معایب تعیین کارمزد دستگاه‌های کارتخوان

مرتضی مقدسیان

مشاور مدیریت‌ فناوری و مدیرعامل سابق شرکت بهسازان

مصائب کارمزد ما یکی، دو تا نیست که بتوانیم در سه، چهار مقاله آنها را بیان کنیم! قدیما هر کار خرابی که در سطح کلان مملکتی رخ می‌داد، می‌گفتند کار انگلیسی‌ها است. بیراه هم نمی‌گفتند. چون نتیجه همان ‌می‌شد که انگلیسی‌ها می‌خواستند! اما زبانم لال ما که نمی‌گوییم.مقررات اخیر بانک مرکزی در حوزه کارمزد دستگاه پوز، آن قدر آشفته و ناکارشناسانه نوشته شده که هر کودکی را به خنده می‌اندازد.اگرچه دوستان مطبوعاتی و غیر مطبوعاتی می‌دانند که اندک افراد ذی‌ربط، در اینگونه بخشنامه‌ها و مقررات چه کسانی هستند، اما در این مقاله فقط از عبارت بانک مرکزی نام برده می‌شود و از تمام کسانی که در بانک مرکزی کار می‌کنند و در این رابطه نقشی ندارند معذرت می‌خواهیم. همان‌طور که اشاره شد، موارد قابل‌توجه زیاد است اما در این مقاله کوتاه، به‌طور مجزا به نکاتی اشاره می‌شود:

۱- خود تنظیم بودن مقررات و کارمزدهای هر شغل و صنعت، از اصول بدیهی و اولیه آن است. نباید کارمزد به طریقی تعیین شود که جای سوء استفاده را باز بگذارد. موارد بسیار آشکاری از این تخلفات در سال‌های گذشته رخ داده است که می‌توان تخلف برداشت و پول گذاری مکرر در دستگاه‌های خودپرداز توسط شرکتی معروف، ایجاد چند ده میلیونی تراکنش روی یک یا چند کارت بانکی توسط شرکت پی.اس.پی معتبر نظام بانکی و ارسال تراکنش قبض، به‌جای خرید در بعضی شرکت‌های پرداخت را بر شمرد.کجروی به جایی رسیده است که بعضی اپراتورهای تلفن همراه ۷۰ تا ۸۰ درصد کارمزد بانک مرکزی را از شرکت پی.اس.پی می‌گیرند و صدای بانک مرکزی در نمی‌آید! این شرکت‌ها از فروش شارژ خود در سامانه بانکی سود هم می‌برند در حالی که باید کارمزد بدهند!مقررات اخیر کارمزد، رخنه‌های بسیاری در خود دارد و آن قدر بی‌تعمق نوشته شده است که می‌تواند تعداد تراکنش بیهوده را به چند برابر تعداد غیربیهوده برساند.

۲- در خارج از ایران، برای باز کردن حساب پذیرندگی در بانک‌ها، مقداری هزینه اولیه و ماهانه یا سالانه باید پرداخت شود نه اینکه مجانی باشد، وام هم بدهند، جایزه و پاداش و سهام بانک را هم بدهند! در خارج از ایران، دستگاه پوز را فروشگاه می‌خرد، اما مجانی نمی‌گیرد. در خارج از ایران کاغذ را مجانی به فروشگاه نمی‌دهند تا آن را در دستگاه ترازو هم قرار دهد. در خارج از ایران برای سرکشی و کاغذ دادن به فروشگاه و رفع اشکالات سیم‌کشی و پشتیبانی و...، شرکت‌های پی.اس.پی افرادی را استخدام نمی‌کنند و هزینه هنگفتی را متحمل نمی‌شوند مگر اینکه هزینه آن‌را فروشگاه بپردازد.

۳- بانک مرکزی اصلا و ابدا به منافع فروشگاه و اصناف نمی‌پردازد و آن موارد را در نظر نمی‌گیرد. در حالی که ذی‌نفع اصلی و عمده پذیرندگان هستند و منافع بسیاری نصیب اصناف و هر فروشگاهی می‌شود. بانک مرکزی به سادگی با چند مصاحبه‌ای که اصناف می‌کنند عقب‌نشینی می‌کند و از حرف حقش کوتاه می‌آید.لطفا مزایا و منافع کار با دستگاه پوز و معایب و ضررهای کار با پول نقد را در هر فروشگاهی مرور و ملاحظه کنید که چه منافع و سادگی و راحتی با نصب دستگاه پوز، نصیب فروشگاه شده است. در این حالت، چرا کارمزد واقعی آن را از سود برنده واقعی طلب نکنیم و اسیر جو سازی شویم؟

۴- سودِ اصلی و عمده از نصب دستگاه پوز را بانک مرکزی می‌برد، پس چرا کارمزد پوز را ندهد؟ بانک مرکزی یکی از بنیادهایی است که سود بسیاری از نصب پوز می‌برد و ضرر بسیاری از نصب خودپرداز متحمل می‌شود. دستگاه خودپرداز دشمن بانکداری الکترونیک است و پول الکترونیکی را تبدیل به پول کاغذی می‌کند! اما دستگاه پوز، دوست و ترویج‌دهنده بانکداری الکترونیک است.چاپ و توزیع اسکناس برای جیب و دست مردم و دستگاه خودپرداز، هزینه بسیاری دارد که بانک مرکزی متحمل می‌شود. درست است که ما خودمان چاپخانه اسکناس داریم، اما از مشکلات آن نیز آگاهی داریم. اگر دستگاه پوز نبود، بانک مرکزی هرگز قادر نبودکه مقدار اسکناس مورد نیاز مردم را چاپ کند و به دست آنها برساند. در حال حاضر نیز با مشکلات خاصی دست به گریبان است. بدون دستگاه پوز، در اکثر معاملات متوسط و کلان در فروشگاه‌های لوازم خانگی و اتومبیل و مانند آنها دچار مشکل می‌شدیم. بنابراین بانک مرکزی باید کارمزد دستگاه پوز را از محل صرفه‌جویی و نشر اسکناس و ایجاد سامانه جدید تبادلات مالی بدهد.دقت کنیم که بدون سیستم پوز، هرگز امکان ندارد که میزان پول یا نقدینگی درگردش فعلی را انجام داده و سامان بدهیم. سیستم اسکناس و سکه تا مقدار معینی می‌تواند بار تبادل را به‌دوش بکشد و بعد از آن قادر به انجام کار نیست. سامانه دستگاه پوز، نجات‌دهنده بانک مرکزی و سیستم پولی کشور بوده است.

۵- همه کارها پشت درهای بسته انجام و سپس اعلام می‌شود. جای کارشناسی صنعتی و دانشگاهی در تعیین روش وکارمزد دستگاه پوز خالی است. هنوز تعداد و اسامی کارشناسانی که این مقررات عجیب و غریب را وضع کرده‌اند اعلام نمی‌کنند. به‌نظر می‌رسد که همه ماجرا از یکی، دو نفر منشأ می‌گیرد و نه بانک‌ها خبر دارند و نه شرکت‌های پی.اس.‌پی و نه دانشگاه‌ها و...!

۶-به‌نظر می‌رسدکه واضعان مقررات اخیر کارمزد پوز، توجه ندارند که با این کار به سادگی سود و ربح و ربا جایگزین کارمزد و دستمزد می‌شود.در صورتی‌که وظیفه همه ما مخالفت با ساختار ربوی و جایگزینی کارمزد است. اگر به تاریخ تعیین کارمزد خدمات بانکی مراجعه کنید می‌بینید که مربوط به سال‌ها قبل است و هزینه انجام خدمات بانکی ده‌ها برابر مقداری است که الان وجود دارد!