مقاله
ویژگی‌های محبوب‌ترین صکوک
«صکوک اجاره»، هفته گذشته با پذیره‌نویسی اوراق اجاره شرکت واسط بهمن به منظور تامین مالی شرکت هواپیمایی ماهان در فرابورس به سرمایه‌گذاران ایرانی معرفی شد. صکوک اجاره، نوعی اوراق سرمایه‌گذاری است که بیانگر مالکیت واحدهای سرمایه‌گذاری با ارزش برابر از دارایی‌های بادوام فیزیکی هستند که به یک قرارداد اجاره، آن‌طور که در شریعت تعریف شده است، پیوند خورده‌اند.
در میان محصولات مالی اسلامی، صکوک اجاره محصولی متمایز به شمار می‌رود که محبوبیت زیادی بین سرمایه‌گذاران مسلمان به دست آورده است. از طرف دیگر ناشران (دولت‌ها و شرکت‌ها) نیز صکوک اجاره را روش مناسبی برای تجهیز منابع می‌دانند. هزینه‌های انتشار صکوک در موارد اولیه بسیار بالا بود، زیرا هنوز هیچ اعتمادی نسبت به این ابزار نوظهور وجود نداشت و بنابراین فرآیند انتشار، نیازمند مستندسازی زیاد، رتبه‌بندی توسط موسسات مربوطه و تضمین فروش توسط موسسات کارگزاری و شرکت‌های تامین سرمایه بود که مجموع این موارد هزینه‌های انتشار را افزایش می‌داد، اما بعد از اینکه صکوک به عنوان یک ابزار مالی مناسب و قابل‌اطمینان شناخته شد، این هزینه‌ها کاهش یافت.
ویژگی‌های ۹ گانه
در ادامه به برخی از ویژگی‌های قرارداد اجاره که استفاده از آن برای انتشار صکوک را تسهیل می‌کند، اشاره می‌شود.
۱- قرارداد اجاره در مورد فروش دارایی مورد اجاره، برای موجر محدودیتی به وجود نمی‌آورد؛ یعنی موجر می‌تواند دارایی را بفروشد بدون اینکه به قرارداد اجاره خللی وارد شود، زیرا اجاره از عقود لازم است و توسط بیع باطل نمی‌شود. اگر بیع پس از اجاره واقع شود، اجاره باطل نمی‌شود چون بیع منافاتی با اجاره ندارد؛ چون اجاره به منافع تعلق می‌گیرد و بیع به عین، اگر چه در صورت امکان هنگام بیع منافع نیز به تبع عین منتقل می‌شود. نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که خریدار از وقوع اجاره مطلع باشد.
۲- اجاره‌بها می‌تواند به صورت هفتگی، ماهانه، سالانه یا به هر شکل دیگر که مورد توافق طرفین است، پرداخت شود.
۳- برای مدت زمان اجاره هیچ محدودیتی وجود ندارد. قرارداد اجاره می‌تواند تا زمانی که یک دارایی وجود دارد ادامه یابد.
۴- لزومی ندارد که اجاره‌بها حتما به صورت وجه نقد پرداخت شود. بلکه هر نوع کالا یا دارایی مالی دیگر نیز می‌تواند به عنوان اجاره‌بها (با توافق طرفین) پرداخت شود.
۵- استقلال مالکیت: افرادی که در مالکیت یک عین‌‌الاجاره شریک هستند هر طور که بخواهند به صورت فردی یا جمعی می‌توانند دارایی خود را به مالکان جدید بفروشند.
۶- نیازی نیست که جریان سودهای منفعت مالی الزاما منطبق با زمان‌بندی بازپرداخت‌های اجاره باشد. همچنین نیاز نیست که عین دارایی قرارداد اجاره در زمان قرارداد موجود باشد.
۷- مخارج نگهداری مربوط به ویژگی‌های اصلی دارایی به عهده مالک است، در حالی که هزینه‌های نگهداری مربوط به عملیات با آن بر عهده مستاجر است.
۸- قرارداد اجاره برای به‌کارگیری در قالب فرآیند تبدیل شدن به اوراق بهادار مناسب است. ایده اوراق قرضه اجاره برخاسته از توانایی تبدیل مال‌الاجاره به دارایی‌های مالی است.
۹- طی شرط ضمن عقد بیع، شرکت واسط یا شرکت با مقصد خاص (SPV) متعهد می‌شود، دارایی خریداری شده را به بانی اجاره دهد.
مراحل انتشار صکوک اجاره
ساختار کلی طراحی و انتشار اوراق صکوک اجاره به شرح زیر است: - بانی که ذی‌نفع وجوه حاصل از انتشار است، در واقع شرکت یا نهادی است که به وجه نقد نیاز دارد. - شرکت با مقصد خاص (SPV) که ناشر اوراق صکوک است. ( شرکت با مقصد خاص معمولا یک شرکت با مسوولیت محدود است)
- سرمایه‌گذاران که اقدام به خریداری اوراق صکوک می‌کنند.
روش کار به این صورت است که ابتدا بانی یکسری از دارایی‌های خود که برای اجاره مناسب هستند را انتخاب می‌کند، سپس یک شرکت با مقصد خاص تاسیس می‌کند. این شرکت با مقصد خاص از لحاظ قانونی دارای یک شخصیت کاملا مستقل است. بانی دارایی‌های منتخب را به صورت یک پرتفوی به شرکت با مقصد خاص می‌فروشد با این توافق که شرکت با مقصد خاص پس از خرید دارایی‌ها بار دیگر آنها را در قالب قرارداد اجاره در اختیار بانی قرار دهد. مدت اجاره و همچنین مبلغ اجاره‌بها با توافق طرفین تعیین می‌شود.
در مرحله بعد شرکت با مقصد خاص از طریق انتشار اوراق صکوک، دارایی‌های خود را به اوراق بهادار (صکوک) تبدیل می‌کند. اوراق صکوک دارای ارزش مساوی هستند و هر یک بیانگر مالکیت مشاع قسمتی از دارایی‌های مورد اجاره هستند. به عبارت دیگر سرمایه‌گذارانی که اقدام به خرید اوراق صکوک می‌کنند به نسبت میزان ارزش اوراق خود در مالکیت آن دارایی‌ها به صورت مشاع شریک می‌شوند. بانی به موجب قرارداد اجاره باید مبلغ اجاره‌بها را طبق شرایطی که در قرارداد عنوان شده در اختیار شرکت با مقصد خاص قرار دهد. شرکت با مقصد خاص نیز باید اجاره‌بها را بین دارندگان صکوک تقسیم کند. البته فرآیند دریافت و پرداخت وجوه معمولا توسط یک موسسه امین انجام می‌شود. هنگامی که مدت زمان اجاره به پایان می‌رسد، جریان نقدی حاصل از اجاره‌بها نیز متوقف می‌شود، مالکیت دارایی‌های مورد اجاره نیز در اختیار دارندگان صکوک است. حال اگر ارزش بازار دارایی‌های یادشده بیش از مبلغ اسمی مندرج در اوراق صکوک باشد آنگاه دارندگان صکوک پس از اتمام مدت زمان اجاره با فروش دارایی‌ها، سود سرمایه‌ای به دست می‌آورند و در غیر این صورت با زیان سرمایه‌ای مواجه می‌شوند. بنابراین درحالی که درآمد حاصل از اوراق صکوک نسبتا پایدار و دارای ریسک اندکی است، اما خود اوراق می‌توانند با ریسک کاهش قیمت مواجه شوند. طبیعتا این موضوع می‌تواند انگیزه سرمایه‌گذاران برای خرید صکوک را کاهش دهد. به همین دلیل معمولا همراه با اوراق صکوک یک اختیار فروش نیز در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد تا در صورت تمایل بتوانند دارایی‌های مربوطه را در زمان انقضای قرارداد اجاره به قیمت اسمی به خود بانی بفروشند.
ارسال نظر