در گزارشی بهینهسازی مصرف انرژی در کشور بررسی شد
بهینهسازی انرژی؛ از حرف تا عمل
فرصت‌‌‌‌‌‌‌سوزی صرفه‌جویی در مصرف
بر اساس داده‌های آماری، فرصت‌های بسیاری برای فراهم کردن بستر لازم جهت تحقق صرفه‌جویی عملی در زمینه مصرف انرژی در کشور وجود دارد که معادل ارزش فروش روزانه ۳.۵میلیون بشکه نفت‌‌‌‌‌‌‌خام در طول یک سال‌بوده که اگر بتوانیم با تمهیدات مدیریتی، تنها ۲۵درصد آن را بهینهسازی کنیم، گامی مهم در راستای تحقق این امر برداشته‌‌‌‌‌‌‌ایم. واقعیت این است که وابسته‌کردن کشور به گاز به‌عنوان منبع تجدیدناپذیر انرژی که امکان دارد در تنها دو دهه‌آینده ظرفیت تولید آن به نصف برسد، خطاست و در صورت ادامه روند فعلی، کشور به‌جای صادرات گاز و استفاده از این منبع خدادادی برای کسب درآمدهای ارزی، چاره‌‌‌‌‌‌‌ای جز واردات آن نخواهد داشت.کارشناسان راهبرد کوتاه‌‌‌‌‌‌‌مدت برای رفع مشکل ناترازی گاز را صرفا صرفه‌جویی، فرهنگ‌سازی و تغییر الگوی مصرف به‌خصوص در مناطق پرمصرف می‌دانند.
لزوم افزایش ظرفیت ذخیرهسازی
در حال‌حاضر سهم سبد منابع ذخیرهسازی گاز در ایران معادل یک‌‌‌‌‌‌‌ششم میانگین جهانی است. طبق استانداردهای جهانی، شاخص ذخیرهسازی گاز، از تقسیم میزان گاز ذخیرهسازی شده به میزان کل مصرف گاز در طول یک سال‌به‌دست می‌آید که این عدد در دنیا، به‌صورت متوسط، برابر با ۱۱درصد است. در برخی از کشورها در طول تابستان، گاز را در مخازن زیرزمینی ذخیره و در ماه‌های سرد برداشت می‌کنند تا از این طریق رشد مصرف در ماه‌های سرد را مدیریت کنند.اروپا حدود ۲۳درصد مصرف گاز خود، ظرفیت ذخیرهسازی دارد. ظرفیت ذخیرهسازی گاز در آمریکا و روسیه ۱۷ و ۱۸درصد و در ایران یک و نیم‌درصد است، یعنی کل میزان ذخیرهسازی ما جوابگوی تنها یک و نیم‌درصد مصرف گاز در کشور است که هم از نظر امنیت انرژی و هم از نظر ناترازی در زمستان می‌تواند مشکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آفرین باشد. در این میان افزایش راندمان نیروگاه‌های گازی نیز از ضروریات است. هم‌اکنون میزان بهره‌‌‌‌‌‌‌وری در ۱۶نیروگاه گازی کشور کمتر از ۲۵درصد بوده و این شاخص در ۷ نیروگاه سیکل ترکیبی، ۴۰درصد برآورد شده‌است.
ضرورت تغییر الگوی حکمرانی انرژی
چندگانگی معیار و نبود متولی واحد در حوزه بهینهسازی، از مشکلاتی است که بر سر راه بهینهسازی مصرف انرژی کشور وجود دارد. هرچند وزارتخانه‌‌‌‌‌‌‌های نفت و نیرو، خودشان را به‌صورت سنتی و تاریخی مسوول تولید نفت، گاز و برق می‌دانند اما بحث بهینهسازی مصرف در این وزارتخانه‌‌‌‌‌‌‌ها به‌صورت جدی پیگیری نشده‌است. شایان ذکر است دولت مستقر این موضوع را در برنامه هفتم لحاظ کرده تا بهینهسازی مصرف انرژی جدی‌‌‌‌‌‌‌تر از گذشته اجرایی شود. فعالان حوزه انرژی باور دارند که سرانجام الگوی حکمرانی انرژی در کشور باید تغییر کند. آنها پیشنهاد می‌دهند در بخش‌هایی از کشور مثل بوشهر، هرمزگان، بخش جنوبی استان سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و جنوب فارس که دارای آب و هوای‌گرم و خشک هستند، به‌جای استفاده از گاز، از سایر منابع انرژی مثل برق استفاده شود، چراکه در زمستان مصرف برق در مقایسه با تابستان به‌مراتب پایین‌تر و تقریبا یک‌‌‌‌‌‌‌سوم است.
کارشناسان گسترش شبکه گازرسانی درجنوب کشور و همچنین وابستگی بالای نیروگاه‌های برق به گاز را نادرست دانسته و در مقابل تاسیس نیروگاه‌های برق و توسعه تجدیدپذیرها، گسترش نیروگاه‌های پایه‌‌‌‌‌‌‌گازی، تغییر الگوی ساخت نیروگاه برق و حرکت از گاز‌‌‌‌‌‌‌سوزی به‌سوی استفاده از زغال‌سنگ با توجه به پتانسیل فراوان معادن زغال‌سنگ کشور را ضروری می‌دانند.به عبارت بهتر، هدف استراتژیک تبدیل کشور به «هاب انرژی»، تنها در صورتی محقق می‌شود که «بهینهسازی مصرف انرژی» جدی گرفته شود و از منابع خدادادی موجود، در جهت توسعه صادرات و تولید ارزش‌افزوده استفاده شود.
کاهش شدت مصرف
ذخیرهسازی گاز و سیگنال‌‌‌‌‌‌‌دهی قیمتی به برخی از مشترکان، از دیگر راهکارهای بهینهسازی است که می‌توان آنها را به‌صورت موازی پیگیری کرد.از منظر مصرف، تمامی مشترکان گاز در یک سطح نیستند. برخی از آنها، سرانه مصرف بالایی دارند. دولت نظام جدید تعرفه‌‌‌‌‌‌‌گذاری را درپیش گرفته‌است که فاز‌نخست آن، در زمستان ۱۴۰۰ اجرا شد و در نتیجه بیش از ۲۵میلیون متر‌مکعب در روز کاهش مصرف گاز را فقط در بحث گرمایش تجربه کردیم. در پایتخت کشور به‌عنوان نمونه، بیش از ۹۰درصد پرمصرف‌‌‌‌‌‌‌ها ساکن مناطق مرفه تهران هستند و از گاز برای تامین گرمای آب استخر، جکوزی و استفاده از شومینه و گرم‌کردن سطح خانه‌‌‌‌‌‌‌های چند صدمتری استفاده می‌کنند. بدیهی است چنانچه بخواهیم سیگنال قیمتی را به‌درستی جلو ببریم، پرمصرف‌‌‌‌‌‌‌ها شیوه مصرف خود را اصلاح می‌کنند و به‌دنبال این می‌روند که فضای بهینه‌‌‌‌‌‌‌تری را‌گرم کنند و کمتر به فکر گرم‌کردن استخر، سونا و شومینه خواهند افتاد.
اقدامات لازم برای شروع موفق بهینهسازی
برای آغاز فرآیند بهینهسازی نوین در کشور، نزدیک‌‌‌‌‌‌‌به ۱۵۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعت نفت مورد‌نیاز خواهد بود. در کنار آن اکوسیستم صنعت نفت باید تغییر کرده و بهبود یابد و از جهت قانون و مقررات، حضور شرکت‌های خصوصی در این زمینه تسهیل شود. حوزه دیگر بهینهسازی تاسیساتی است که اکنون در صنعت نفت وجود داشته و امکان استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود را افزایش می‌دهد. برای نمونه امروز حجم زیادی از گازهای مشعل در کشور وجود دارد که جمع‌‌‌‌‌‌‌آوری آنها افزون بر ایجاد ثروت، آلودگی زیست‌محیطی را نیز کاهش خواهد داد. حجم سرمایه‌گذاری مورد‌نیاز برای افزایش تولید و ارتقای راندمان در تاسیسات پیشین، ۲۰درصد ایجاد ظرفیت‌های تازه است.
به باور کارشناسان، مشکل مهم در این زمینه سرمایه‌گذاری است و باید در حوزه مالی از بخش‌خصوصی حمایت شود. ایجاد یک صندوق بهینهسازی انرژی پیش‌بینی‌شده و همچنین حساب بهینهسازی انرژی با ظرفیت ۳۰هزار میلیارد‌تومان در بودجه‌سال۱۴۰۲ ایجاد شده‌است که تا ۵۵هزار‌میلیارد‌تومان قابل‌ارتقا خواهد بود. برای سال‌نخست این منابع تزریق خواهد شد که در توسعه طرح‌های بهینهسازی صنعت نفت و گاز و نیروگاهی استفاده خواهد شد و برای سال‌آینده چاره‌‌‌‌‌‌‌ای نیست جز‌‌‌‌‌‌‌آنکه منابع افزایش یابد.طبق اعلام مدیرعامل شرکت بهینهسازی مصرف سوخت، بر اساس پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌ها، صندوق بهینهسازی انرژی ابتدا ۱۰میلیارد دلار اعتبار خواهد داشت و هزینه انرژی از محل صرفه‌جویی به صندوق واریز می‌شود و پروژه‌های بعدی با تامین‌اعتبار از آن محل، اجرایی خواهند شد.
