ایمنی، حلقه مفقوده مراکز خرید دیجیتالی

لیدا ایاز: آتش‌سوزی و برجا ماندن خسارت میلیاردی در یکی از بازارهای خرید و فروش تجهیزات کامپیوتری در پایتخت این روزها موجب شده تا دیگر بازارهای کامپیوتری به تکاپوی بررسی ایمنی مراکز خود بپردازند.

تهران دارای مراکز خرید و فروش زیاد تجهیزات کامپیوتری است و این مساله باعث شده تا هرازگاهی موضوع امن بودن مراکز خرید فعال در آن مطرح شود و هشدارهای کارشناسان آتش‌نشانی را در پی داشته باشد. پس از آنکه هفته گذشته مجتمع تجاری کامپیوتر و موبایل پارسیان در تهران طعمه حریق شد این هشدارها نیز شدت گرفت. به گزارش «ایرنا»، این آتش‌سوزی که در نیمه‌های شب اتفاق افتاد موجب شد تا نیروی‌های آتش‌نشانی وارد عمل شوند و چند نفر را که در دام آتش گرفتار شده بودند، نجات دهند. در این حادثه طبقه منفی۳ این مجتمع که محل خرید و فروش لوازم و قطعات کامپیوتری بود در نیمه‌های شب به دلایل نامشخص دچار حریق شد که با تلاش ماموران آتش‌نشانی، آتش مهار شد و مصدومان نیز به مراکز درمانی انتقال یافتند. مجتمع کامپیوتر پارسیان یکی از ۴۰ مرکز خرید تجهیزات کامپیوتری در تهران است که فضایی بیش از ۳۵ هزار مترمربع وبیش از ۳۵۰ واحد تجاری و اداری دارد.

علاء‌الدین یکی از مراکز ناامن

پس از این حادثه اما هنوز بیم این وجود دارد که در دیگر مراکز خرید دیجیتالی در پایتخت که با چنین تهدیدی مواجه هستند، چه وضعیتی حاکم است و این مراکز تاچه حد در شرایط اضطرار مجهز به امکانات اطفای حریق هستند؟ پاسخ این سوال درباره یکی از بزرگ‌ترین و پر رفت‌وآمدترین مراکز خرید و فروش کامپیوتر اما هنوز نامعلوم است. مرکز خرید علاء‌الدین یکی از آن دست مراکزی است که به گفته کارشناسان آتش‌نشانی و حتی اعضای شورای شهر تهران یکی از ناامن‌ترین ساختمان‌های شهر است. گفته می‌شود به‌طور میانگین در هر ساعت ۶هزار نفر در این مرکز خرید رفت و آمد می‌کنند درحالی‌که از امکانات اولیه مراکز فروش بی‌بهره است و در این مجتمع از انواع بسیار کوچک و ناکارآمد پله‌برقی و آسانسور استفاده می‌شود. همچنین نبود تهویه و سنگینی هوا از دیگر مشکلات این مرکز است. این دست از مسائل باعث شده تا این مرکز در سال‌های اخیر آبستن حوادث آتش‌سوزی باشد که یکی از گسترده‌ترین آنها در سال ۸۹ اتفاق افتاد و بیش از ۴۰ مغازه در این پاساژ طعمه حریق شد.

به گفته کارشناسان آتش‌نشانی به‌دلیل نمای کامپوزیت و شیشه‌ای که مسیر عبور هوا را مسدود کرده با وقوع آتش‌سوزی، شعله‌های آتش داخل ساختمان به‌صورت عمودی و افقی با سرعت بالا گسترش پیدا می‌کند. این مساله یکی از دلایلی است که در سال‌های اخیر موجب شده تا شهرداری اقدام به تخریب برخی واحدهای غیرقانونی آن کند.اعضای شورای شهر تهران بارها تذکر داده‌اند که ۶ طبقه این مرکز از نظر سازمان آتش‌نشانی استاندارد‌های لازم را ندارد. در تک‌تک طبقات این پاساژ کارتن و انواع مواد آتش‌زا قرار دارد. بیش از ۱۰ مورد ایراد از سوی این سازمان ارائه شده است که به هیچ یک از ایرادها اعتنایی نشده است. حتی در صورت وقوع حادثه آسانسور مناسب برای خروج افراد نیست در حالی که در هر ثانیه ۲۰ هزار نفر در حال تردد در این مجموعه هستند. به گفته کارشناسان، مرکز خرید علاء‌الدین یکی از موارد مشهود نبود امنیت و ناقص بودن سیستم‌های اطفای حریق در پایتخت است.

40 پاساژ در معرض تهدید

تهران مملو از بازارهای خریدی است که هنوز کارشناسی دقیقی درباره وضعیت آنها صورت نگرفته اما وقوع هر اتفاق و بررسی کارشناسان آتش‌نشانی هربار این زنگ خطر را به صدا در می‌آورد که استانداردهای ایمنی در ساخت‌و‌سازهای عمده در کمترین میزان قرار دارد. پارسیان یکی از بزرگ‌ترین مراکز خرید و فروش کامپیوتر در مرکز تهران محسوب می‌شود که حالا کارشناسان اتحادیه رایانه تهران پس از بررسی‌ها اعلام می‌کنند کوچک‌ترین توجهی به مسائل ایمنی و حفاظت از کابل‌های برق هنگام ساخت این مرکز خرید نشده است. به گفته سید مهدی میرمهدی، رئیس اتحادیه رایانه تهران به «دنیای اقتصاد» در حال حاضر در تهران بیش از ۴۰ مرکز خرید عمده کامپیوتری وجود دارد که در برخی بالغ‌بر ۳۰۰ نفر و در برخی دیگر ۳۰ تا ۴۰ نفر مشغول به کارند.

او می‌گوید: «عمده‌ترین مراکز خرید کامپیوتری در تهران در حدفاصل چهارراه ولیعصر تا میدان ولیعصر قرار گرفته‌اند که تنها در همین محدوده بیش از ۲۰ مرکز خرید وجود دارد.» او درباره علت حادثه به وجود آمده برای پاساژ پارسیان می‌گوید ارتکاب خلاف‌های ساختمانی از سوی نهادهای متولی و عدم تعبیه راه‌های خروج اضطراری عمده‌ترین دلیل ایجاد این خسارت است؛ «با وجود اینکه پاساژ پارسیان جدیدالتاسیس است، اما از لحاظ ایمنی و مهندسی در پایین‌ترین حد استاندارد قرار دارد تا جایی که برای چنین پاساژ وسیعی با وجود ۳۵۰ واحد صنفی تنها دو راه خروج تعبیه شده است. متاسفانه در محوطه ورودی این پاساژ به‌صورت خلاف پارکینگ طبقاتی ساخته شده و علاوه‌بر چنین خلافی در همین قسمت هم واحد اداری راه‌اندازی شده و در حال کار است.» میرمهدی می‌گوید: «چنین تخلفاتی باعث شد تا در زمان وقوع حادثه که ساعت ۱۰ شب بود نیروهای آتش‌نشانی بیش از ۶ منطقه تا ساعت ۳ شب امکان ورود به پاساژ را نداشته باشند و عملا اقدامات اطفای حریق با مشکلات فراوانی انجام شد.»

به گفته او، در حال حاضر انواع مختلفی از دستگاه‌های لپ‌تاپ و تبلت و تجهیزات کامپیوتری به‌صورت کوهی تلنبار شده در طبقه زیرین پاساژ جمع شده است. رئیس اتحادیه رایانه تهران درباره میزان خسارت وارده می‌گوید: «براساس فاکتورهای خریدی که صاحبان واحدهای صنفی خسارت‌دیده تاکنون ارائه کرده‌اند بین ۵ تا ۶ میلیارد تومان کالا در این آتش‌سوزی از بین رفته و این رقم به‌جز خسارتی است که به واحدهای صنفی و کل پاساژ وارد شده است و به‌نظر می‌رسد برای بازسازی مغازه‌های آسیب‌دیده و پاساژ نیز هزینه‌ای بیش از یک میلیارد تومان نیاز است.» به گفته او طبقه منفی دو و سه این پاساژ که بیشترین خسارت را دیده تا ماه‌های پایانی سال قادر به ادامه فعالیت نیستند این درحالی است که اکثر واحدهای صنفی در این طبقه بیمه نبوده و این خسارت باید از سوی مالک یا مستاجر پرداخت شود.میرمهدی تاکید می‌کند: «این حادثه باعث شد تا از سوی اتحادیه به تمام مراکز خرید اخطار اقدام برای بیمه کردن واحدهای صنفی ابلاغ شود و از سوی دیگر از چند شرکت بیمه‌ای خواسته شده تا با استقرار در مراکز خرید نسبت به تسهیل اقدامات بیمه‌ای فعالان صنفی اقدام کنند.»

در تکاپوی برقراری امنیت

اتفاق هفته اخیر اما باعث شد تا چند مرکز خرید در محدوده نزدیک به پاساژ پارسیان در تکاپوی بررسی موارد امنیتی خود بیفتند. هرچند این تکاپو شامل بررسی‌های میدانی وضعیت سیستم‌های ایمنی و اصلاح موارد معیوب بود. جلال بهنیا، رئیس هیات‌مدیره مرکز خرید کامپیوتری رضا در این زمینه به «دنیای‌‌اقتصاد» می‌گوید: «به‌دلیل اینکه هیات‌مدیره هر مرکز خرید متصرف مشاعات است و اختیار ورود به فروشگاه‌ها را ندارد بنابراین تنها می‌توان درباره مشاعات بیرون از واحدهای صنفی کنترل و نظارت کرد. با این وجود در حال حاضر در این مرکز کپسول‌های آتش‌نشانی به تعداد مورد نیاز تامین شده و نگهبانان به‌صورت شبانه روزی در حال کنترل اوضاع هستند.» او ادامه می‌دهد:« بنابراین اگر هر واحد صنفی اقدام به اضافه کردن سیم‌های اضافه بر ظرفیت موجود کنند از حیطه نظارت ما بیرون است، با این حال تاکنون اتفاق منجر به آتش‌سوزی در این ساختمان رخ نداده و البته برای جلوگیری چنین مسائلی اخیرا اقدام به اصلاح برخی از سیم‌کشی‌های قدیمی، کابل‌های برق و تاسیسات آسانسور کرده‌ایم.» او با اشاره به بالا رفتن هزینه برق می‌گوید که این مساله هم باعث شده تا صاحبان واحدهای صنفی تمایلی به اضافه کردن مصارف برقی خود نداشته باشند. «با این وجود نظارت همیشگی نگهبانان باعث شده تا آنها در هر ساعت از شبانه‌روز در برخورد با هر مشکلی اجازه ورود به واحدها را داشته باشند.»

بهنیا با رد به‌کارگیری سیستم‌های اطفای حریق هوشمند در این مرکز می‌گوید که تاکنون نیاز به راه‌اندازی چنین سیستمی احساس نشده، اما اقدام در این زمینه در دستور کار هیات‌مدیره قرار دارد. حاجی خانی، عضو هیات‌مدیره مرکز کامپیوتر ایران نیز درباره مجهز بودن سیستم‌های امنیتی این مرکز به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «بعد از وقوع این حادثه درصدد برآمدیم تا سیستم‌های اطفای حریق و تاسیسات مرکز را مورد بررسی قرار دهیم که در همین بررسی مشخص شد یک واحد دچار مشکلاتی است که نسبت به اصلاح آن اقدام شد.» به گفته او کنترل همیشگی واحدهای یک مرکز تجاری امکان‌پذیر نیست، اما به‌طور عمده مشکلات برقی در فصول گرم به‌دلیل افزایش مصرف برق بیشتر رخ می‌دهد و در این فصل از سال فیوزهای برق و تاسیسات ایمنی به‌طور مرتب کنترل می‌شود. او می‌گوید این مرکز تاکنون یک تجربه آتش‌سوزی منجر به مهار داشته: «طی آن کارگرانی که در حال کار روی سقف نمازخانه مجتمع بودند موجب اتصال در منبع تغذیه برق شدند و آتش‌سوزی رخ داد، اما به‌دلیل اینکه این اتفاق در روز رخ داده بود خیلی سریع کنترل و مهار شد.» او می‌گوید برای مواقعی چون ساعات خارج از زمان اداری به‌طور مرتب چهار نگهبان و ۲ نفر مسوول تاسیسات وجود دارند.

اما انتظار عمومی برای راه‌اندازی سیستم‌های ایمنی در یک مجتمع تجاری دیجیتالی وجود تاسیسات پیشرفته و هوشمند است که به‌نظر نمی‌رسد درعمده واحدهای تجاری در پایتخت که عمری بیش از ۱۰ سال دارند تعبیه شده باشد هرچند نبود ایمنی در مجتمع تازه‌تاسیسی که اخیرا مورد آتش‌سوزی قرار گرفت این نظریه را که ایمنی در مراکز خرید و فروش تجهیزات کامپیوتری در سطح بالاتری قرار دارد و با دیگر مراکز خرید تفاوت دارد را رد می‌کند.