اعدام شیخ شیعیان عربستان

گروه جهان: تصاویر شیخ «نمر باقر النمر» با آن ریش خاکستری و عمامه سفید همیشه در تظاهراتی که علیه خاندان آل‌سعود در شرق این کشور برپا می‌شد، روی پلاکاردها و پرچم‌ها خودنمایی می‌کرد. گویی تصاویر او خون تازه‌ای است در کالبد شیعیان عربستان. تنها یک سخن از او کافی بود تا شیعیان، شرق عربستان را به استانی منفک از این پادشاهی تبدیل کند. اکنون نام شیخ برای شیعیان ماندگار شد و دیگر سخنی از آن نطق‌های محکم و آتشین نیست. مهم‌ترین منتقد خاندان آل‌سعود به شهادت رسید.

ماجرا چیست؟

دولت عربستان سعودی اعلام کرد که ۴۷ نفر از جمله شیخ النمر را به اتهام تروریسم اعدام کرده است. وزارت کشور عربستان اعلام کرد که اعدام شدگان در مجموعه‌ای از حملات که از سوی القاعده طی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ انجام شد، مشارکت داشتند. دولت عربستان همچنین طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ و در بحبوحه آغاز انقلاب‌های عربی تعداد زیادی از شیعیان را هم به جرم تبانی و تلاش برای براندازی سیستم دستگیر کرد. بسیاری از آنها به مرگ محکوم شدند. به گزارش گاردین، مفتی اعظم سعودی شیخ عبدالعزیز الشیخ در تلویزیون حضور یافت و با قرائت آیاتی از قرآن اعدام «تروریست‌ها» را امری عادلانه و در راستای فرامین خداوند خواند.

جرم شیخ النمر چیست؟

شیخ یکی از منتقدان صریح رژیم آل‌سعود بود. او در فاصله 2003 تا 2008، هشت بار به دلیل مشارکت و سازماندهی تظاهرات علیه آل‌سعود دستگیر و زندانی شد. او بارها «اقتدارگرایی مرتجع رژیم آل‌سعود» را به چالش کشیده بود. شیخ بارها گفته بود در هر گونه ستیزی با حکومت «جانب مردم را خواهد گرفت.» اسناد فاش شده ویکی‌لیکس در سال 2008 در توصیف او می‌گوید: «شیخ النمر بازیگر سیاسی مهمی در استان شرقی عربستان بود. او محبوبیت داخلی زیادی به ویژه در میان جوانان دارد. سخنان او برای کسانی که از وضعیت اقتصادی تحمیل شده از سوی دولت عربستان سرخورده بودند، جذابیت داشت.» ویکی لیکس می‌افزاید: «در سطح ملی و بین‌المللی، از شیوخ سلفی گرفته تا سیستم‌های اطلاعاتی به سخنان او گوش فرا می‌دادند.» آنگونه که از گزارش‌های رسانه‌های عربی، انگلیسی و ویکی لیکس بر می‌آید اتهام شیخ «درخواست برای اصلاحات» در عربستان سعودی است. مقام‌های سعودی، شیخ را متهم به آشوب و ناآرامی می‌کردند در حالی که وضعیت شیعیان در شرق این کشور را که در فقر به سر برده و زندگی را با چاشنی سرکوب سپری می‌کردند نادیده می‌گیرند. ویکی لیکس می‌گوید برخوردهای آل‌سعود با شیخ شیعیان تنها باعث محبوبیت بیشتر او نزد آنها می‌شد.

«توبی ماتیسن»، محقق ارشد در مرکز خاورمیانه آکسفورد می‌نویسد: «شیخ با سخنان خود و مشارکت در تظاهرات به نماد مخالفت با سرکوب آل‌سعود تبدیل شده بود.» شیخ بار دیگر در سال‌های 2012 و 2014 دستگیر شد. این بار اتهام او از سوی «دیوان کیفری ویژه عربستان» چنین اعلام شد: «دامن زدن به خرابکاری و ستیز فرقه‌ای، عدم بیعت با ملک عبدالله فقید، درخواست برای سرنگونی دولت و توهین به صحابه پیامبر.» به گزارش «اینترنشنال بیزینس تایمز» این دیوان که در سال 2008 برای رسیدگی به موارد مربوط به تروریسم تشکیل شده بود و چشم بر فعالیت‌های ویرانگر القاعده و سپس داعش در منطقه و جهان بسته بود، شیخ النمر را نماد تروریسم و رادیکالیسم در این کشور معرفی کرد. سران سعودی چشم بر این حقیقت بسته‌اند که شیعه به صحابه پیامبر توهین نمی‌کند.

آخرین کورسوی امید

حبس شیخ در سیاهچال‌های آل‌سعود بسیاری را به این باور رسانده بود که شیخ النمر برای گریز از مجازات تنها یک راه دارد: درخواست عفو از ملک سلمان. اما شیخ که منتقد سرسخت آل‌سعود بود حاضر بود بمیرد، اما سخنی از «عفو پادشاه» به میان نیاورد. اگر عفو هم صورت می‌گرفت او بخشیده نمی‌شد، بلکه حکم او به حبس ابد تقلیل می‌یافت. به گزارش گاردین، در اکتبر ۲۰۱۵ دیوان عالی عربستان حکم اعدام شیخ را نقض کرد؛ چرا که از تبعات آن و ناآرامی شیعیان در شرق واهمه داشت. ماتیسن می‌گوید: «جامعه شیعه عربستان از بمب‌گذاری‌های انتحاری گسترده و خشونت‌بار به شدت آسیب دیده است.» اعدام شیخ می‌تواند جرقه‌ای باشد بر خرمن شیعیان و بحرانی که دامان آل‌سعود را خواهد گرفت.

«اینترنشنال بیزینس تایمز» می‌افزاید: دولت عربستان با اقدامات خود در یمن، سوریه و حتی در سطح داخلی یک «جنگ سرد جدید»ی را (هم در داخل و علیه شیعیان و هم) در خاورمیانه شروع کرده است. ماتیسن می‌افزاید: «در دوران ملک سلمان، سیاست‌های فرقه گرایانه این کشور تشدید شده و دیگر اثری از سیاست‌های محتاطانه ملک عبدالله نیست. سرکوب شیعیان به شدت ادامه دارد.» اگرچه اعدام شیعیان در میان اقشاری از شهروندان عربستانی محبوبیت دارد اما شاید بتوان اعدام شیخ را «اشتباه استراتژیک» دیگری از سوی «بازهای حاکم» آل‌سعود دانست. شرق عربستان به‌عنوان محل اقامت شیعیان از مراکز اصلی نفت و درآمد پادشاهی‌سعودی است. اگر شیعیان برخیزند، شاید عربستان هم به سرنوشت لیبی، یمن، سوریه و سایر کشورهای عربی دچار شود. چنین است که در پی اعدام شیخ نمر، نیروهای امنیتی و پلیس عربستان در مناطق شیعه‌نشین به حال آماده باش در آمدند و پاسگاه‌های پلیس و مقرهای امنیتی عربستان سعودی در مناطق شرقی که احتمال آسیب‌دیدن آنها وجود دارد، به‌طور کامل تخلیه شده است. مسوولان سعودی از بیم حمله به نیروهای امنیتی و نظامی، نیروهای خود را از اماکن عمومی خارج کرده و مقرهای نظامی خالی شده است.

واکنش شیعیان جهان: عربستان در پرتگاه سقوط قرار دارد

شورای وحدت اسلامی پاکستان با محکوم کردن اعدام شیخ نمر این اقدام سعودی‌ها را بی‌احترامی به احساسات میلیون‌ها مسلمان خواند. به گزارش سایت العهد لبنان، شفقت شیرازی، نایب رئیس شورای وحدت اسلامی پاکستان با محکوم کردن اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی برجسته عربستانی گفت: «سعودی‌ها با این کار برگ دیگری بر پرونده جنایات خود افزودند.» وی گفت: «عربستان امروزه بر لبه پرتگاه سقوط قرار دارد.» در بحرین نیز شیعیان در اعتراض به اعدام شیخ نمر به خیابان‌ها آمدند. شاهدان عینی می‌گویند پلیس بحرین برای مقابله با آنها گاز اشک آور شلیک کرده است. به گزارش خبرگزاری رویترز، به دنبال اعدام شیخ نمر فعالان بحرینی فراخوان تظاهرات سراسری در این کشور را داده‌اند و این نشان می‌دهد که اعدام وی مجددا باعث بالا گرفتن تنش‌ها در این کشور خواهد شد. به گزارش شبکه خبری المیادین جنبش انصارالله یمن نیز با صدور بیانیه‌ای اعدام شیخ باقر النمر توسط آل‌سعود را محکوم کرد.‌ هادی العامری، دبیرکل سازمان بدر عراق نیز در واکنش به اعدام نمر باقر النمر، روحانی شیعه عربستانی به دست آل‌سعود گفت: ما خبر اعدام شهید باقر النمر را به دلیل مخالفتش با نظام حاکم عربستان با غم و اندوه فراوان دریافت کردیم و این اقدام ریاض را شدیدا محکوم می‌کنیم.

اعدام با شمشیر و گلوله

به گزارش شبکه العربیه، منصور ترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت که «ما تنها احکامی را که از سوی دستگاه قضایی تایید نهایی شده بودند، اجرا کردیم و احکام دیگری همچنان در دست بررسی است که تایید نشده‌اند.» ترکی گفت: از 47 اعدامی که صورت گرفت چهار مورد با گلوله انجام شد و بقیه موارد براساس صلاح‌دید مسوول قضایی با شمشیر اجرا شدند و تمامی افراد جدا از بقیه اعدامی‌ها و به‌صورت انفرادی اعدام شدند. منصور القفاری، سخنگوی دستگاه قضایی عربستان با «عادلانه» خواندن روند محاکمات گفت: ما برای رسیدگی به پرونده متهمان از چند سال پیش دادگاه ویژه تروریسم تاسیس کرده‌ایم که به خانواده محکومان و وکلای مدافع آنها اجازه داده شد تا در روند رسیدگی به پرونده در جلسات دادگاه حاضر شوند. وی مدعی شد که دستگاه قضایی سعودی تمام معیارهای قانونی و حقوقی را در این باره رعایت کرده است.

عربستان در اعدام رکورددار است

گروه‌های حقوق بشری در سراسر جهان می‌گویند آل‌سعود در سال ۲۰۱۵ دست‌کم ۱۵۷ تن را اعدام کرد که بالاترین میزان در دو دهه گذشته در این کشور است. به گزارش گاردین، عفو بین‌الملل ماه نوامبر اعلام کرد: آل‌سعود دست‌کم ۶۳ تن را از آغاز سال بابت جرائم مرتبط با مواد مخدر اعدام کرده است. این آمار دست‌کم ۴۰ درصد از مجموع اعدام‌های سال ۲۰۱۵ را شامل می‌شود. سال ۲۰۱۰ کمتر از چهار درصد از اعدام‌ها مربوط به جرائم مواد مخدر بود. براساس اعلام عفو بین‌الملل، عربستان سعودی در سال ۱۹۹۵ دارای رکورد ۱۹۲ مورد اعدام بوده است.