انگلیسی‌ها و حکومت شوکت‌الملوک در قائنات

گروه تاریخ و اقتصاد: در سال‌های جنگ جهانی اول حکومت ولایت قائنات را محمدابراهیم خان شوکت‌الملوک دوم برعهده داشت. او که همواره تابع حکومت مرکزی بود، تلاش می‌کرد سیاست بی‌طرفی را در نبرد قدرت‌ها حفظ کند. مقامات بریتانیا و همرزمان روسی‌شان که تمایل داشتند حاکم قائنات را به نفع خود به اقدام علیه آلمانی‌ها وادار کنند، فشار زیادی بر شوکت‌الملوک وارد کردند. همچنین تمام اقدامات او را زیرنظر داشتند تا در صورت همکاری با آلمانی‌ها با او جدی‌تر برخورد کنند. در محرم ۱۳۳۴ق، شوکت‌الملوک تعدادی سرباز جدید را برای محافظت از مزرعه خود فرستاد تا جای نیروهای قدیمی را که به ماموریت رفته بودند، پرکنند. کنسول بریتانیا در بیرجند، طی نامه‌ای شدیداللحن حاکم قائنات را این‌گونه مورد خطاب قرار داد: «شنیده‌ایم که آن عالی جناب به افراد نظامی‌شان دستور داده‌اند تا سازوبرگ نظامی تهیه نموده و به طرف اقامتگاه‌تان بیایند. اگر دلیل این آماده باش نظامی، محرمانه نیست، با صراحت و شدت از آن جناب می‌خواهم دلیل این بسیج نیرو و برپایی ارتش و آنچه را که می‌گذرد برایمان ذکر نمایند و توضیحات لازم را بدهند. ظاهرا حکومت هند هم به رفتارهای شوکت‌الملوک بدبین بود. دبلیو. ای.آر. دیکسون، بازرس کل پلیس شرق ایران، شوکت‌الملوک را این‌گونه معرفی می‌کند: «شوکت حدودا سی سال سن دارد. حکومت منطقه در خاندان او موروثی بود. قبل از اینکه هند را ترک کنم به من هشدار دادند که شوکت‌الملوک فردی است با دیدگاه‌های ضدبریتانیایی. من باید در ارتباط با او دقت نظر زیادی به کار می‌بردم. بنابراین رفتار خشک و رسمی او با من در اولین ملاقاتمان در بیرجند اصلا برایم عجیب نبود.» چندی بعد کلنل پریدوکس، کنسول بریتانیایی مستقر در سیستان، به سفارت انگلیس در تهران شکایت کرد و امیر شوکت الملوک را طرفدار آلمانی‌ها معرفی کرد. در پی فشار سفارت بریتانیا به حکومت مرکزی، شوکت الملوک از حکومت منطقه خلع و جای او به برادرزاده‌اش حسام‌الدوله واگذار شد که گمان می‌رفت برای اجرای سیاست‌های بریتانیا در آن دوره مناسب‌تر باشد؛ اما این تغییر حاکم دیری نپایید و شوکت‌الملوک در اوایل ۱۹۱۷م/۱۳۳۵ق دوباره به‌عنوان حاکم قائنات و سیستان وارد بیرجند شد و به این صورت حکومت حسام‌الدوله چند ماه بیشتر طول نکشید.

دبلیو.ای. دیکسون، شرق ایران

در جنگ جهانی دوم، ۱۹۲۴