زادروز اقتصاددان بزرگ نروژی

گروه تاریخ و اقتصاد: تریگو ماگنوس‌هاولمو، اقتصاددان بزرگ نروژی در سیزدهم دسامبر سال ۱۹۱۳ در شهر اسکدسمو به دنیا آمد. او در سال ۱۹۸۹ به‌خاطر نظریه «گسترش استفاده از اقتصادسنجی»، جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد. هاولمو در سال ۱۹۳۳ از دانشگاه اسلو فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۹۴۶ از همان دانشگاه دکترای خود را دریافت کرد. راگنار فریش، اقتصاددان مشهور و یکی از برندگان جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۶۹، وی را به‌عنوان دستیار خود در موسسه تازه تاسیس انستیتوی اقتصاد در اسلو انتخاب کرد.

هاولمو پیش از آغاز جنگ جهانی دوم از سال ۱۹۳۸ تا ۱۹۳۹ در دانشگاه ارهاس واقع در شهر ارهاوس در دانمارک فعالیت داشت، مدتی نیز در کمیسیون کاولز بود. در آستانه جنگ جهانی دوم،‌ هاولمو به ایالات‌متحده آمریکا رفت و پایان‌نامه خود را با عنوان «رویکرد احتمالی در اقتصادسنجی» در سال ۱۹۴۱ در دانشگاه‌هاروارد به اتمام رساند این امر بلافاصله باعث شهرت او شد و راه را برای تشکیل سمینار اقتصادسنجی باز کرد. این سمینار را‌ هاولمو با همکاری جاکوب مارشاک در نیویورک برگزار کرد. در سال ۱۹۴۳ که مارشاک، رئیس کمیسیون کاولز شد، تلاش کرد تا الگوهای اقتصادسنجی همزمان را که در پایان‌نامه‌ هاولمو معرفی شده بود، شرح و بسط دهد.‌ هاولمو با کمیسیون مزبور همکاری داشت. او در سال ۱۹۴۷ به نروژ بازگشت و در سال ۱۹۴۸ استاد کرسی اقتصاد دانشگاه اسلو شد. طی سال‌های فعالیت در موسسه اقتصاد دانشگاه اسلو مهم‌ترین استاد مطرح این شاخه بود و بسیاری از شاگردان و دستیاران او در تحقیقات و مطالعات خود، نظریات‌ هاولمو را مرجع خویش قرار می‌دادند.

وقتی بر اثر عواملی ناخواسته اقامت او در آمریکا حدود ۷ سال به طول انجامید، وی امتیاز آن را داشت که در کالیفرنیا همراه با جرزی نیمن، یکی از مشهورترین اقتصاددانان جهان مشغول به تحصیل باشد. به گفته خودش در آن دوران که هنوز مرد جوان و خامی بود چنین می‌پنداشت که چیزی از اقتصادسنجی می‌داند، بنابراین برخی از افکار خود را در این رابطه با پروفسور نیمن مطرح کرد.

پروفسور نیمن به جای آنکه در ابتدا با او وارد بحث شود، دو یا سه تمرین عددی برای حل کردن به او داد و گفت که پس از حل این تمرینات، با او در مورد این مساله صحبت می‌کند؛ بنابه گفته خودش وقتی برای دومین‌بار پروفسور نیمن را ملاقات کرد، بسیاری از افکار خود در رابطه با فهم این مطلب که روش‌های اقتصادسنجی چگونه عمل می‌کنند را از یاد برده بود اما پروفسور نیمن به او امیدواری داد که شاید راه‌های مفیدتری پیدا شود که نومیدی‌ها و مشکلاتی را که روش‌های فعلی اقتصادسنجی دربردارد، مرتفع کند، از ۱۹ تا ۴۰ سالگی وی با اقبال خوبی برای دعوت به کمیسیون کاولز در دانشگاه شیکاگو و همکاری با افراد برجسته فعال پیرامون اقتصادسنجی، آماردانان و ریاضیدانان مواجه شد. در آنجا تلاش‌های فراوانی پیرامون این ماموریت که عبارت از یافتن روش‌های توانمندتر و قابل قبول‌تری در حل مسائل اقتصادسنجی و همچنین یافتن اصول کلی بیشتری بود، انجام داد.

در دهه ۱۹۳۰ اقتصاددانان تلاش زیادی می‌کردند تا نظریه‌های اقتصادی را به محک تجربه بیازمایند. نتیجه این تلاش‌ها، توجه به دو مساله بنیانی در رابطه با احتمال آزمون نظریه‌های اقتصادی بود. اول اینکه، روابط اقتصادی غالبا به مجموعه بزرگی از افراد و بنگاه‌ها مربوط می‌شود، بنابراین نمی‌توان متوقع بود که این‌گونه نظریه‌ها به‌طور کامل با آمارهای موجود همخوانی داشته باشند. از این رو سوال نسبتا دشواری که مطرح شد این بود که همخوانی قابل قبول این نظریه‌ها و آمارهای موجود چیست؟ دوم اینکه اقتصاددانان هرگز نمی‌توانند یا به ندرت می‌توانند مثل دانشمندان علوم تجربی دست به آزمایش بزنند. مشاهدات موجود درخصوص نتایج عمل بازارها، حاصل رفتارها و مناسبات گوناگونی است که بر هم اثر متقابل دارند و این امر باعث می‌شود که مشکل همبستگی متقابل در استفاده از آمارهای موجود پدید آید.

هاولمو در رساله دکترای خود و نیز مطالعات پس از آن نشان داد اگر نظریه‌های اقتصادی به‌صورت احتمال بیان شوند، هر دو مشکل بنیانی فوق قابل حل هستند، با استفاده از روش‌های آمار ریاضی و نمونه‌گیری از مشاهدات تجربی می‌توان مناسبات مذکور را استنتاج کرد. ‌هاولمو نشان داد که چگونه این روش‌ها را می‌توان برای تخمین و آزمون نظریه‌های اقتصادی به کار گرفت و به‌خدمت پیش‌بینی اقتصادی درآورد. او همچنین نشان داد که تفسیرهای گمراه‌کننده‌ای که به‌خاطر همبستگی‌های متقابل عوامل از رفتارهای یک عامل اقتصادی ممکن است به عمل آید، غیرقابل اجتناب هستند، مگر اینکه همه مناسبات در یک الگوی نظری و به‌طور همزمان برآورد شوند. رساله دکترای‌ هاولمو تاثیر عمیقی روی گسترش اقتصادسنجی گذاشت.

هاولمو بر اکثر اقتصاددانان در سراسر جهان تاثیر گذاشته است. سولو از موسسه تکنولوژی ماساچوست، وی را توماس ادیسون علم اقتصاد لقب داده است. هر چند اقتصاددانان از اعطای جایزه نوبل به‌هاولمو استقبال کردند، اما خود او از این کار انتقاد کرد. وی اساسا فکر و روش اعطای چنین جوایزی را دوست نداشت و آن را «بازی بازار» با نام و شخصیت علمی آدم‌ها قلمداد می‌کرد.

قنادان، محمود؛ (۱۳۹۱)، جوایز نوبل اقتصاد، تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.