ایجاد شهرک صنعتی ایران – ترکیه در ابهام

دنیای اقتصاد، ارومیه، بهاره پورعلی: ایجاد شهرک صنعتی مشترک بین ایران و ترکیه در حالی به استان آذربایجان غربی محول نشد که این استان طولانی‌ترین مرز مشترک را با ترکیه دارد. با وجود این سهم این استان از این فرصت اقتصادی نامعلوم است. ایجاد شهرک صنعتی مشترک مرزی بین ایران و ترکیه سال ۸۹ با هدف تسهیل در روند مبادلات تجاری و تحقق هدف‌گذاری تبادلات ۳۰ میلیارد دلاری اقتصادی به تصویب مقامات بلندپایه دو کشور رسید و مقرر شد همان سال مکان مناسبی برای ایجاد این شهرک مشترک شناسایی و یک نقطه به‌عنوان این شهرک مشخص شود.

آذربایجان غربی به‌دلیل هم‌مرز بودن با ترکیه و دارا بودن سه پایانه مرزی رسمی با این کشور ضمن اینکه دروازه ایران به بازارهای جهانی و اروپایی به شمار می‌رود، اولین و بهترین گزینه برای ایجاد این شهرک صنعتی مشترک نیز بود.

اختصاص بیشترین حجم صادرات و واردات آذربایجان غربی به ترکیه، مشترکات بی‌شمار در تمامی ابعاد بین استان‌های مرزی ایران و ترکیه، انجام واردات و صادرات کالاها از طریق مرزهای آذربایجان غربی و وجود منطقه آزاد اقتصادی تجاری در شهرستان ماکو، جای شکی برای ایجاد این شهرک صنعتی در یکی از شهرستان‌های مرزی این استان باقی نگذاشت.

به این منظور مسوولان محلی استان‌های مرزی دو طرف دیدارهای متعددی در راستای رسیدن به این هدف در طول این چهار سال برگزار کردند؛ دیدارهایی که هزینه و زمان زیادی را از مسوولان محلی دو طرف گرفت، اما وقتی تمام رایزنی‌ها انجام شد و زمان عملی شدن این توافق‌ها رسید، نبود زیرساخت‌ها در کنار بوروکراسی اداری، این فرصت ارزشمند اقتصادی را از آذربایجان غربی گرفت و به استان همجوار داد.فرصتی که مسوولان آذربایجان غربی از آن به‌عنوان امکان شکوفایی اقتصاد مرزنشینان دو منطقه یاد کرده و آن را زمینه‌ساز تحقق هرچه سریع‌تر رسیدن به مبادلات ۳۰ میلیارد دلاری دو کشور می‌دانستند. ایجاد برند مشترک برای محصولات تولیدی، افزایش امنیت، سهولت در تولید، مبادله کالا و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، اقدامی کارآمد برای عبور از تحریم‌ها، توسعه اقتصادی کشور و تبادل دانش فنی و تکنولوژی‌های نوین، بخشی از مزیت‌های ایجاد شهرک صنعتی مشترک مرزی بین دو کشور به شمار می‌رود. مزیت‌هایی که آذربایجان غربی به‌دلیل مسائل و مشکلات اقتصادی می‌توانست از آن به‌عنوان فرصت طلایی بهره ببرد.

هرچند هنوز برخی از مسوولان آذربایجان غربی وعده می‌دهند و امیدوارند در کنار ایجاد شهرک صنعتی مشترک بین ایران و ترکیه در تبریز شهرک صنعتی مشترکی در این استان نیز راه‌اندازی شود اما تا زمانی که زیرساخت‌ها فراهم نباشد ایجاد چنین شهرکی امکان تحقق اهداف پیش‌بینی‌شده را در این طرح پاسخگو نخواهد بود.

بند ۱۳ مشکل‌ساز شد

مدیرکل هماهنگی و امور اقتصادی و بین‌الملل استانداری آذربایجان غربی علت اصلی از دست رفتن فرصت ایجاد شهرک صنعتی مشترک بین ایران و ترکیه در این استان را موضوع بند ۱۳ تفاهم‌نامه در خصوص اختصاص انرژی و سوخت عنوان کرد.

غلامرضا بابایی با بیان اینکه در خصوص انرژی و سوخت واگذاری به سرمایه‌گذاران خارجی شفافیتی وجود ندارد، اظهار کرد: همواره نبود زیرساخت‌های مناسب در استان علت اصلی از دست رفتن این فرصت اعلام می‌شود که صحیح نیست.

وی ادامه داد: در بند ۱۳ تفاهم‌نامه طرفین، ایران باید پاسخگوی بهای واگذاری انرژی مخصوصا برق و گاز به سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای می‌شد که متاسفانه عدم شفاف کردن این موضوع باعث شد تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی‌ها معطل شود.

بابایی در خصوص مکان‌یابی برای ایجاد این شهرک صنعتی مشترک بین ایران و ترکیه نیز گفت: پس از بررسی‌های لازم منطقه «بورالان» ماکو و «ایغدیر» ترکیه برای این کار مشخص شدند که نزدیک به هم بوده و به صورت هشت انگلیسی در دو طرف ایجاد می‌شد و نقطه تلاقی بین دو منطقه به عنوان محل ارتباطات و تبادلات بدون تعرفه در نظر گرفته شده بود.

مدیرکل هماهنگی و امور اقتصادی و بین‌الملل استانداری آذربایجان غربی با انتقاد از تخصیص نیافتن امتیاز شهرک صنعتی به استان آذربایجان غربی تصریح کرد: همواره آذربایجان غربی به عنوان مرزدار مطرح می‌شود، اما هیچ گاه مردم این منطقه عواید این مرزداری را حس نکرده‌اند.بابایی تداوم مرزداری و بهبود وضعیت معیشت مرزداران منطقه، کاستن از آمار بیکاری، تولیدات داخلی با کیفیت بالا در راستای صادرات و جلوگیری از مهاجرت را از مهم‌ترین‌ مزیت‌های حاصل از ایجاد شهرک‌ها و مناطق آزاد و تجاری مشترک با کشور‌های همسایه عنوان کرد.

وی ایجاد فرصت‌های تعامل با کشور‌های همسایه را پیشران توسعه اقتصادی و به‌تبع آن توسعه اجتماعی استان دانست و گفت: فرصت ایجاد شهرک‌های صنعتی مشترک با ترکیه در هشت نقطه استان وجود دارد و در بحث جایگزینی در مدیریت آب و خاک استان می‌توان با پیگیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های خوب و شفاف از این فرصت‌ها استفاده کرد.

ایجاد شهرک صنعتی مشترک معنایی ندارد

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری و صنعتی ماکو نیز از ایجاد شهرک‌های صنعتی مشترک بین ایران و ترکیه انتقاد کرد.

حسین فروزان با بیان اینکه هدف از تعریف منطقه آزاد شکل گیری و ایجاد هرنوع سرمایه‌گذاری بدون مشکل از سوی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است، اظهار کرد: ایجاد شهرک صنعتی مشترک زمانی بین دو کشور ایران و ترکیه مطرح شد که منطقه آزاد ماکو شکل نگرفته بود و در حال حاضر با وجود این منطقه دیگر لزومی برای ایجاد این شهرک وجود ندارد.

وی سه مولفه تضمین سرمایه، تضمین سود و عدم گرفتاری در بوروکراسی را از مهم‌ترین دغدغه‌های سرمایه‌گذاران بخش خصوصی ذکر و تصریح کرد: متاسفانه در حال حاضر فرآیندهای شکل گرفته در فضای کسب و کار کشور با مشکلات زیادی مواجه است و سرمایه‌گذاران اغلب دچار گرفتاری‌های زیادی در فرآیند‌های بوروکراسی اداری می‌شوند که باید مورد تجدید نظر و بازنگری قرار

گیرد.

فروزان افزود: در مناطق آزاد هدف قانون‌گذار این است که این فرآیندها به کمترین زمان ممکن برسد و در حال حاضر نیز در منطقه آزاد این مشکل تا حدود زیادی حل شده، ولی هنوز به نقطه ایده آل نرسیده است.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری و صنعتی ماکو درگیری در بوروکراسی اداری را باعث طولانی شدن تعیین محل ایجاد شهرک‌های صنعتی مشترک بین ایران و ترکیه عنوان کرد و گفت: در طول این چهار سال از زمان انعقاد تفاهم‌نامه بین دو کشور، منطقه آزاد ماکو شکل گرفته و با شرایطی که برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این منطقه فراهم می‌شود برای هیچ فعال اقتصادی باصرفه نیست که در مکانی دیگر و دورتر از مرز یعنی در تبریز سرمایه‌گذاری کند؛ چراکه با سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد از معافیت مالیاتی و عوارضی و همچنین کاهش مراحل اداری و ساخت‌وساز را حس می‌کند.

فروزان در پایان گفت: شهرک‌های صنعتی در حال احداث در ماکو سال آینده آماده بهره‌برداری می‌شود.