بر فراز ارتفاعات ارفع‌ده

نرگس لطیف‌پور

برای رهایی از ازدحام و شلوغی شهر، پیدا کردن جایی که آرامش‌بخش باشد چندان سخت نیست؛ اگر اهلش باشی و رفیقِ راه. بستن کوله بار سبک یک روزه و جُستن چند تن همراهِ اهل دل چاره کار است. این بار راهی ارفع‌ده و جنگل‌های زیبایش در فصل زمستان در ارتفاعات این روستای کوچک که روستایی مدرن و ویلایی است می‌شویم . البته این منطقه در فصل بهار هم میزبان دوستداران طبیعت است و با مناظر خیره‌‌کننده و مسیر جنگل‌نوردی سبکی که دارد، اوقات به یادماندنی را برای هر بیننده‌ای رقم می‌زند.

در ارتفاعات ارفع‌ده که به قله نه چندان بلند ارفع‌کوه با ارتفاع حدود ۲۸۰۰ متر از سطح دریا می‌رسد، ابرها زیر پایمان است و در فصل بهار و پاییز، نم نم باران هم همراه آرامِ راهمان. با عبور از بخش جنگلی که در تمام مسیر پاکوب نرمی دارد، به دشت‌های بازی در ارتفاعات می‌رسیم که انتهای جنگل است و چمنزار طبیعی. محلی مناسب برای استراحت کوتاه اگر که قصد ادامه مسیر را داشته باشیم و اگر نه، در میان درختان جنگل هم فضاهای مناسب برای برقراری کمپ یا استراحت‌های میان‌راهی وجود دارد. البته اگر از برف زمستانی پوشیده نشده باشد.

مسیر دسترسی به منطقه

ارفع‌ده، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان سوادکوه در استان مازندران است که در ارتفاع حدود 1500 متری از سطح دریا، مشرف است بر مناطق جنوبی‌اش. ورودی روستا در جاده فیروزکوه به سمت شمال و حدود 10 کیلومتر بعد از وِرسک، درست روبه‌روی رستوران چاپار قرار دارد، جاده‌ای مارپیچ در دل کوه که بیشتر مسیر آن آسفالت است و ما را به روستای ارفع‌ می‌رساند.در کیلومتر ١۵٠ از تهران به قائم شهر و کیلومتر70 از قائم شهر، در هفت کیلومتری بعد از روستای ورسک کنار کمپ هلال احمر و نزدیک مسجد امام علی (ع) به مسیر فرعی ورود به ارفع‌ده و ارتفاعات آن می‌رسیم. اگر بخواهیم به‌طور دقیق بدانیم، ارفع‌ده میان ایستگاه‌های سرخ‌آباد و سوادکوه در خط آهن تهران گرگان قرار گرفته است. اگر از کنار مسجد امام علی(ع) و پایگاه هلال احمر که در ارتفاع ۹۶۰ متر از سطح دریا قرار دارند عبور کنیم، از جاده اصلی جدا می‌شویم. پس از طی حدود پنج کیلومتر راه آسفالت پر پیچ و خم و در انتها، کمی خاکی مناسب اما با شیب نسبتا تند، روستای ارفع‌ده (ارفه‌ده) نمایان می‌شود.

در گلستانه چه بوی علفی می‌آید...

نیاز نیست کوهنورد باشیم و حرفه‌ای، اگر اهل پیاده‌روی هم باشیم این مسیر را که از روستا تا ارفع‌کوه حدودا 6 کیلومتر است و با سرعت بسیار بسیار معمولی در مدت تقریبی چهار ساعت قابل صعود است خواهیم پیمود. مسیر فرود از همان مسیر نیز بیشتر از سه ساعت نخواهد شد مگر اینکه برای استراحت یا عکاسی بمانیم. مسیر پاکوب از ابتدای راه و جنگل و در ادامه راه خاکی در منتهی‌الیه سمت ‌شمال‌غربی روستا مشخص است. بخشی از مسیر جنگلی است که در بهار، سبزی و در پاییز، به هر رنگی، زیبایی بی‌نظیر خود را آشکار می‌کند و بخشی دیگر کوهستانی است که صخره‌های کوچک و دشت‌های فراخ دارد و به خط‌الرأس منتهی می‌شود. به اینجا که برسیم باید زمزمه کنیم؛ «در گلستانه چه بوی علفی می‌آید.»

و این بوی علف گلستانه را از همان ابتدای مسیر با پوشش گیاهی منطقه که به‌طور غالب درختان بلوط، راش، افرا، توسکا، درختان میوه وحشی، آلوچه، تمشک، زرشک و گیاهانی نظیر گون، آویشن کوهی، چای کوهی، گل گاو زبان، گلپر و برخی گیاهان دارویی است احساس می‌کنیم تا اینکه در اینجا به اوج خود می‌رسد؛ چراکه شامه ما پر است از بوی علف گلستانه. این زیبایی‌ها مأمن و زیستگاه حیواناتی چون روباه، شغال، گراز، خرس قهوه‌ای، کبک، تیهو، انواع پرندگان شکاری و افعی البرزی هم هست که به‌دلیل رفت و آمد مردم محلی و همچنین دوستداران طبیعت که از استان‌ها و شهرهای دیگر وارد این منطقه می‌شوند، به ندرت دیده می‌شوند.

اگر در فصل مناسب آهنگ منطقه ارفع‌کوه را کنیم، هوای منطقه سرد و معتدل است و با اینکه از مناطق جنگلی شمال کشور است، شرجی نمی‌شود. این منطقه در زمستان هم بارش برف سخت و سنگین ندارد. با این حال همچنان بهترین زمان ورود به منطقه و لذت بردن از طبیعت بکر آن، همان بهار و پاییز است. چشم‌نوازی هزاررنگ پاییز به‌دلیل تنوع گونه‌های گیاهی جنگل کم‌نظیر است و بالاتر از ابرها که می‌رویم، بر فراز آنها، شکوه طبیعت به حدی است که در لحظاتی خود را جدای از زمین می‌بینیم در حالی که پایمان بر روی زمین است.اما ثبت این لحظه‌های نابِ احساس که رهایش کرده‌ایم تا هوایی بخورد، جز با لمس تمام وجود از آنچه که هست امکان‌پذیر نیست. خنکی و سردی و لطافت و سکوت، تنها بخشی از تمام چیزهایی است که طبیعت سخاوتمند به روح و جسم ما ارزانی می‌دارد.

کجا بمانیم؟

امکان شب‌مانی و اقامت هم در ارفع‌ده و هم در بالای ارتفاعات که قله ارفع‌کوه است وجود دارد و همین‌طور امامزاده و حسینیه در روستا و جانپناه سنگی با ظرفیت حدود ۱۵ نفر در بالاترین و در دسترس‌ترین نقطه این منطقه مرتفع برای اقامت مناسب است. در ورودی روستا، یک امامزاده به نام «امامزاده سام ولام» وجود دارد که با ۲ اتاق تقریبا ظرفیت ۲۵ تا ۳۰ نفر را دارد. این امامزاده از نوادگان امام زین‌العابدین است و چشمه جوشانی هم در حیاط این امامزاده بنا به روایات، در تمام فصول سال جاری است. در داخل روستا نیز یک حسینیه با ظرفیت تقریبی ۶۰ تا ۷۰ نفر قرار دارد که با هماهنگی مسوولان روستا، امکان استفاده از آنها وجود دارد. این ۲ محل امکانات آب، برق و سرویس بهداشتی دارند.

اگر قصد شب‌مانی و ادامه مسیر به سمت ارتفاعات و وارد شدن به جنگل یا حتی رسیدن به قله ارفع‌کوه را داشته باشیم، هم در میانه راه و جنگل می‌توانیم کمپ برقرار کنیم و هم در ادامه راه، در جانپاه سنگی قله که از انتهای جنگل دیده می‌شود،‌ بمانیم که کف آن موکت است. برای ماندن در جانپناه لازم است که کیسه‌خواب مناسب داشته باشیم. برای ماندن در جنگل و برقراری کمپ نیز هم می‌توانیم چادر داشته باشیم که در صورت بارش باران بهترین راه است و در صورت بارانی نبودن هوا، ‌می‌توان بدون چادر هم اقامت کرد.

چشم‌انداز منطقه

چشم‌انداز منطقه، از شمال غربی روستای معروف آلاشت و از غرب، قله بلند دماوند است که در ارتفاعات آن و در صورتی که ابر و مه نباشد به خوبی قابل مشاهده است. قله‌های نروخرو با ارتفاع 3600 متر که فرم آلپی دارد و نزدیک قله نیز صخره‌ای است، قله نزوای سمنان با ارتفاع ٣٨٠٠ متر، قله و خط الرأس قدمگاه با ارتفاع 3650 متر که از گردنه گدوک صعود می‌شود و در نهایت، خطیرکوه، از قله‌های معروف در اطراف این منطقه بوده و در ارتفاعات هم قابل مشاهده هستند. زیباترین چیزی که می‌توان در این منطقه دید علاوه بر زیبایی‌‌های طبیعی جنگل و کوه و دشت، ایستادن بر فراز ابرها است در ارتفاعی که شاید در هر جای دیگر از جغرافیای ایران باشد قابل تصور نیست. ابرهایی که زیر پایمان است و باید در دل آنها جنگل‌نوردی کنیم. شکوهی به عظمت ایستادن روی ابر را در کمتر مناطقی از ایران می‌توان یافت و تجربه کرد؛ اینجا یکی از آن مناطق است.

آنچه لازم است بدانیم

سخن گفتن از آنچه ملزومات سفری اینچنین دلنشین است شاید به دل ننشیند اما گریزی از آن هم نیست؛ چراکه اگر ندانیم آنچه را که باید بدانیم، همین منطقه آرام می‌تواند آرام ما را هم بستاند همان گونه که آرامبخش هم هست. بنابراین در مرحله نخست با آگاهی از مسیر و با تجهیزات لازم؛ هرچند معمولی راهی این منطقه بکر شوید و البته در فصل مناسبش که لذت شما همان باشد که باید.

تمام طول مسیر از روستا تا قله ارفع‌کوه آنتن موبایل داریم اما در این مسیر جنگلی آب آشامیدنی وجود ندارد مگر در حدود ۵۰۰ متر مانده به روستا که چشمه داخل امامزاده سام و لام قرار دارد و چشمه دوم در ارتفاع ۲۴۸۰ متری ضلع شمال غربی گوسفندسرا که آن هم در مسیر پاکوب و صعود معمول قرار ندارد؛ بنابراین نمی‌توانیم حسابی روی آنها باز کنیم. به‌دلیل اینکه در طول مسیر پیمایش و صعود چشمه وجود ندارد بهتر و عاقلانه آن است که به اندازه کافی آب همراه داشته باشیم.از آنجاکه فصل زیبایی ورود به منطقه، بهار و پاییز است و در این فصول احتمال بارش وجود دارد، همراه داشتن لباس بارانی و البته گرم هم توصیه می‌شود. به‌دلیل مه‌آلود بودن مسیر در ارتفاعات بالاتربه خصوص در نیمه دوم پاییز یا نیمه نخست بهار و البته در صورت شب‌مانی، حتما باید چراغ پیشانی (Head Lamp) داشته باشیم. منطقه امن است، اما به هر دلیل اگر قصد ورود به منطقه جدید داریم بهتر است که افرادی را در جریان بگذاریم. ورود به منطقه و پیمایش جنگل نیاز به همراه شدن با تور ندارد، اما بهتر است با گروه یا افرادی که پیش از این،‌ مسیر را رفته‌اند قدم در راه بگذاریم.