فرصت‏های بزرگ آی‌تی برای صنعت نفت ایران

دنیای اقتصاد: دانشگاه شهید بهشتی طی دو روز میزبان سومین کنفرانس و نمایشگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی بود. جایی که تقریبا تمامی بازوهای اصلی صنعت نفت و گاز و پتروشیمی در کنار برخی شرکت‌های آی‌تی موضوعات مرتبط با بهره‏مندی دو صنعت از توانمندی‏های یکدیگر را مورد بحث قرار دادند. نگاهی به عناوین مقالات و جدول سخنرانی‏ها نشان از رویکرد عموما تکنولوژیک این کنفرانس داشت جایی که بیشتر به تجربیات پیاده‏سازی‌شده راهکارهای نرم‏افزاری یا بهره‏مندی شرکت‌ها و سازمان‏های حاضر در صنعت نفت از تکنولوژی‏های جدید رایانش ابری یا حتی معرفی برخی مفاهیم تکنولوژیک اختصاص داشت. در این میان شاید تنها بحثی که پیرامون مباحث سیاست‌گذاری تکنولوژی در این صنعت و رابطه صنعت نفت با صنعت آی‌تی به میان آمد توسط نصرالله جهانگرد رئیس سازمان فناوری اطلاعات و حسینی معاون مهندسی وزارت نفت مطرح شد که هر دو در سخنرانی افتتاحیه این کنفرانس به سخنرانی پرداختند.

صنعت نفت، چالش‏ها و فرصت‏های تکنولوژی

نصرالله جهانگرد صحبت‏های خود را در این کنفرانس از محورهای کلیدی در برنامه توسعه ملی آغاز کرد جایی که به گفته او امنیت، سرمایه انسانی، محیط‌زیست، فرهنگ، اقتصاد و فناوری قرار داشتند. به گفته جهانگرد قطب‏های اقتصاد ایران شامل بخش خدمات (با ارزش افزوده ۳/۵۲ درصد و اشتغال ۴۸ درصد)، صنعت (با ارزش افزوده ۴/۳۹ درصد و اشتغال ۵/۳۴ درصد) و بخش کشاورزی (با ارزش افزوده ۵/۱۱ درصد و اشتغال ۵/۱۷ درصد) است. او سپس با اشاره‏ای به اهداف چشم‏انداز صنعت نفت عمده‏ترین چالش‏های صنعت نفت را افزایش ارزش افزوده در این صنعت، افزایش تقاضای جهانی، جایگزینی ذخایر و افزایش سرعت استخراج و کمبود نیروی متخصص برشمرد که تحقق این اهداف نیازمند بهره‏گیری از فناوری‏هایی چون آی‌تی، نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی است.

جهانگرد با ارائه نموداری از نقش استراتژیک نوآوری در توسعه اقتصادی کشور گفت که مسیر تولید ثروت در کشورما استخراج نفت و سپس صرف کردن درآمد ارزی ناشی از آن در یک بازه یکساله است، این در حالی است که مسیر تولید کشورهای صنعتی خرید نفت و مواد اولیه و ایجاد تولید و ارزش در همین بازه زمانی است. به گفته جهانگرد مقایسه ارزش افزوده نفت خام برای ایران و خریداران نفت کشورمان نشان‌دهنده این است که ارزش افزوده فروش نفت در یک‌سال برای کشور ما حدود ۵۰ میلیارد دلار است، درحالی‌که ارزش افزوده خریداران ۱۲۵ میلیارد دلار است. رئیس سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به نظر جوزف استیگلیتز برنده نوبل اقتصاد گفت: تولید ناخالص داخلی (GDP) شاخص مناسبی برای ارزیابی موفقیت به حساب نمی‏آید چون رشد مستمر را نشان نمی‏دهد و ضریب استهلاک هم در آن لحاظ نشده است. به گفته استیگلیتز باید GDP سبز را مد نظر قرار داد و استهلاک منابع طبیعی را محاسبه کرد؛ کاری که کشور ما در استفاده زیاد از منابع طبیعی مانند نفت باید این شاخص را در نظر بگیرد.

وی با انتقاد از مدیران استراتژیک صنعت نفت که نگاه دقیقی به توسعه و تکنولوژی در ایران ندارند، گفت: آی‌تی، نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی صنایع تزئینی نیستند الان بازار آی‌تی منطقه در صنعت نفت حدود ۳ میلیارد دلار است؛ ولی این پرسش مطرح است که ما چقدر از سهم درآمد نفتی خود را در صنعت آی‌تی سرمایه‏گذاری کرده‏ایم؟

وی با انتقاد از نگرش مدیران صنعت نفت به خرید سیستم‏های نرم‏افزاری شرکت SAP گفت: در صورتی که تحریم‏ها برداشته شود احتمالا همه قصد دارند به سراغ این شرکت آلمانی بروند درحالی‌که شرکت‌های نرم‏افزاری داخلی را فراموش کرده‏اند.

جهانگرد دو رویکرد پیش روی توسعه صنعت نفت را رویکرد مبتنی بر بهره‏برداری و رویکرد مبتنی بر تکنولوژی برشمرد و گفت: صنعت فناوری اطلاعات می‏تواند به مثابه یک صنعت توانمندساز در جهت کاهش هزینه مبادله، ارتقای سرعت و دامنه انتشار دانش و اطلاعات و افزایش بهره‏وری نیروی کار و سرمایه حرکت کند. معاون وزیر ارتباطات با اشاره به اینکه براساس گزارش Wellpoint System سهم نرم‏افزار از بازار نفت آمریکای شمالی حدود ۷۷۰ میلیون دلار و برابر با پنج درصد بازار نفت این منطقه بوده است، گفت: امروزه اغلب غول‏های نفتی جهان از فناوری اطلاعات برای مزیت‏های مختلفی مانند کاهش هزینه، ارتباط سریع‏تر با مشتریان یا اصلاح فرآیندهای درون سازمانی و بهره‏وری بالاتر بهره می‏گیرند.

رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایجاد نظام جامع اطلاعاتی و طراحی بانک اطلاعاتی جامع و یکپارچه‏، اتخاذ رویکرد Joint Venture بین صنعت نفت و تامین‏کنندگان داخلی و خارجی و همچنین توجه به تحقیق و توسعه توسط بخش داخلی و استفاده از تجربیات خارجی را در این مسیر پیشنهاد داد. وی گفت: مشارکت صنعت نفت و گاز در برپایی پارک‏های تکنولوژی مورد نیاز صنعت ICT و استفاده از مزیت بازار نفت ایران برای تقویت بنیه علمی و فنی کشور و تاسیس و گسترش مراکز پژوهشی مشترک میان دانشگاه و صنعت نفت به‌خصوص در زمینه بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی و آی‌تی هم می‏تواند در کمک به توسعه بلندمدت صنعت نفت بسیار موثر باشد.

سرمایه‏گذاری روی تجهیزات به‌جای نوآوری

در ادامه مراسم افتتاحیه این کنفرانس حسینی معاون مهندسی وزارت نفت گفت: بهره‏وری صنعت نفت با سرمایه‏گذاری صحیح در آی‌تی رخ می‏دهد، اما باید اولویت‏های استراتژیک صنعت نفت و منابع آی‌تی همسو شود. حسینی با اشاره به سرمایه‏گذاری یک تا ۲ درصدی شرکت‌های نفتی در آی‌تی از محل درآمدهایشان گفت: برخی شرکت‌ها در صنعت نفت تصور می‏کنند هزینه‏های آی‌تی بالاست؛ درحالی‌که خلق ارزش جدید در بخش‏های جدید بالادستی و پایین دستی یک ضرورت است. به گفته وی هزینه آی‌تی در شرکت‌های نفتی دنیا بین یک تا ۲ درصد و در سایر صنایع پنج تا ۷ درصد و در بخش‏های مرتبط با تکنولوژی بین ۱۲ تا ۱۵ درصد درآمدها را تشکیل می‏دهد.

به گفته معاون مهندسی صنعت نفت در این صنعت به‌دلیل غیرقطعی بودن قیمت نفت خام و حوزه‏های پالایشی باعث می‏شود که نتوان بودجه ثابتی برای آی‌تی در نظر گرفت که این موضوع باعث مشکلاتی در بودجه‏ریزی این بخش شده است.

وی همچنین ماهیت چرخه‏وار صنعت نفت و گاز را هم به لحاظ بودجه‏ای از دیگر چالش‏های این صنعت برشمرد و گفت ما با سرمایه‏گذاری صحیح در صنعت نفت و گاز می‏توانیم بهره‏وری صنعت نفت و گازمان را بالا ببریم.

وی در بخش دیگری از سخنانش نیاز به همسو کردن منابع آی‌تی را با اولویت‏های استراتژیک صنعت به‌عنوان یک نیاز اصلی برشمرد و گفت: اگر به شرکت‌های مختلف نفتی ایران مراجعه کنید می‏بینید که روی مسائل سخت‏افزاری سرمایه‏گذاری گسترده‏ای انجام داده‏اند اما این سرمایه‏گذاری روی نوآوری و تکنولوژی بسیار کم است درحالی‌که شرکت‌ها باید به سمت کاهش سرمایه‏گذاری تجهیزاتی و افزایش سرمایه‏گذاری نوآورانه پیش روند.

معاون مهندسی وزارت نفت گفت: آی‌تی در بخش‏های مختلف صنعت نفت به صورت جزیره‏‏ای توسعه پیدا کرده و چیزی که امروز در این صنعت به آن نیاز داریم یکپارچگی صحیح بین اهداف تکنولوژی اطلاعات بخش‏های مختلف نفتی کشور است. به گفته حسینی شرکت‌های مختلف تابعه وزارت نفت هرکدام سیاست‌های اختصاصی خود را در بخش مخابرات، شبکه یا ماهواره‏ها دارند و هیچ نوع یکپارچگی در این زمینه به چشم نمی‏خورد. حسینی در عین حال نوع استفاده از آی‌تی را در این صنعت عمدتا مربوط به خدمات ذکر کرد و گفت: بیش از ۸۰ درصد ماموریت‏های آی‌تی در صنعت ما روی خدمات متمرکز شده است درحالی‌که ماموریت‏های نوآوری و تکنولوژی مغفول مانده‏اند.

***

سومین کنفرانس فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی طی دو روز ۹ و ۱۰ دی در مرکز همایش‏های دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. هدف این کنفرانس تقویت جایگاه مدیریت فاوا در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و اشتراک دانش و مهارت‏های تخصصی کارشناسان حوزه فاوا در صنایع نفت و گاز و همچنین بررسی چالش‏ها و موانع فراروی توسعه بهره‏گیری از آی‌تی در این صنعت بود. طی دو روز برگزاری این کنفرانس مقالات پذیرفته شده به کنفرانس ارائه شد.

همچنین پروژه‏های مختلف تکنولوژی در صنعت نفت هم معرفی و تحلیل شد. ازجمله آنها می‌توان به پروژه ERP شرکت ملی نفت ایران، چالش‏ها و راه‏حل‏های یکپارچه‌سازی سامانه‏های سازمانی در صنعت نفت و راهکارهای ایمن‌سازی صنعت نفت در جهت حرکت به سوی رایانش ابری اشاره کرد.

سخنرانی‏هایی تحت‌عنوان ضرورت بومی‏سازی نرم‏افزارهای صنعت نفت، تاثیرات خصوصی‌سازی در آی‌تی صنعت نفت و معرفی محصول ERP مایکروسافت از دیگر سخنرانی‏های این کنفرانس بود.

فرصت‏های بزرگ آی‌تی برای صنعت نفت ایران

فرصت‏های بزرگ آی‌تی برای صنعت نفت ایران