مزیت‌های خرید و بازصادرات فرآورده‌های نفتی روسیه
جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، درباره فرصت‌های ایران برای تجارت با فرآورده نفتی روسیه می‌گوید: «اگر بتوانیم فرآورده کشورهای حاشیه خزر را از شمال کشور دریافت و در همان‌جا مصرف کنیم و معادل آن را در جنوب به آن کشور تحویل دهیم، هزینه ترانزیت فرآورده ایران از جنوب به شمال کاهش می‌یابد و این یک مزیت برای ایران محسوب می‌شود.» او اظهار کرد: افزون بر کاهش هزینه ترانزیت، با سوآپ فرآورده روسیه، یک حق سوآپ یا سوآپ فی نیز به ازای هر بشکه می‌توانیم دریافت کنیم که سود ایران را در این معامله دوچندان می‌کند. به‌طور کلی سوآپ یا تجارت فرآورده نفتی روسیه چهار مزیت عمده برای ایران به همراه دارد:
با خرید فرآورده روسیه با قیمت تخفیفی و صادرات آن به قیمت بالاتر، درآمد ارزی ایران افزایش می‌یابد.
در شرایط کسری بنزین و گازوئیل در کشور، واردات سوخت از روسیه می‌تواند حاشیه اطمینانی را برای تامین پایدار سوخت در روزهای اوج مصرف ایجاد کند.
در صورت سوآپ فرآورده روسیه، مبلغی با عنوان حق سوآپ به ایران تعلق می‌گیرد.
خرید و فروش فرآورده نفتی می‌تواند شبکه تراستی ایران برای انتقال‌های مالی را که در سال‌های کرونا و مازاد بنزین ایجاد شده بود، احیا کند.
نکته جالب اینکه برخلاف همکاری نفتی و گازی، تجارت با فرآورده نفتی روسیه تحریم‌ناپذیر است و این محموله‌ها در یک شبکه مویرگی به هزاران خریدار منطقه‌ای و با روش‌های متنوع زمینی و دریایی به فروش می‌رسد. محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت، در این باره گفت: «در تحریم‌های دوره اول و دوم ما در صادرات فرآورده مشکل خاصی نداشتیم و به‌راحتی صادرات انجام و ارز حاصل، وصول می‌شد. این موضوع به‌دلیل تفاوت در بازار فرآورده و بازار نفت است که امکان تحریم‌پذیری فرآورده را به‌شدت کاهش داده است.»
او گفت: با وقوع جنگ اوکراین، خرید فرآورده روسیه از فوریه سال ۲۰۲۳ از سوی اروپا ممنوع می‌شود. همین الان هم روند واردات از روسیه نزولی است. در نتیجه فرآورده‌های روسیه روی دستش باد کرده است که ما می‌توانیم با قیمت ارزان‌تر و به صورت تخفیفی از این کشور خریداری کنیم. سیدمحسن قمصری، مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت نیز معتقد است در شرایط فعلی ایران باید به سمت سوآپ یا تجارت فرآورده‌های نفتی همسایگان شمالی حرکت کند، زیرا دیگر مشکلات تحریمی در این حوزه گریبانگیر ما نیست و سودآوری بیشتری نیز دارد. قمصری در این باره گفت: این طرح برای منافع ملی است و شاید برای شرکت ملی نفت سودآور نباشد، اما برای کل کشور مزایای فراوانی دارد. جدا از وابستگی سیاسی کشورها به ایران، این طرح می‌تواند از حمل‌ونقل جاده‌ای هزاران نفتکش از جنوب به شمال کشور جلوگیری کند و به این ترتیب، هزینه انتقال را به‌طور محسوسی کاهش دهد.
طبق گفته جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، هم‌اکنون در بنادر شمالی ایران شامل نکا، انزلی، نوشهر و امیرآباد ظرفیت دریافت روزانه ۹۰هزار بشکه فرآورده نفتی روسیه وجود دارد که البته قابل‌ارتقا به اعدادی در حدود ۴۰۰هزار بشکه نیز هست. طبق محاسبات، در صورتی که ایران روزانه ۹۰هزار بشکه فرآورده روسیه را خریداری و بازصادرات کند و روی هر بشکه ۳ دلار سود کند، سالانه درآمدی معادل ۳هزار میلیارد تومان نصیب کشور می‌شود. یکی از محورهای تفاهم ۴۰میلیارد‌دلاری شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه، شامل سوآپ و تجارت فرآورده‌های نفتی روسیه است که طبق گفته مدیرعامل شرکت نفت در مراحل نهایی امضای قرارداد است.
