مریم عسگری

نوت ‌بوک جدیدت را که با قیمت بالایی از یک برند گران قیمت خریداری کرده‌ای با سلام و صلوات در کیف لپ‌تاپی که با قیمت بالایی خریداری کرده‌ای قرار می‌دهی. با تصور اینکه این کیف پسوندهایی مانند مقاوم در مقابل رطوبت، ضربه و... را دارد خیالت بابت امنیت لپ‌تاپ جمع می‌شود. مهم‌تر از همه اینکه فروشنده این قول را به شما داده که کیف مورد نظر به کمر و شانه‌ها فشار نمی‌آورد و حالا می‌توانی لپ‌تاپ را مدت‌ها بدون هیچ مشکلی روی دوشت حمل کنی.

شاید همین دلیل و برهان‌های اغواکننده بوده است که باعث شده قید کیفی را که به عنوان هدیه خرید یا همان پروموشن خرید از فروشنده گرفته‌ای بزنی و به سراغ یک کیف مطمئن‌تر بروی.

ولی پس از مدتی متوجه می‌شوی کیف موردنظر نه تنها چندان خاصیت ضد ضربه و ضد رطوبت و هزار خاصیت دیگر را ندارد، بلکه به شدت به کمر و شانه‌ها فشار می‌آورد و باعث آزار شما می‌شود. فکر نکنید برگه گارانتی که به شما ارائه شده است، می‌تواند مشکل شما را حل کند؛ زیرا گارانتی‌هایی که برای این کالا ارائه می‌شود، چندان معتبر نیستند و صدای اعتراض شما هم به هیچ کجا نمی‌رسد؛ زیرا کیف لپ‌تاپ نیز مانند تعداد زیادی از کالاهای حوزه کامپیوتر نظیر ماوس، کیبود، مادربورد، رم، کارت گرافیک و... مشمول قانون استاندارد اجباری نیست؛ البته قرار بر این است که از پایان سال جاری، کلیه کالاهای وارداتی مشمول قانون استاندارد اجباری قرار گیرند؛ ولی تا آن زمان باید با این کیف بسازی.

کالاهای غیراستاندارد در بازار کامپیوتر

در بازار هزار رنگ کامپیوتر کالاهای مختلفی با برندهای متنوعی موجودند که هر کدام به نوعی چه به طور مستقیم و چه به طور غیر مستقیم در ارتباط با سلامت کاربر هستند و تعداد نمونه‌های فاقد کیفیت و غیر استاندارد این کالاها در بازار کم نیست.

لپ‌تاپ، کیف لپ‌تاپ، ماوس، کارت گرافیک، پاور، حافظه‌های فلش، کارتریج‌های چاپگر و ... از دسته کالاهایی هستند که طی سال‌های گذشته زمزمه‌هایی در مورد غیراستاندارد یا بی‌کیفیت بودن آنها به گوش می‌رسد و فعالان بازار معتقدند حجم زیادی از این کالاها در بازار غیراستاندارد است.

به عنوان مثال در بازار لپ‌تاپ گروهی ادعا می‌کنند بیش از ۳۰ درصد از لپ‌تاپ‌های موجود در بازار غیراستاندارد است و گروهی دیگر آن را تکذیب می‌کنند.

در زمینه کارت گرافیک نیز ادعا می‌شود که بیش از ۳۰ درصد کارت‌های گرافیک موجود در بازار غیراستاندارد است . به راستی کدام کالا استاندارد و کدام یک غیراستاندارد است؟ خریدار با چنین به هم ریختگی از تعریف استاندارد در بازار چگونه می‌تواند گیج نشود و انتخاب درستی داشته باشد؟

ویدا سینا، مدیر عامل مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک ایران که آزمایشگاهی در مورد استانداردسازی آزمایشگاهی را راه‌اندازی کرده می‌گوید که نمی‌توان آمار دقیقی در مورد استاندارد یا غیراستاندارد بودن کالاهای حوزه آی تی داد، زیرا دروازه ورودی این کالاها مختلف است و کالاهای قاچاق هم در بازار به وفور موجودند. وی همچنین به ایراد دار بودن حجم زیادی از حافظه‌های فلش، رم، مادربورد و ... اشاره کرد و گفت، این کالاها مشمول قانون استاندارد اجباری نیستند، ولی باید در زمینه مشکلاتی که این کالاها دارند اقداماتی صورت گیرد.

فعالان بازار معتقدند، حدود ۹۰ درصد کیف‌های عرضه شده در بازار لپ‌تاپ غیراستاندارد هستند که اداره استاندارد در تماس خبرنگار دنیای اقتصاد گفت: اگر چه این کالا مشمول قانون استاندارد اجباری نیست، ولی به دلیل عرضه نمونه‌های قاچاق شاهد بروز چنین مساله‌ای هستیم. دامنه عرضه کیف‌های لپ‌تاپ تقلبی تا جایی گسترده است که حتی واردکنندگان برندهای مطرحی مانند تارگوس، بلکین و ... نیز به جرگه عرضه‌کنندگان کالاهای چینی پیوسته‌اند.

مهندس پیغامی‌، رییس اداره نساجی و بسته‌بندی اداره نظارت بر اجرای استاندارد معتقد است: «برای بررسی کالا از لحاظ استاندارد بودن یا نبودن باید معیاری برای استانداردسازی داشته باشیم و برای کالاهایی که مشمول قانون استاندارد اجباری نیستند چنین معیاری وجود ندارد. به همین دلیل نمی‌توان گفت کیف لپ‌تاپ استاندارد است یا خیر.»

در زمینه کالاهایی نظیر کارتریج هم فعالان بازار معتقدند بیش از ۹۰ درصد کارتریج‌های وارداتی تقلبی و غیراستاندارد هستند که این یک موضوع قدیمی ‌است که مدت‌ها است بر سر آن بین تولید کنندگان و اتحادیه ماشین‌های اداری بحث است.

استاندارد آری یا خیر

با وجودی که اداره استاندارد پا فشاری بسیار زیادی در مورد استاندارد سازی کالاهایی نظیر لپ‌تاپ دارد، ولی برخی فعالان بازار با این موضوع مخالفند و معتقدند اداره استاندارد از این بابت منافعی می‌برد و به همین دلیل برای استانداردسازی این کالا اصرار می‌کند. گروهی نیز معتقدند اداره استاندارد از تخصص لازم برای تست کردن دستگاه‌ها برخوردار نیست. برخی هم معتقدند، استانداردسازی کالاها تنها باید در مورد کالاهایی که در ارتباط مستقیم با سلامت انسان است اعمال شود و استانداردسازی کالایی مانند لپ‌تاپ، کیف لپ‌تاپ و .... کمی ‌عجیب است. این دسته از فعالان بازار اخباری که در مورد عرضه نمونه‌های غیراستاندارد برخی از کالا مانند نوت‌ بوک شنیده می‌شود را خنده دار می‌دانند و معتقدند لپ‌تاپ کالایی نیست که بتوان در کشور ما درباره استاندارد بودن یا نبودن آن نظر داد.

باقر بحری، رییس کمیسیون سخت‌افزار سازمان نظام صنفی رایانه‌ای یکی از مخالفان استانداردسازی برخی از کالاهای کامپیوتری در بازار است. او معتقد است لپ‌تاپ باید از لیست کالاهای مشمول قانون استاندارد اجباری حذف شود و اضافه می‌کند: «استاندارد کردن برخی کالاهای فناوری اطلاعات، ذی‌نفعان خاص خود را دارد. نوت‌بوک کالای شناخته شده‌ای در دنیا است که نیازمند تست استاندارد نیست. بهتر است مسوولان به فکر تدوین قوانین برای کالاهای تعمیر شده که در بازار به اسم کالاهای کارنکرده به فروش می‌رسد باشند، اما نباید تمامی‌ کالاهای کامپیوتری را زیر سوال ببریم.»

بحری با بیان اینکه نوت‌بوک باید از فهرست کالاهای مشمول استاندارد اجباری خارج شود، می‌گوید: «در کشوری که کالاهای بسیار خطرناک بدون تست استاندارد در بازار عرضه می‌شود، بردن نوت بوک برای تست استاندارد خلاف واقع است؛ چراکه نوت‌بوک‌ها دارای استاندارد بسیار بالایی در دنیا هستند و به نظر می‌رسد قرار دادن تست فنی و استاندارد برای این کالا تنها منافع اقتصادی برخی افراد را تامین می‌کند.»

به گفته بحری، بخش سخت‌افزار بزرگ‌ترین لطمات را به دلیل استاندارد نبودن منابع تغذیه در بازار متحمل می‌شوند، اما هیچ کس به فکر تست استاندارد این قطعه نیست؛ چرا که آزمایش این قطعات منافع مادی ندارد.

شهرام شیر مست، رییس اتحادیه صنف رایانه، داده‌ورزی و ماشین‌های اداری هم با تایید گفته‌های بحری معتقد است، معیار‌های دقیقی برای استانداردسازی برخی از کالاها مانند لپ‌تاپ، دستگاه فتوکپی، چاپگر، اسکنر و ... وجود ندارد و اصلا به نظر نمی‌رسد استاندارد سازی این کالاها منطقی باشد. به همین دلیل ما خواستار حذف تست استاندارد چهار قلم کالا شامل اسکنر، دستگاه فتوکپی، چاپگر و سرور شدیم که این موضوع با مصوبه مجلس در مورد اجباری شدن استانداردسازی همه کالاهای وارداتی همزمان شد و تصمیم‌گیری در مورد آن به تعویق افتاد. شیرمست اضافه می‌کند: «این که نوت‌بوک غیراستاندارد در بازار وجود دارد را به هیچ وجه قبول ندارم، ولی ممکن است آداپتور و باتری لپ‌تاپ که به طور جداگانه وارد بازار می‌شوند، مشکلاتی داشته باشند و غیراستاندارد باشند.»

اهرم‌های کمکی گمنام اداره استاندارد

به غیر از اداره استاندارد، برخی از سازمان‌ها یا ارگان‌ها نیز آمادگی خود را برای استانداردسازی کالاهای حوزه کامپیوتر اعلام کرده‌اند که تاکنون پاسخی به آنها داده نشده است.

ویدا سینا، مدیر عامل مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک ایران که آمادگی خود را برای راه‌اندازی آزمایشگاه تست و استانداردسازی کالاهای حوزه IT به اداره استاندارد و سازمان‌های دیگر اعلام کرده است در پاسخ به فقدان شاخص‌های استاندارد و اعتراض فعالان بازار به وجود قوانین تصویب شده استناد می‌کند و می‌گوید، از آنجا که مجلس تصویب کرده است تا پایان سال جاری کلیه کالاها مشمول قانون استاندارد اجباری می‌شوند، طبیعتا نباید کالایی بدون تست استاندارد وارد کشور شود. او اما در عین حال تایید می‌کند که آزمایشگاه با امکانات مناسب برای تست برخی از کالاهای‌ های تک در ایران وجود ندارد.

به گفته وی، این مرکز آمادگی خود را برای تست کالاهای حوزه IT اعلام کرده است؛ ولی هنوز پاسخ مثبت از اداره استاندارد دریافت نکرده است.

سینا افزود: به غیر از ما چندین شرکت خصوصی دیگر به اداره استاندارد برای استانداردسازی کالاها کمک می‌کنند و ما نیز آمادگی خود را برای این کار اعلام کرده‌ایم. وی در پاسخ به این سوال که آیا دانش اندک کارشناسان اداره استاندارد باعث شده بخش خصوصی وارد این پروسه شود، گفت، خیر. کارشناسان اداره استاندارد از گروه‌های مختلفی هستند و مهارت و دانش کافی برای استاندارد‌سازی کالاها دارند؛ ولی این سازمان به کمک ما نیز نیاز دارد. به گفته وی اداره استاندارد، استانداردهای بین‌المللی را با وضعیت بومی ‌کشور تطبیق می‌دهد و یک استاندارد ملی تعیین می‌کند.

کلاف پیچیده استاندارد سازی کالاها

اگر چه کارشناسان معتقدند تنها کالاهایی که با جان انسان در ارتباط هستند و سلامت کاربر را تهدید می‌کنند باید مشمول قانون استاندارد اجباری قرار گیرند؛ ولی اداره استاندارد بر استانداردسازی کالاهای حوزه کامپیوتر اصرار دارد و به همین دلیل نسبت به درخواست اتحادیه در مورد حذف چهار قلم از لیست کالاهای مشمول قانون استاندارد اجباری واکنش نشان داد و آن را یک نظر غیرکارشناسی عنوان کرد. شاید از این رو است که این اداره از ابتدا طی ماه‌های اخیر چندین بار لیستی از کالاهای غیراستاندارد در حوزه کامپیوتر را منتشر کرده است.

در همین حال مصوبه اخیر مجلس در مورد اجباری شدن استانداردسازی کلیه کالاهای وارداتی نیز کفه ترازو را به سمت اداره استاندارد تغییر داده است.