رونق تجارت الکترونیک در ایران با وجود تحریم‌ها

خبرگزاری تسنیم: فایننشال تایمز طی گزارشی از رونق گرفتن تجارت الکترونیک در ایران به‌رغم تحریم‌ها و فعالیت ۱۵هزار سایت اینترنتی در این حوزه، محدودیت‌های نرم‌افزاری، فیلترینگ و سرعت پایین اینترنت را از جمله موانع توسعه این تجارت برشمرد. فایننشال تایمز در گزارش خود آورده است: هنگامی که برادران محمدی سایت خرده‌فروشی خود را در سال ۲۰۰۷ راه‌اندازی کردند، تنها ۲۰ هزار دلار سرمایه داشتند و شرکتشان در آپارتمان کوچکی در تهران بود و تنها پنج مهندس را کنار خود داشتند. امروز این شرکت حدود ۸۵ درصد بازار خرده‌فروشی اینترنتی ایران را تحت کنترل دارد و بخش تجارت الکترونیک ایران را در دست گرفته است که با وجود محدودیت‌های شدید داخلی و تحریم‌ها همچنان در حال پیشرفت است. این دو برادر حدود ۴۹ درصد از سهام این شرکت را در دست دارند و ارزش این شرکت نیز حدود ۱۰۰ میلیون دلار تخمین زده شده است.

محمدی طی مصاحبه‌ای در دفتر مرکزی ۱۰طبقه خود در مرکز تهران می‌گوید: «بازار ایران به تجارت الکترونیک بسیار تشنه است و محکوم است که به‌شدت رشد کند. مهم نیست چه دولتی در رأس کار باشد و تحریم‌ها ادامه یابند یا نه.» شرکت مزبور با وجود تغییرات سیاسی و اقتصادی، سالانه به‌طور متوسط ۲۰۰ درصد رشد داشته است.

تحلیلگران معتقدند ایران یکی از بزرگ‌ترین بازارهای تجارت الکترونیک جهان است که هنوز رونق نیافته است. طبق ارقام غیررسمی این بخش در بهترین حالت خود، ۷/۰ درصد تولید ناخالص داخلی ایران را تشکیل می‌دهد که بسیار کمتر از کشورهای همسایه همچون ترکیه و امارات است، اما پتانسیل بسیار بالایی دارد.

این گزارش افزود: ایران جمعیت جوان و آگاه به تکنولوژی دارد. ۷۰ درصد مردم ایران زیر ۳۵ سال سن دارند. میزان ورود اینترنت و تلفن همراه به این کشور میان کشورهای خاورمیانه، جزو بالاترین رتبه‌ها است و ایران از نظر این دو تکنولوژی به‌ترتیب در رتبه‌های ۵۵ و ۱۲۶ قرار دارد. در سال‌های اخیر سیستم پرداخت با کارت بانکی، اعتماد عموم ایرانی‌ها را به پرداخت‌های آنلاین افزایش داده است.

یکی از کارآفرینان اقتصادی در ایران که نخواست نامش فاش شود، گفت: «جمعیت جوان ایران به اینترنت و تلفن‌های همراه هوشمند، به‌شدت علاقه‌مند می‌شوند.»

اما موانع بسیاری در مسیر تجارت الکترونیک ایران قرار دارند. تحریم‌ها به آن معناست که کارآفرین آنلاین برای دسترسی به نرم‌افزار تجارت الکترونیک، نمی‌تواند مجوز قانونی بگیرد. سیستم پی‌بال و دیگر سیستم‌های انتقال آنلاین پول، در دسترس نیستند. سرمایه‌گذاری خارجی وجود ندارد و تبلیغات در رسانه‌های جمعی غیرممکن است.

مقامات ایرانی نگرانند که برداشتن فیلتر اینترنت موجب نفوذ فرهنگ‌های فاسد غربی به ایران شود. مردم ایران همچنین با محدودیت‌های داخلی نیز مواجه هستند.

سرعت اینترنت عمدا در حد پایینی نگه داشته شده و بسیاری از سایت‌ها همچون یوتیوب، فیس‌بوک و توییتر فیلتر هستند، هرچند برای عبور از این فیلتر، از نرم‌افزارهای غیرقانونی استفاده می‌شود. علاوه بر اینها موانع اداری نیز در مسیر اختصاص مجوز به خرده فروشان آنلاین وجود دارد و این بخش فاقد سرمایه‌گذاری خطرپذیر و برنامه‌های حمایتی از نوآوری‌های شرکت‌های تازه‌تاسیس در این زمینه است.

بر‌اساس این گزارش در مسیر خرده‌فروشان آنلاین، چالش‌های فرهنگی نیز به چشم می‌خورند که شامل آموزش سرمایه‌گذاران است تا انتظار نداشته باشند در این زمینه به سودهای فوری برسند. دیگر چالش‌ها تغییر اولویت‌های مصرف‌کننده‌ای است که مدت‌ها است به بررسی اجناس و چانه‌زنی برای خرید آنها عادت کرده است.

تلاش‌های دولت میانه‌رو حسن روحانی برای برداشتن فیلترهای اینترنتی تاکنون موفقیتی در پی نداشته است.

اما اخیرا پیشرفت محسوسی در این زمینه رخ داده است. وزارت ارتباطات مجوزهای ۳G و ۴G را به اپراتورهای پیشرو ایران، همراه اول و ایرانسل واگذار کرده و این شرکت‌ها می‌توانند اینترنت پرسرعت را در اختیار کاربران خود قرار دهند. شرکت‌های خدمات اینترنتی نیز می‌توانند اینترنت با پهنای باند ۱۰ مگابیت بر ثانیه را به کاربران خانگی واگذار کنند. سرمایه‌گذاران تجارت الکترونیک امیدوارند این اقدامات توسعه این بخش را تسریع بخشد و کاربران این سایت‌ها بتوانند فایل‌های ویدئویی و عکس‌های محصولات را راحت‌تر مشاهده کنند. با وجود مشکلات موجود، حدود ۱۵ هزار سایت خرید آنلاین در ایران فعالیت می‌کنند. اگرچه تاخیر در انجام امور اداری سبب شده است که تنها یک‌سوم این سایت‌ها مجوز فعالیت دریافت کنند.

البته به‌تدریج حمایت از این صنعت نوظهور در حال افزایش است. یک فعال فروش اینترنتی می‌گوید: «آنچه هم‌اکنون ایران به آن نیازمند است، مشاوره است. زیرا ما استعدادها و منابع خوبی در اختیار داریم اما نمی‌دانیم چگونه تجارت دائمی داشته باشیم.»

با این وجود، حمایت از این بخش همچنان ناکافی است. موسس یک شرکت که خدماتی همچون خرید شخصی برای افراد متمول را انجام می‌دهد، می‌گوید: عملا هیچ سرمایه اولیه‌ای برای کارآفرینان جوان با ایده‌های خلاقانه وجود ندارد.