تازه‌ترین گزارش ITU از پهنای‌باند در سال ۲۰۱۶

۶/ ۱ میلیارد نفر کاربر نسل چهارم موبایل

سیمین عزیزمحمدی: پهنای‌باند و فناوری اطلاعات و ارتباطات پتانسیل منحصربه‌فردی برای حمایت از کشورها جهت تحقق اهداف توسعه اقتصادی دارد. بنابراین طیف وسیعی از این فناوری‌های پهنای‌باند مانند پهنای‌باند تلفن همراه، فناوریWi-Fi یا شبکه‌های ماهواره‌ای مخابراتی برای توسعه اقتصادی در دسترس است به‌طوری که براساس آخرین آمار اتحادیه فناوری اطلاعات(ITU)، تعداد کل مشترکان تلفن همراه در جهان تا پایان سال ۲۰۱۶ به ۶/ ۷ میلیارد می‌رسد که تقریبا نیمی از این اشتراک‌ها برای پهنای‌باند تلفن‌همراه است.

سیمین عزیزمحمدی: پهنای‌باند و فناوری اطلاعات و ارتباطات پتانسیل منحصربه‌فردی برای حمایت از کشورها جهت تحقق اهداف توسعه اقتصادی دارد. بنابراین طیف وسیعی از این فناوری‌های پهنای‌باند مانند پهنای‌باند تلفن همراه، فناوریWi-Fi یا شبکه‌های ماهواره‌ای مخابراتی برای توسعه اقتصادی در دسترس است به‌طوری که براساس آخرین آمار اتحادیه فناوری اطلاعات(ITU)، تعداد کل مشترکان تلفن همراه در جهان تا پایان سال ۲۰۱۶ به ۶/ ۷ میلیارد می‌رسد که تقریبا نیمی از این اشتراک‌ها برای پهنای‌باند تلفن‌همراه است. برآورد GSMA نشان می‌دهد تا پایان سال گذشته ۷/ ۴میلیارد مشترک تلفن همراه در جهان وجود داشته که معادل ۶۳درصد جمعیت کل جهان بود که به تفسیر برخی از کارشناسان شکاف دیجیتالی به‌زودی با توسعه خدمات تلفن‌همراه از بین خواهد رفت. ITU اخیرا گزارشی با‌عنوان «وضعیت پهنای‌باند در سال ۲۰۱۶» که علاوه بر شرح شرایط پهنای باند در دو سال اخیر، پیش‌بینی از رشد و توسعه وضعیت این فناوری در سال‌های آتی دارد.

براساس آنچه که در این گزارش آمده، بازار تلفن‌همراه همچنان با روند آهسته‌تری رشد خواهد کرد. در سال ۲۰۱۵، تعداد کاربران تلفن‌همراه به مرز پنج میلیارد نزدیک شد و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۲۰، به ۶/ ۵ میلیارد خواهد رسید که فراتر از تعداد مشترکان برق خانگی(۳/ ۵میلیارد) یا حساب‌های بانکی(۵/ ۴ میلیارد) است. انتظار می‌رود نرخ رشد سالانه مشترکان تلفن همراه که بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۵ حدود ۷/ ۷درصد بود، از سال ۲۰۱۶ به ۴ درصد کاهش یابد. همچنین تعداد کل مشترکان تلفن‌همراه در پایان سال ۲۰۱۹ تا ۵/ ۸‌میلیارد رشد می‌کند و این رقم تا ۹میلیارد در سال ۲۰۲۱ خواهد رسید.

این ارقام درباره تلفن‌همراه در حالی است که ۸۵درصد آنها اشتراک پهنای‌باند تلفن‌همراه و انتظار می‌رود با رشد سریع G ۴ به‌عنوان جدیدترین نسل شبکه اینترنتی تلفن همراه، تعداد مشترکان پهنای‌باند تلفن‌همراه سیر صعودی به خود بگیرد. از ژوئن سال جاری میلادی ۵۰۳اپراتور شبکه‌های G ۴ از سوی ۱۶۵عضو اتحادیه فناوری اطلاعات راه‌اندازی شده است که پیش‌بینی می‌شود تعداد آنها تا سال ۲۰۲۰ حدود ۵۰درصد افزایش یابد. همچنین تعداد کاربران مرتبطG ۴ از طریق گوشی، مودم، تبلت و سایر دستگاه‌های اتصالی به استثنای اتصالات M۲M، از ۱/ ۱میلیارد در آغاز ۲۰۱۶ تا ۹/ ۱میلیارد در پایان سال ۲۰۱۶ افزایش می‌یابد و اتصالات LTE(به‌جز M۲M) که در سال گذشته حدود یک میلیارد مورد بود تا ۵ سال آینده از مرز ۳ میلیارد می‌گذرد.

در سال گذشته، اروپا محل استقرار حدود ۳۰درصد تمام شبکه‌های G ۴ مستقر در سراسر جهان بود. از نظر تعداد کشورها، G ۴ بسیار سریع‌تر از G ۳ در حال پیشرفت است، چهار سال پس از راه‌اندازی اولین G ۴ در سال ۲۰۰۹، نزدیک به ۱۰۰کشور G ۴ راه‌اندازی کردند، در حالی چهار سال پس از راه‌اندازی G ۳ در سال ۲۰۰۱ تنها حدود ۵۰کشور آن را راه‌اندازی کردند. با این حال، راه‌اندازی G ۴ به منزله پایان عمر ۲G نیست چراکه تا سال ۲۰۱۵، بیش از نیمی یعنی ۵۲درصد اتصالات تلفن‌همراه در شبکه‌های۲G برقرار شد و حتی در اروپا ممکن است پرونده G ۳ زودتر از۲G بسته شود. در حال‌حاضر تقریبا یک‌سوم اشتراک تلفن‌همراه در جهان G ۳ هستند، در حالی که برای G ۴ تنها ۱۵درصد است. با این حال تا سال ۲۰۲۰، سهم G ۴ بیش از یک‌سوم یعنی ۳۷درصد خواهد شد. با توجه به نتایج این گزارش، انتظار می‌رود در مقایسه با ۲/ ۳میلیارد تعداد کل مشترکان پهنای باند تلفن‌همراه در پایان سال ۲۰۱۵ این تعداد تا پایان سال ۲۰۱۶ به ۶/ ۳میلیارد برسد. البته با وجود افزایش تعداد مشترکان تلفن‌همراه، سهم منطقه آسیا و اروپا کمی کاهش یافته است، البته این کاهش به دلیل افزایش سهم آفریقا است چراکه در آن نفوذ تلفن همراه تا ۵۴درصد رشد کرده تا سهم منطقه‌ای آفریقا از ۵درصد به ۸درصد افزایش یابد.

گوشی‌های هوشمند به‌عنوان ابزار ارتباطی در دسترس همچنان موردتوجه کاربران خواهد بود. آمار جهانی اینترنت پیش‌بینی می‌کند در اواخر سال ۲۰۱۶، با اضافه شدن ۷/ ۲میلیارد دستگاه گوشی هوشمند در سراسر جهان، تلفن همراه به افزایش ضریب نفوذ اینترنت تا بیش از ۵۰درصد جمعیت جهان کمک خواهد کرد. بازار این گوشی‌ها در بازارهای بالغ آمریکا، اروپا و آسیا به ضریب نفوذ ۹۰درصدی دست یافته که حاکی از رشد بازار این وسیله در آینده نزدیک است. با این وجود، کاربران به‌جای خرید گوشی جدید معمولا به دنبال ارتقای آن هستند به‌طوری که ارتقای گوشی‌های هوشمند در سال ۲۰۱۶ تا ۵/ ۱میلیارد بار از سال گذشته پیشی گرفت. البته در بازارهای نوظهور مانند هند و اندونزی روند صعودی بازار گوشی‌های هوشمند تا چند سال آینده ادامه دارد.

به سوی نسل بعدی تلفن همراه

در گزارش اخیر ITU درباره وضعیت پهنای‌باند آمده در حال‌حاضر شور و هیجان زیادی برای توسعه G ۵ وجود دارد. یکی از تفاوت‌های کلیدی بین G ۵ و نسل‌های قبلی، تنوع اپلیکیشن‌های تحت حمایت شبکه G ۵ است. چشم‌اندازهای مختلف برای G ۵ مانند اینترنت نامحدود، اتصال عظیم برای میلیاردها دستگاه مجهز به اینترنت اشیا در یک جهان متصل، ارتباطات قابل‌اعتماد، بدون‌تاخیر و با پوشش جهانی ارائه شده است. از نظر کارشناسان، G ۵ می‌تواند تسهیل‌کننده ورود اینترنت اشیاء یا حتی اینترنت همه چیز(Internet of Things) با چشم‌انداز یک محیط هوشمند یکپارچه برای خانه هوشمند، شهر هوشمند، اتومبیل خودران و استفاده مجازی باشد. اگرچه انتظار نمی‌رود استفاده گسترده از G ۵ تا قبل از سال ۲۰۲۰ رخ دهد، با این حال، رقابت شرکت‌ها برای ایجاد فناوری‌های G ۵ در سیستم‌های بین‌المللی مخابراتی موبایل، با برخی اپراتورها آغاز شده است.

اپراتورهای پهن‌باند تلفن همراه درآمد G ۵را در سال ۲۰۲۵ از بازارهای تراز اول آمریکا، آسیا و اروپا ۲۴۷میلیارد دلار برآورد کردند. پیش‌بینی شده تعداد دستگاه‌های مجهز به اینترنت اشیا در حال استفاده در سال جاری میلادی بیش از ۴/ ۶میلیارد بوده که ۳۰درصد فراتر از سال قبل است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۰ این رقم به ۸/ ۲۰ میلیارد دستگاه برسد. با این حال، موارد استفاده اینترنت اشیا به‌دست آمده از طریق G ۵ هنوز تحت ارزیابی است. بر اساس تجربه اجرای G ۴، فراگیریG ۵ احتمالا سریع‌تر از نسل قبلی خواهد بود، هر چند مهاجرت فناوری در چند سال آینده روند کاهشی خواهد داشت به‌طوری که هنوز شاهد فعالیت‌های شبکه‌های ۲G و G ۳ هستیم. با وجود رشد G ۴ در بسیاری از بازارها، G ۵ موارد استفاده و درآمد بازاری جدیدی ایجاد خواهد کرد.

شبکه‌های نسل بعدی در پهنای‌باند ثابت

گزارش وضعیت پهنای‌باند ITU در سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد فناوری‌های پهنای‌باند ثابت همچنان نقش حیاتی در فراهم کردن اتصال و بک هال تلفن همراه دارد. با وجود رشد انفجاری پهنای باند تلفن همراه، رشد تعداد اشتراک پهنای باند ثابت تقریبا بر رشد کل کاربران اینترنت منطبق است و اتحادیه فناوری اطلاعات تخمین می‌زند تا پایان ۲۰۱۶ حدود ۸۸۴ میلیون اشتراک پهنای‌باند ثابت یعنی ۸ درصد بیش از سال گذشته وجود خواهد داشت. آسیا با احتساب نزدیک به نیمی از تمام اشتراک پهنای باند ثابت در سطح جهان، سهم خود را از کل بازار جهانی پهنای باند ثابت را از ۴/ ۴۴درصد در سال ۲۰۱۴ به ۶/ ۴۶درصد در سال ۲۰۱۵ و دوباره به ۴۹درصد در سال ۲۰۱۶ افزایش داد. به عبارت دیگر، اروپا و آمریکا کاهش سهم منطقه‌ای را تجربه کردند، هرچند تعداد دستگاه‌های متصل به اینترنت در خانه و محل کار در این دو منطقه روند افزایشی دارد.

استقرار فیبر(FTTH و FTTx) در کشور توسعه‌یافته و در حال توسعه به سرعت در حال رشد است و فناوری مبتنی بر مس مانند DSL، ADSL و ADSL۲+ دیگر در سراسر جهان سهم غالبی ندارد. اپراتورها هم‌اکنون در حال استفاده از ترکیبی از مس و فناوری فیبر برای افزایش سرعت، کیفیت خدمات، کاهش زمان رسیدن به بازار و بهینه‌سازی سرمایه‌گذاری هستند. توسعه مهم اخیر در پهنای باند ثابت پیشرفت در G.fastبوده که تکنیک جدید برای دستیابی به سرعت فیبری معادل تا یک گیگابیت در ثانیه با استفاده مجدد از خطوط تلفن سنتی در آخرین مایل است. همچنین به تازگی، فناوری‌های جدید مانند شبکه نرم‌افزار محور(SDN)، مجازی‌سازی کارکرد شبکه(NFV) و شبکه‌های بی سیم در حال کمک به تغییر نحوه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند.

نسل بعدی پهنای باند ماهواره‌ای

سیستم‌های ماهواره‌ای جدید در حال توسعه‌اند که فرض‌های قدیمی درباره سرعت، ظرفیت و پوشیدگی تغییر دادند. سیستم‌های ماهواره‌ای با بازدهی بالا از زیرساخت‌های زمینی پیچیده استفاده می‌کند و به تازگی سیستم‌های مدار ماهواره‌ای غیرثابت در مدارهای پایینی یا میانی زمین مستقر شده که از طیف گسترده‌ای از اپلیکیشن‌ها حمایت می‌کند. در سال ۲۰۱۸، نسل جدیدی از سیستم‌های ماهواره‌ای با بازدهی بالا(به نام کوانتوم) خدمات اینترنتی را برای کاربران تلفن همراه ارائه کرده و قدرت‌های ماهواره‌ای را براساس نیازهای کاربران تخصیص خواهد داد. اتصال ماهواره‌ای در حال حاضر با راه حل‌های سیمی زمینی در بسیاری از محیط‌های کشور توسعه یافته و در حال توسعه اجرا می‌شود. چند سیستم ماهواره‌ای با بازدهی بالا و دیگر سیستم‌های پیشرفته اخیرا راه‌اندازی شده‌اند یا برای آینده‌ای نزدیک طراحی می‌شوند.

همان‌طور که فناوری و بازار همچنان رو به تکامل است، قابلیت‌های ماهواره‌ای همچنان پیشرفت می‌کند در حالی که هزینه خدمات ماهواره‌ای به‌صورت تصاعدی با آوردن خدمات ماهواره‌ای همراستا با راه حل‌های زمینی کاهش خواهد یافت. تکنولوژی ماهواره‌ای بسیاری از قابلیت‌های منحصر به فردی را ارائه می‌دهد که برای استقرار G ۵ ضروری خواهد شد. اتصال ماهواره‌ای می‌تواند پلت‌فرم‌های اینترنت اشیا را به‌عنوان بخشی از سیستم G ۵ پشتیبانی کند. از نظر پوشش، فعالیت ماهواره به‌عنوان یک ابزار موثر برای رسیدن به مناطق دورافتاده و روستایی کارآتر از پوشش زمینی خواهد بود.