استاد عبدالحسین حائری

دکتر مصدق با آیت‎الله بروجردی هماهنگ بود و خود آقای بروجردی یک‌جا در مورد واقعه‎ای که در قم رخ داده بود [انتصاب نایب‎التولیه حضرت معصومه(س)] گفته بود رئیس دولت در این مورد با من تماس گرفته و این نشان می‎داد که نخست‎وزیر با ایشان هماهنگ است، ولی امثال آقای بهبهانی تقریبا از اول با دکتر مصدق مخالف بودند. در روزهای پایانی مرداد ۱۳۳۲ برحسب اتفاق من باید به قم می‎رفتم، در قم بودم که فهمیدم شب‌ها عده‎ای (مردم خیال می‎کردند توده‎ای هستند) اعلامیه‎هایی خطرناک در منزل آقایان علما پخش می‎کنند. در اعلامیه‎ها به روحانیون اعلام خطر شده بود و نوشته بودند که همین فردا همه شما را به دار می‎آویزیم و از این قبیل حرف‌ها.

این اعلامیه‎ها را از منزل آیت‎الله بروجردی بگیرید تا منزل دیگر علما پخش کرده بودند. حالا این چه بازی بود نمی‎دانم ولی چیزی بود که من خودم دیدم. به همین جهت وقتی که مصدق سقوط کرد برخی از روحانیون به شدت ابراز خوشحالی می‎کردند. آن روزها من قم بودم، یادم هست به عیادت یکی از روحانیون سالخورده که به شدت بیمار بود، رفته بودم؛ در آن حالت بیماری اظهار خوشحالی می‎کرد و خیلی شادمان بود. چنین جو مسمومی در مورد دولت مصدق در قم ایجاد کرده بودند. روزی در قم به حمام رفتم، شنیدم که دلاک به رفقای خود می‎گفت: آقا نخود کیلویی ۱۷ ریال بود و حالا ۱۸ ریال شده یعنی یک قران گران شده بود و از ا‌ین حرف‌ها. من فهمیدم که یک دستی به شدت مشغول تبلیغات و فعالیت علیه دکتر مصدق است.

از سوی دیگر دکتر مصدق از سوی نزدیکان و همراهانش هم مورد کم‌لطفی و بی‌مهری واقع شده بود. در یکی از جلسات محاکمه ایشان این مطلب به خوبی منعکس شده که در یکی از آن روزها که کودتا صورت گرفت دکتر مصدق از حوالی ظهر تا شب سعی کرده بود با سرتیپ ریاحی تماس بگیرد اما نتوانسته بود او را پیدا کند. ساعت ۹ شب بالاخره آقای ریاحی به مصدق تلفن زده بود و پرسیده بود کاری داشتید؟ آن زمان که کار تقریبا تمام شده بود. دکتر مصدق از او پرسیده بود مگر من دستور نداده بودم یک تانک سر خیابان بگذارید؟ چرا تانک را برداشتید؟ نخست‎وزیر از زمان کودتای اول در ۲۵ مرداد دستور داده بود یک تانک سر خیابانی که به منزل او منتهی می‎شود بگذارند تا جلوی هر حمله و هجوم احتمالی گرفته شود. ریاحی جواب داده بود: دیدیم لازم نیست، آن را برداشتیم. این چیزهایی است که من دیدم و شنیدم و اطلاع دارم. من از این واقعه خیلی متاثر شدم. به خصوص که در قم آن صحنه‎ها را دیدم و متوجه شدم که اکثر علما به اشتباه افتاده و دشمن مصدق شده‎اند چون خیال می‎کردند او به توده‎ای‌ها آزادی عمل داده است. خلاصه تبلیغات ناجوانمردانه‎ای علیه مصدق شده بود. او مردی مسلمان، آزادمنش و خواهان استقلال ایران از سلطه اجانب بود.

- به نقل از یک گفت‌وگو با استاد عبدالحسین حائری