تجارت دشوار اپلیکیشن‌سازی در ایران

لیدا ایاز: ساخت اپلیکشن‌های فارسی از زمانی اوج گرفت که استفاده از موبایل و تبلت در کشور بیشتر و بیشتر شد تا جایی که هر موبایل تبدیل به جعبه‌ای برای دسترسی به دنیایی از نیازها شد که می‌تواند همه جا همراه ما باشد. امروزه دیگر استفاده از قابلیت‌های چندگانه موبایل گریزناپذیر است اما ساخت اپلیکیشن فارسی چه ضرورتی دارد؟ استقبال از آن از سوی کاربران در چه سطحی است؟ و در شرایطی که روزانه اپلیکیشن‌های خلاقانه زیادی در دنیا طراحی و معرفی می‌شوند آیا جایی برای اپلیکیشن فارسی باقی می‌ماند؟

به‌جز محفلی که اخیرا با نام آخرهفته‌های استارت آپی در ایران باب شده، هنوز مرکزی که مشخصا برای ایده پردازان در حرفه طراحی و ساخت اپلیکیشن باشد، در ایران وجود ندارد. آنها هرچقدر که خلاق و مبتکر باشند ناشناخته باقی می‌مانند و به همین دلیل گروه‌هایی که در این زمینه مشغول هستند به‌طور مجزا آموزش می‌بینند و در برخی مواقع همان راهی را که دیگران رفته‌اند را دوباره طی می‌کنند.

به گفته یک فعال در حوزه طراحی و ساخت اپلیکیشن همین موضوع باعث شده که شرکت‌های نوپا برای شناخته شدن و رسیدن به مرز درآمدزایی زمان زیادی را باید صبر کنند.

محمدرضا آسایش، مدیرعامل شرکت «سنجاقک»، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درباره مشکلاتی که سازندگان اپلیکیشن‌های فارسی با آن مواجه‌اند، می‌گوید: «برای ساختن اپلیکیشن فارسی در بازار بین‌المللی به‌دلیل وجود تحریم‌های بین‌المللی امکان ساختن اکانت مخصوص ایرانیان وجود ندارد و به همین دلیل ما برای ایجاد این امکان از ایرانیان خارج از کشور کمک گرفتیم و همین مشکل باعث شد تا یک سال برای گذاشتن اپلیکیشن در اپ استور و گوگل پلی طول بکشد. او توضیح می‌دهد که تیم سه نفره آنها جوان‌های لیسانس و فوق‌لیسانس برق و کامپیوتر بودند اما برای شروع این کار قبول کردند تا هریک مسیر اصلی‌شان را رها کنند چراکه برای آینده این کار مسیر روشنی می‌دیدند.

او ادامه می‌دهد: «در آمریکا ایده‌هایی که در زمینه ابداع اپلیکیشن شکل گرفته می‌شود در فضایی که مخصوص این گروه هاست به ثبت می‌رسد تا براساس ثبت هر ایده فرد دیگر مدعی ثبت و ابداع آن نباشد اما در ایران به این دلیل که جایی برای ثبت این ایده‏ها وجود ندارد به محض ساخت هر اپلیکیشن موفق، ۵ یا ۶ نفر پیدا می‌شوند که به ساخت مشابه آن دست می‌زنند.

به‌دلیل اینکه هنوز چنین مکانی برای گروه‌های ایرانی وجود ندارد و نیز نبود زیرساخت‌های لازم در این زمینه نخبه‌هایی که در این زمینه موفق هستند، مهاجرت می‌کنند.»

تجاری‌شدن روند ساخت اپلیکیشن

آسایش می‌گوید که در ایران به‌دلیل نبود خلاقیت و نوآوری، برنامه‌نویسان‌ به دنبال کسب درآمد از این راه دست به ابداع اپلیکیشن‌های تجاری می‌زنند که از کیفیت قابل قبولی هم برخوردار نیستند. آنها با انجام این کار به جای اینکه افکار عمومی را به سمت خود جذب کنند دنباله‌روی افکار عمومی می‌شوند و با این کار به پایین آمدن سطح دیدگاه‌ها و کیفیت کار دامن می‌زنند.

او معتقد است: «اگر بخواهیم واقع نگر باشیم باید ببینیم که چه افرادی به سمت این اپلیکیشن‌ها می‌روند. چیزی که مسلم است بیشتر قشر نوجوان و جوان که یکسری نیازهای خاص خود را دارند و از این دست از اپ‌ها استقبال می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود دولوپرها برای جذب آنها به این سمت کشیده شوند.

متاسفانه به‌دلیل نبود استارت‌آپ‏هایی که صرفا در زمینه اپلیکیشن کار می‌کنند، خبری از نوآوری و ابداع در بین جوانان نیست و همه استارت‌آپ‌هایی که جدیدا می‌بینیم بروز کرده‌اند، سایت‌های خرید و فروش و وب‌سایت‌هایی هستند که به دنبال کسب درآمد هستند.

از این‌سو اگرچه ساخت اپلیکیشن‌ها خوب و پرفروشی مانند حافظ و گلستان وجود دارند اما دیده نمی‌شوند اما اپ‌های مخصوص به جوانان و نوجوان که بیشتر فان و سرگرمی‌اند و هیچ فرهنگ‌سازی در آنها نیست، به خوبی بازخورد دارند.

به گفته او برای آینده طراحی اپلیکیشن در ایران دو نوع نگاه برای ادامه کار وجود دارد. یک، طراحی ماهی یک اپلیکیشن بدون نگاه به استانداردهای بین‌المللی و درآمدزایی و نگاه دوم که بسیار معدود و انگشت‌شمار است، ساخت اپلیکیشن باکیفیت خوب و ارتقای سلیقه مخاطب که در درازمدت هم به نفع جامعه است و هم تیم سازنده. آسایش می‌گوید که برای توسعه و گسترش شرکت‌هایی که به ساخت اپلیکیشن می‌پردازند، زمان زیادی در ایران نیاز است و با مخاطرات زیادی هم همراه است: «در ابتدای کار اگر شما فقط در این زمینه فعال باشید هیچ منبع درآمدی نخواهید داشت و نباید چشم به درآمدزایی آن داشته باشید چراکه تا شناخته شدن راه زیادی وجود دارد.

درحال حاضر شرکت ما با وجود اینکه با گرایش طراحی اپلیکیشن شروع به‌کار کرد اما مجبور شدیم به خدمات جانبی هم بپردازیم و درحال حاضر منبع درآمد ناشی از سفارش برای ساخت اپلیکیشن و سرویس‌های جانبی ۶۰ به۴۰ درصد است.»

همکاری، بهتر از موازی کاری است

او برای ارتقای کیفی این کار از دیگر گروه‌های همکاری کننده در این زمینه می‌خواهد برای حفظ این حوزه و پرهیز از پراکنده‌کاری به رایزنی و گفت‌وگو با هم بپردازند و با یکدیگر ارتباط بیشتری داشته باشند: «همین موضوع از دوباره‌کاری جلوگیری می‌کند و می‌تواند در شناخت جایگاه ایران در جهان و فضای بین‌الملل موثر باشد.

در حال حاضر در دنیا برنامه‌نویسان چینی و هندی در فضای بین‌الملل بیشتر از همه شناخته شده‌اند اما این شناخته شدن بیشتر برای ارائه سرویس به شرکت‌های اروپایی و آمریکایی است و عموما توسط شرکت‌های غربی مورد تبعیض قرار می‌گیرند و هیچ سرویس و ابتکاری از خود ندارند. اما این درحالی است که ایران می‌تواند خیلی فعال‌تر در این حوزه باشد چراکه به‌دلیل فضایی که به‌دلیل ایجاد امکانات ۴G و ۳G در کشور به‌وجود آمده است می‌توان در این حوزه کسب‌وکار آنلاین راه‌اندازی کرد و درآمدزایی خوبی هم ایجاد کرد.»

او لازمه این کار را هم‌صدایی گروه‌های ساخت اپلیکیشن باهم می‌داند تا بتوانند در مسیر مشخصی حرکت کنند: «مطمئنا این توانایی در برنامه‌نویسان ایرانی وجود دارد. چنانچه اخیرا یک شرکت آمریکایی که در حال طراحی لباسی برای تحلیل داده‌های فیزیکی بدن است، قصد داشت کار ساخت اپلیکیشن آن را به گروه ما واگذار کند اما به‌دلیل عدم‌اطمینان از اینکه بتوان چند نفر دیگر را برای همکاری بهتر در این زمینه جذب کرد، از قبول آن امتناع کردم.

این موضوع هم بر می‌گردد به اینکه در ایران هیچ مرجعی برای جمع شدن و شناساندن این افراد وجود ندارد، یا به‌عنوان مثال تشکلی که سالانه افراد فعال در این حوزه را در یک‌جا جمع کند، وجود ندارد.

پیدا کردن این گروه‌ها صرفا در اتفاقات درون دانشگاهی ممکن است یا در جشنواره‌ای که اخیرا برگزار شد با وجود اینکه افراد زیادی حضور پیدا کرده بودند، اما هیچ‌کدام همدیگر را نمی‌شناختیم. کار سختی به نظر نمی‌رسد اینکه مرکزی یا صنفی برای ساماندهی ایده‌ها و تبادل تجارت ایجاد کرد. درحالی‌که با وجود این خلأ هر تیم آموزش‌ها و تخصص‌های خود را به‌صورت جداگانه انجام می‌دهد.