روز جهانی تامین سلامت در محیط‌های شغلی

گروه تاریخ و اقتصاد: روز ۲۸ آوریل (هشتم اردیبهشت) از سوی سازمان بین‌المللی کار به‌عنوان روز جهانی بهداشت حرفه‌ای نامگذاری شده است. روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی در واقع یک هدف‌گذاری سالانه بین‌المللی برای نهادینه کردن کار سالم و ایمن در سرتاسر جهان است. برگزاری این مراسم بخش مهمی از استراتژی‌های جهانی سازمان بین‌المللی کار برای ارتقای ایمنی و سلامت شغلی در همه محیط‌های کاری است که باعث ارتقای آگاهی‌های مردم و همچنین افزایش امنیت و سلامت در محیط کار می‌شود.

بهداشت حرفه‌ای را می‌توان به‌طور خلاصه علم و هنر تامین سلامت در محیط‌های شغلی تعریف کرد و یک مهندس بهداشت حرفه‌ای یا متخصص سلامت شغلی کسی است که وظیفه شناسایی، ارزشیابی و حذف یا کنترل عوامل مخاطره‌آمیز شغلی را به عهده دارد.

تا قرن شانزدهم میلادی در کتب طبی به بهداشت حرفه‌ای و ارتباط بیماری‌های مختلف با شغل افراد اشاره قابل توجهی نشده است. از قرن شانزدهم به بعد در تاریخ به چهره‌های درخشانی بر می‌خوریم که تمام عمر خود را صرف تشخیص و جلوگیری از بیماری‌های ناشی از کار کرده و خدمات با ارزشی انجام داده‌اند.

اولین فردی که آثار ارزنده‌ای در مورد بهداشت حرفه‌ای از خود به یادگار گذاشته است طبیبی از ناحیه ساکسونی در ایتالیا به‌نام اگریکولا بود که کتابی در ۱۲ جلد درباره اکتشافات و استخراج فلزات، ابزار کار، حوادث و بیماری‌های ناشی از کار و... نوشت که در سال ۱۵۵۶ منتشر شد. بعد از او در سال ۱۵۶۷ پزشک دیگری اهل سوئیس به‌نام پاراسلسوس کتابی درباره بیماری‌های وابسته به شغل در بین کارکنان معدن ذوب و فلزات منتشر کرد. در سال ۱۶۳۳ پدر طب کار یا همان رامازینی به‌دنیا آمد که یکی از فعالان بزرگ قرن ۱۷ در زمینه بهداشت حرفه‌ای است. کتاب معروفش در باره بیماری‌های حرفه‌ای در سال ۱۷۰۰ میلادی منتشر شد. او برای اولین بار به پزشکان توصیه کرد که علاوه بر سوالات رایجی که در زمان معاینه از بیماران می‌پرسیدند از همه بپرسند «شغل شما چیست؟» این جمله کوتاه نقطه عطفی در تاریخ بهداشت حرفه‌ای و طب کار به شمار آمده است.

چهارصد سال پیش از میلاد مسیح بقراط اثرات زیان آور مواجهه با سرب را شناسایی کرده و در نوشته‌هایش ازآن یاد می‌کند. درآن زمان عمدتا از بردگان جهت مشاغل سخت استفاده می‌شد و از آنجاکه حکومت‌ها هیچ‌گونه مسوولیتی در برابر بردگان نداشتند، بدیهی است که اقدامات خاصی نیز برای حل مشکلات آنها صورت نمی‌گرفت.

بهداشت حرفه‌ای در ایران

در مرداد سال ۱۳۲۵، وزارت کار و امور اجتماعی تشکیل شد و قانون موقت کار را تدوین کرد و در سال ۱۳۳۷ قانون مزبور با اصلاحات و تغییراتی به‌صورت قانون دائمی به تصویب رسید و اجرای وظایف مربوط به بهداشت و ایمنی مندرج در قانون کار وقت به عهده اداره کل بازرسی کار قرار گرفت.

در سال ۱۳۴۶ در حوزه معاونت فنی وزارت بهداشت وقت، اداره بهداشت محیط کار در تشکیلات اداره کل بهداشت محیط پیش‌بینی شد و سپس در سال‌های ۱۳۴۷، ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹، اداره طب صنعتی در اداره کل خدمات بهداشتی حوزه معاونت فنی وزارت بهداری وقت تاسیس شد. سپس در سال‌های ۱۳۵۰، ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲ تا اوایل ۱۳۵۳، اداره بهداشت محیط کار به بهداشت محیط کار و هوا تغییر نام داد و اداره طب‌صنعتی همچنان به وظایف خود ادامه می‌داد. در اواخر دهه ۱۳۵۰ در حوزه معاونت امور بهداشتی و جمعیت و تنظیم خانواده وزارت بهداری وقت اداره بهداشت حرفه‌ای در دفتر خدمات بهداشتی ویژه که بعدا به اداره کل خدمات بهداشتی ویژه تغییر نام داد، تشکیل شد.

تا قبل از سال ۱۳۶۲ وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت وقت مشترکا بر نیروی کار و محیط کار نظارت و مراقبت داشتند. به منظور جلوگیری از دوباره‌کاری و ارتقای کیفیت ارائه خدمات برای حفظ و بالا بردن سلامت شاغلان، درسال۱۳۶۲ مسائل بهداشتی محیط کار و کارگر، از وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شناخته شد و برای انجام این وظیفه، اداره کل بهداشت حرفه‌ای تشکیل و مسوولیت حفظ و ارتقای سلامت نیروهای شاغل کشور در مشاغل گوناگون جامعه را عهده‌دار شد. با توجه به تصویب قانون جدید کار توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۹، به حکم ماده ۸۵ قانون کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عهده‌دار بهداشت و درمان کارگران و وزارت کار و امور اجتماعی مسوول ایمنی کارگران هستند.