشکه خواهد رسید. از سوی دیگر موسسه مودی نیز روز گذشته برآورد خود از قیمت نفت در سال آینده را کاهش داد. این موسسه با کاهش 10 دلاری پیش‌بینی قیمت قبلی خود از نفت برنت، قیمت این نفت شاخص را سال بعد 43 دلار برآورد کرد. همچنین برآورد قیمت خود از بهای نفت خام آمریکا را نیز 8 دلار در هر بشکه کاهش داد و آن را به 40 دلار رساند.