دیدگاه
مدیریت رقابت در روابط تجاری به‌هم‌پیوسته چین و آمریکا
بر اساس داده‌های مرکز تحلیل اقتصادی ایالات متحده آمریکا، واردات کالایی ایالات متحده از چین نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳/ ۶درصد رشد داشته و به ۸/ ۵۳۶میلیارد دلار رسیده است. در همین حال، صادرات آمریکا به چین با ۵/ ۱درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل، رکورد شکست و به ۸/ ۱۵۳میلیارد دلار رسید. چین پس از کانادا و مکزیک سومین شریک تجاری بزرگ ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ بوده است. با‌این‌حال، چین همچنان بزرگ‌ترین منبع واردات ایالات متحده است. در همین حال، طبق آمار گمرک چین، ایالات متحده سومین شریک تجاری بزرگ چین پس از اتحادیه آسه‌آن و اتحادیه اروپاست؛ اما همچنان بزرگ‌ترین شریک تجاری چین به عنوان یک کشور واحد باقی ماند. براساس داده‌های مرکز آمار ایالات متحده، رایانه‌ها و لوازم الکترونیکی با ارزش ۱۶۱میلیارد دلار همچنان بزرگ‌ترین کالای وارداتی ایالات متحده از چین در سال ۲۰۲۲ باقی مانده است که نسبت به سال قبل کاهش ناچیزی داشته است.
مدیریت رقابت
ایالات متحده علاوه بر وضع تعرفه‌های تجاری، تحریم‌ها را بر بخش فناوری چین با اعمال کنترل‌های صادراتی روی تجهیزات محاسباتی پیشرفته و نیمه‌هادی‌ها به این کشور در اکتبر ۲۰۲۲ تشدید کرده است. در ژانویه سال ۲۰۲۲، چین پیش‌نویس قوانینی را منتشر کرد که محدودیت‌هایی را در زمینه صادرات فناوری کلیدی تولید پانل خورشیدی (صنعتی که چین در آن به‌شدت مسلط است) ایجاد می‌کند. این‌ها نمونه‌ای از تلاش دو کشور برای حفظ رقابت خود در صنایع استراتژیک و در‌عین‌حال ممانعت از توسعه یکدیگر محسوب می‌شود. هر دو کشور همچنین تلاش‌های هماهنگی را برای کاهش اتکا به یکدیگر از طریق ایجاد تنوع در زنجیره‌های تامین برای نهاده‌های کلیدی انجام می‌دهند، به‌طوری‌که یک کشور صنایع خود را تشویق می‌کند تا تولید را به یک کشور «دوست» منتقل کند.
قابل‌ذکر است، چین تلاشی هماهنگ برای افزایش خودکفایی در کشت سویا انجام می‌دهد تا وابستگی خود به واردات از آمریکا را کاهش دهد. طبق چهاردهمین برنامه پنج‌ساله توسعه ملی صنعت کاشت که در اوایل سال ۲۰۲۲ منتشر شد، دولت چین متعهد شد تولید داخلی سویا را تا سال ۲۰۲۵ به ۲۳میلیون تن در سال افزایش دهد (در سال ۲۰۲۲، تولید به رکورد جدید ۳/ ۲۰میلیون تن رسید). برای بهبود عملکرد و دستیابی به این اهداف، چین مسیر تایید تولید محصولات سویا و ذرت اصلاح‌شده ژنتیکی را هموار می‌کند. این تلاش‌ها می‌تواند در درازمدت به کاهش صادرات غلات ایالات متحده به چین منجر شود. عواملی فراتر از اقدامات مستقیم سیاستی همچون کاهش تقاضا برای کالاهای چینی به دنبال افزایش تقاضا در طول همه‌گیری کووید، بهبود آهسته مصرف داخلی در چین، ادامه اختلال زنجیره تامین جهانی و افزایش رقابت از سوی دیگر اقتصادها، می‌تواند بر تجارت کلی بین دو کشور تاثیر بگذارد.
با حرکت فزاینده هر دو کشور به سمت خوداتکایی بالاتر، این امکان وجود دارد که در سال‌های آینده شاهد کاهش تجارت دوجانبه در بخش‌های خاص باشیم. با‌این‌حال، آخرین ارقام تجاری نشان می‌دهد دو کشور همچنان برای کالاهای خاصی به یکدیگر وابسته هستند. به عنوان مثال، ایالات متحده همچنان به‌شدت برای تولید صنایع سبک به چین متکی است و این بخش منبع درآمد مهمی است که چین نمی‌خواهد از دست بدهد. علاوه بر این، تلاش‌های گروه‌های تجاری ایالات متحده برای حذف تعرفه‌ها و برقراری روابط اقتصادی نزدیک‌تر با چین نشان می‌دهد هنوز اراده قابل‌‌توجهی در ایالات متحده برای حفظ روابط تجاری با چین وجود دارد.
ارقام قوی تجارت دوجانبه شواهد بیشتری را نشان می‌دهد که اقتصاد چین و ایالات متحده به‌رغم تیرگی روابط دیپلماتیک و افزایش حمایت‌گرایی، همچنان به‌شدت به یکدیگر متکی هستند. ایالات متحده و چین از سال ۲۰۱۸ که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، روی حدود ۳۰۰میلیارد دلار از کالاهای چینی تعرفه اعمال کرد، درگیر جنگ تجاری شده‌اند. در اقدامی تلافی‌جویانه، چین بر حدود ۱۰۰میلیارد دلار از کالاها که عمدتا متمرکز بر محصولات کشاورزی و غذاهای دریایی بود، تعرفه اعمال کرد. از زمان روی کار آمدن جو بایدن در سال ۲۰۲۱، او تعرفه‌ها را حفظ کرده است، اگرچه چین و ایالات متحده اخیرا معافیت‌های تعرفه‌ای را که قرار بود اواخر سال گذشته منقضی شود تمدید کردند. در ماه مه ۲۰۲۲، نماینده تجاری ایالات متحده اعلام کرد که ممکن است تعرفه‌های برخی از کالاهای چینی را در تلاش برای مبارزه با تورم بالا لغو کند، زیرا بخشی از تعرفه‌ها با رسیدن به تاریخ انقضای چهارساله خود، در حال بررسی هستند. این بازنگری چهارساله در دو مرحله انجام می‌شود، مرحله اول از سپتامبر ۲۰۲۲ و مرحله دوم در نوامبر ۲۰۲۲ آغاز می‌شود.
چشم‌انداز روابط تجاری دو کشور
در تلاش برای احیای روابط تجاری، در سال ۲۰۲۰، ایالات متحده و چین فاز اول یک توافق تجاری دو‌مرحله‌ای را امضا کردند که در آن هر دو کشور متعهد شدند واردات از یکدیگر را افزایش دهند. براساس این توافق، چین متعهد شد که واردات کالاهای آمریکایی را حداقل ۲۰۰میلیارد دلار در یک دوره دوساله (تا سال ۲۰۲۱) از جمله کالاهای تولیدی، کشاورزی و انرژی افزایش دهد. با‌این‌حال، تا پایان سال ۲۰۲۱، بیشتر تعهدات تجاری انجام نشد. به عنوان مثال، واردات محصولات کشاورزی ایالات متحده به چین کمتر از ۸۰میلیارد دلاری بود که در این قرارداد بر سر آن توافق شده بود. مقامات سیاسی و تجاری دو طرف در سال ۲۰۲۳ نیز ملاقات‌های متعددی با هم داشتند.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، که مسوولیت اجرای سیاست خارجی آمریکا از طرف رئیس‌جمهور را بر عهده دارد، در بهار ۲۰۲۳ اولین سفر وزیر خارجه ایالات متحده از سال ۲۰۱۸ را به چین انجام داد. در این نشست مقامات دو کشور از لزوم بهبود روابط و انتظاری که جامعه جهانی از روابط باثبات دو کشور دارند گفتند.
مقامات چینی اعلام کردند که با استفاده از تحریم‌ها، اعمال تعرفه‌ها و حذف سیستم‌های مالی بدون ارجاع به سازمان جهانی تجارت برای بحث کارشناسی مخالفند و استفاده ایالات متحده از این مکانیسم‌های یک‌جانبه برای رسیدن به مسیر خود «نادرست» خواندند. همچنین چین نگرانی خود را از ممنوعیت‌های صادراتی، ممنوع کردن سرمایه‌گذاری در صنایع پیشرفته در چین و تحریم‌های تجاری اعلام داشت. این در حالی است که اخیرا چین ممنوعیت صادراتی بر برخی فلزات کمیاب به آمریکا اعلام کرده است. همچنین آمریکا ممنوعیت‌هایی بر سرمایه‌گذاری در حوزه محصولات حساس با فناوری بالا در چین اعمال کرده است. به منظور مدیریت روابط تجاری، مقامات بازرگانی دو کشور در ماه اوت ۲۰۲۳ توافق کردند که ضمن ایجاد کانال ارتباطی بلندمدت در مورد موضوعات کلیدی، تشکیل کارگروه مقامات ارشد دو کشور، راه‌اندازی مکانیزم تبادل اطلاعات کنترل صادرات به عنوان یک پلتفرم برای کاهش سوء‌تفاهم از سیاست‌های امنیت ملی ایالات متحده، تبیین نظام‌های کنترل صادرات مربوطه به هر کشور و بالاخره تشکیل رایزنی‌های فنی بین کارشناسان دو کشور، تقویت حفاظت از اسرار تجاری و اطلاعات محرمانه تجاری در فرآیند صدور مجوز‌های اداری را در دستور کار خود قرار دهند.
در مجموع به نظر می‌رسد تجارت عامل تسهیل‌کننده قوی بین ایالات متحده و چین خواهد بود، نه تنها از نظر کاهش کلی تنش‌های دو کشور، بلکه برای کمک به اقتصاد ایالات متحده که به سرعت به سمت رکود در پی افزایش قیمت انرژی و تورم حرکت می‌کند. برای جلوگیری از بدتر شدن اوضاع اقتصاد ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ و برای افزایش شانس انتخاب مجدد ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۲۴ ، بایدن باید به اقتصاد هم ثبات و هم اطمینان خاطر بدهد. افزایش تجارت با اقتصادی به اندازه و با توانایی‌های چین همین کار را انجام می‌دهد. توجه سیاسی و رسانه‌ای آینده، به افزایش روابط تجاری و سرمایه‌گذاری آمریکا و چین طی سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ معطوف خواهد بود.
