رییس سازمان توسعه تجارت مطرح کرد
سه چالش اصلی بخش صادرات
دنیای اقتصاد- رییس کل سازمان توسعه تجارت در آستانه روز ملی صادرات سه چالش عمده این بخش را در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» تشریح کرد. به گفته حمید صافدل، هرگونه تهدید و نگرانی در بازارهای بین‌الملل به خاطر ایجاد حساسیت بین تجار و فعالان اقتصادی، فضای تجارت را می‌تواند متاثر کند، در عین حال که می‌تواند به فرصت هم تبدیل شود. علاوه‌بر این، نوسانات نرخ ارز، موانع دسترسی به حمل‌و‌نقل بین‌الملل و نیز بی‌توجهی بانک‌ها به مصوبات صریح دولت از جمله چالش‌های اصلی پیش‌روی صادرات کشور توصیف شده است. در گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با رییس سازمان توسعه تجارت مطرح شد
سه چالش اصلی بخش صادرات
مینا یوسفی- معاون بازرگانی خارجی وزارت صنعت، معدن و تجارت که در راس وظایف خود ریاست سازمان توسعه تجارت را بر عهده دارد، اگر چه روند پیشرفت صادرات کشور را بر اساس آمار مطلوب و امیدوارکننده ارزیابی می‌کند، اما در عین حال نگرانی‌هایی نیز از تاثیر برخی تحولات جهانی به ویژه رویدادهای اخیر جهان عرب بر ادامه روند صادرات ایران دارد.
حمید صافدل در عین حال که شائبه کاهش صادرات فرش و پسته را قبول ندارد؛ اما در گفت‌وگویی یک ساعته با «دنیای اقتصاد» به تحلیل تغییرات صورت گرفته در کشورهای شمال آفریقا به ویژه مصر می‌پردازد و می‌گوید: به دنبال این تحولات برخی بازارهای فرش ایران در این منطقه قدری متزلزل شده است. در گفت و گو با رییس سازمان توسعه تجارت کشور به بررسی مسائل اساسی بخش صادرات از فضای سیاسی حاکم بر اقتصاد کشور تا سرنوشت فعالان بخش خصوصی در فراز و فرود نرخ ارز، ابهام‌های موجود در آمارهای منتشر شده از سوی گمرک کشور در مورد صادرات کالاهای غیرنفتی و چالش‌های پیش روی صادرات پرداختیم که مشروح آن را می‌خوانید.
بخش نخست
وضعیت صادرات کشور طی سال‌های اخیر گاهی مطلوب بوده گاهی نه، اما مسوولان دولتی همواره امیدوارانه به جریان تجارت خارجی کشور نگاه می‌کنند؛ در حالی که فعالان بخش خصوصی نگرانی‌های جدی دارند، نظر شما چیست؟
به طور خلاصه باید بگوبم ، قریب به یک دهه است که صادرات به طور جدی مورد توجه قرار گرفته؛ به طوری که میزان صادرات غیرنفتی از ابتدای کار دولت نهم تاکنون از ۷ میلیارد دلار به ۳۰ میلیارد دلار رسیده است که این میزان توسعه صادرات مواد غیرنفتی، نشانگر دستیابی به بازارهای جدید و به نوعی کسب موفقیت در زمینه صادرات است. اما برای کسب موقعیت بیشتر همان‌طور که مقام معظم رهبری فرموده‌اند باید بنگاه‌ها توانمند شوند. اینکه می‌گویم بنگاه‌ها را باید توانمند کنیم به معنای حمایت صرف نیست، بلکه مجموعه‌ای از اقدامات حمایت از برنامه‌های بنگاه‌ها، برون‌سپاری کارها، بهبود فضای کسب و کار، رونق فضای تجارت داخلی و ایجاد زمینه‌های حضور بخش خصوصی در رقابت‌های بین‌المللی است.
خوب، حالا که شما بحث خود را با آمار و مولفه‌های ریز صادرات آغاز کردید، اجازه بدهید من هم سوالات خودم را از همین جا شروع کنم، آمارهای رسمی نشان از رشد ۴۰ درصدی صادرات کالاهای غیرنفتی در ۶ ماهه نخست سال ۹۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد؛ اما بسیاری از فعالان بخش خصوصی این آمار را قبول ندارند و می‌گویند روش آماردهی فعلی چندان دقیق نیست و بیشتر این رشد مرهون رشد صادرات مواد پتروشیمی است، نه کالاهای صادراتی استراتژیکی همچون فرش، پسته و کالاهای به واقع غیرنفتی، آیا این تحلیل را قبول دارید؟
ببینید نگاه به آمار دقت نظر را می‌طلبد، ما با همان مبانی که آمار صادرات سال ۸۳ را اعلام کردیم با همان مبانی آمار سال ۹۰ را نیز ارائه دادیم. اما در سال ۸۵ یک بار ما با همین سوال به طور جدی روبه‌رو شدیم. در آن سال ما برای امانت‌داری از آمار و اینکه قضاوت را به رسانه‌ها و کارشناسان واگذار بکنیم آمار صادرات را همزمان در دو بخش با احتساب میعانات و بدون احتساب میعانات اعلام می‌کردیم. اما جالب این است که ما تا قبل از سال ۸۳ این تفکیک را نداشتیم. تا آن زمان آمار صادرات به طور کلی شامل کالاهای غیرنفتی، میعانات و پتروشیمی بود. اما چیزی که در دنیا معمول است، اساسا در تراز تجاری کشورها حتی نفت را جدا نمی‌کنند، اما ما به خاطر تعصبی که روی صادرات غیرنفتی داریم این آمار را جدا می‌کنیم و این دقت اطلاع‌رسانی است.اما در مورد اینکه گفته می‌شود فرش و پسته در گروه صادرات غیرنفتی ما قرار ندارند. اگر ما در آمار میعانات و محصولات پتروشیمی را کنار بگذاریم، گروه کالایی که عمدتا کالاهای کشاورزی، صنایع دستی و سایر صنایع و معادن هستند، در آن گروه پسته جزو کالاهایی است که از رشد صادرات قابل توجهی برخوردار بوده است. آمارها نیز موید این است. اقلام عمده صادراتی بدون احتساب پتروشیمی حاکی است انواع پسته به ارزش ۴۱۰ میلیون دلار در ۶ ماه نخست سال۹۰ صادر شده که این رقم به لحاظ ارزشی نسبت به دوره مشابه سال قبل از رشد ۱۷درصدی برخوردار بوده است. به طور کلی هم سهم پسته از کل صادرات این مدت ۶/۲ درصد بوده است. پس نتیجه می‌گیریم که پسته به میزان قابل توجهی صادر شده است. یا در گروه کالاهای صنعت و معدن به طور مثال صادرات کاتد مس از رشد ۳۲ درصدی نسبت به سال قبل برخوردار بوده و به ۲۷۵ میلیون دلار رسیده است. در حوزه کالاهای صنعتی آمونیاک بدون آب و محصولات فولاد هم به ترتیب ۷ و ۱۶۵ درصد رشد صادرات داشته‌اند.
خب چرا این آمار که می‌گویید در گزارش رسمی گمرک جای نمی‌گیرند؟
دلیل این است که ما صادرات مجموعه کالاها را براساس درصدهای بالای رشد اعلام می‌کنیم که این متعلق به میعانات و پتروشیمی است. اما در بقیه لیست هم کالاهای ارزشمندی داریم که البته درصد رشد صادرات این کالاها نسبت به محصولات پتروشیمی که بعضا رشد ۲ یا ۵/۲ برابری داشته‌اند قدری متفاوت است، اما به هر حال غیر از میعانات و پتروشیمی در گروه کالاهای مواد صنعتی، کشاورزی و صنایع دستی باز هم نسبت به سال گذشته با رشد ۸ درصدی روبه‌رو بوده‌ایم.
جناب صافدل، اما در حال حاضر این شائبه وجود دارد که صادرات پسته و فرش کاهش یافته و برخی از بازارهای پیشین صادرات این کالاها کمرنگ شده‌‌اند، آیا این تحلیل‌ها صحیح است. بفرمایید که در حال حاضر وضعیت صادرات و بازاریابی برای صادرات این دو کالای استراتژیک چگونه پیش می‌رود؟
در مورد فرش در حال حاضر این کالا به ۸۰ کشور همچنان صادر می‌شود، اما در برخی بازارهای واقع در شمال آفریقا و خلیج‌فارس به دلیل تغییراتی که در فضای سیاسی این کشورها داشته‌ایم و به تبع در چنین شرایطی فضای اقتصادی هم دستخوش تغییر می‌شود، همچنین در یکی دو کشور نزدیک آمریکای مرکزی با کاهش صادرات فرش مواجه بوده‌ایم. البته این را هم اضافه کنم که در نیمه ابتدای سال قبل فضایی در رسانه‌های آمریکایی ایجاد شد که سعی می‌کرد با پررنگ نشانه دادن فضای تحریم اثر روانی بر فعالیت اقتصادی ما بگذارد. اما من فکر می‌کنم قبل از اینکه ما و تجار ما از این فضا تاثیر بگیرند تجار آمریکایی از این فضا متاثر شدند و بیش از هر زمان دیگری از ما تقاضای صادرات داشتند؛ به طوری که در ۶ ماهه ابتدای سال گذشته ۱۵ درصد رشد صادرات فرش داشتیم. می‌خواهم بگویم در بازی سیاسی که آمریکا به راه انداخت تجار ما پیروز و برنده بودند. اما نسبت به سال‌های قبل‌تر در یک روند منطقی قرار داشتیم که امسال هم مانند ۲ و ۳ سال قبل همان روند منطقی را داریم. البته تایید می‌کنم که در ۶ ماه ابتدای امسال از حدود ۲۶۰ میلیون دلار صادرات فرش در سال گذشته امسال۴۰ میلیون دلار کاهش صادرات داشته‌ایم که با توضحاتی که در مورد بازی آمریکا دارد روشن می‌شود، چرا این گونه بوده است.
من دقیقا می‌خواهم بدانم در ۶ ماه گذشته ما در بازاریابی کالاهای غیرنفتی چه کرده‌ایم؟
عرض کردم ما آمار جدیدی را تهیه کرده‌ایم که نشان می‌دهد ما امسال ۶۰۰ ردیف تعرفه‌ای داشته‌ایم که در ۶ ماه اول سال گذشته صادراتی در مورد آنها نداشته‌ایم. امسال این ارقام از ارقام کوچک شامل حضور نمایشگاه‌ها و موارد ارسالی برای نمونه‌برداری تا رقم‌های قابل توجه تجاری بالای ۱۰۰ میلیون دلار، برای اولین بار چه برای بازاریابی و چه برای فروش قطعی اقدام شده است.
به بحث تحریم اشاره کردید. در مورد فضای تحریم و تاثیر آن بر صادرات دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد ، دیدگاه دولت در این خصوص چیست؟
آمریکایی‌ها همچون برخی موارد آزمون و خطایی که بیشتر داشتند سعی دارند تحریم را نیز علیه ایران بیازمایند. اما ایران از شروع این بازی و این تهدید‌ها در چارچوب اصول و قواعد بین‌المللی ضمن اینکه از فشار اقتصادی استقبال نکرد؛ اما به نوع مقتدرانه اوضاع را مدیریت کرد. بخش خصوصی ما نیز به دلیل هوشمندی و توانایی که در سه دهه گذشته کسب کرده بود به خوبی در این فضا ایفای نقش کرد.
اما آیا بخش خصوصی ما آنقدر قدرت دارد که بتواند ایفای نقش کند یا به خاطر دولتی بودن اقتصاد ما، محدودیت‌ها چنین اجازه‌ای به این بخش نمی‌دهد؟
قبول دارم که نقش این بخش در تولید بسیار پررنگ‌تر از تجارت است.با این حال در بخش صادرات به ویژه مواد پتروشیمی نقش بخش خصوصی خیلی پررنگ‌تر است.
در مورد مباحث اخیر بین ایران و عربستان و تاثیر احتمالی آن بر روابط تجاری ایران و امارات متحده عربی چه نظری دارید؟تحلیل شما از رفتار امارات در این فضا چیست؟ آیا نگرانی از بابت از دست دادن بازار امارات وجود دارد؟
ببینید این مسائل بیشتر روانی است تا واقعی، من فکر می‌کنم با تدبیر جمهوری اسلامی از این مرحله هم عبور می‌کنیم.ما از نظر روابط اقتصادی با کشورهای همسایه مشکلی نداریم و هیچ محدودیتی را قائل نشده‌ایم. ضمن اینکه خوشبختانه روزبه‌روز فضاهای جدیدی برای ما ایجاد می‌شود و در کشورهای آسیای مرکزی هم دسترسی‌های تجاری جدیدی ایجاد کرده‌ایم.
مشخصا در مورد امارات وضعیت چطور است؟ به ویژه اینکه بازار عراق و امارات برای صادرات کالاهای ایرانی اهمیت ویژه‌ای دارد؟
امارات تاکنون هیچ موضعی که تمایل داشته باشد یا بخواهد مسائل سیاسی فعلی را به مسائل اقتصادی خود گره بزند اعلام نکرده و واکنشی نشان نداده است.آلترناتیوهایی هم داریم. پیشنهادهای مختلفی را از سوی سه کشور همسایه برای ترجیحات تعرفه‌ای دوجانبه، چندجانبه و برقراری روابط جاری خاص داریم که همه اینها را با دقت نظر بررسی می‌کنیم.
در مورد امارات، اساسا امروزه در دنیا سهم تجارت به راحتی از کشوری به کشور دیگر جا به جا نمی‌شود و هر کشور باید زیرساخت‌های لازم را حتی برای کشورهای همسایه فراهم کند. در تجارت بین ما و کشورهای همسایه زیرساخت‌هایی برای توسعه صادرات و واردات همواره وجود داشته است بنابراین هر دو طرف به راحتی از این شرایط عبور نمی‌کنند و بازار را به کشورهای دیگر واگذار نمی‌کنند.
به طور کلی در حال حاضر بازارهای جدیدی را برای جایگزینی احتمالی با بازارهای فعلی در نظر دارید؟
در حال حاضر به طور مرتب هیات‌هایی را به کشورهای مختلف همسایه می‌فرستیم. توسعه روابط را با تمام کشورهای همسایه البته با اولویت‌های مختلف در نظر داریم. به طور کلی در یک برنامه کامل، ۴۰ کشور را برای توسعه تجارت در نظر داریم.
از نظر شما به‌طور کلی در حال حاضر مهم‌ترین چالش‌های حوزه صادرات را چگونه می‌توان تعریف و طبقه‌بندی کرد؟
هرگونه تهدید و نگرانی در بازارهای بین‌الملل به خاطر ایجاد حساسیت بین تجار و فعالان اقتصادی، فضای تجارت را می‌تواند متاثر کند در عین حال که می‌تواند به فرصت هم تبدیل شود مثل اتفاقی که در حال حاضر در برخی کشورهای آفریقایی روی داده است در بعضی موارد موجب کاهش صادرات ما شده و در بعضی موارد هم موجب شکل‌گیری روابط جدید و رفت و آمدهای جدید شده که افق‌های تازه‌ای را به سوی صادرات ما باز کرده است و نتایج آن را به زودی خواهیم دید.
علاوه‌بر این، نوسانات نرخ ارز، دسترسی به حمل‌و‌نقل بین‌الملل، مشکلاتی که در حال حاضر در حوزه بانکی داریم از دغدغه‌های اصلی حوزه صادرات است. در حال حاضر برخی بانک‌های داخلی به خاطر نوع نگاهی که دارند برخلاف مصوبات صریح چند سال گذشته تسهیلات را ارزان و آسان در اختیار بنگاه‌ها قرار نمی‌دهند.
آمار هم در این زمینه دارید؟
براساس برنامه چهارم به بانک‌ها تکلیف شده بود از مجموعه تسهیلات بانکی ۸ درصد به صادرکنندگان اختصاص پیدا کند، اما این سهم به کمتر از ۲ درصد رسیده است.علاوه بر این مشکلات در حوزه نقل‌و‌انتقالات پولی نیز طی چند سال اخیر جابه‌جایی پول در سطح بین‌الملل با دشواری‌هایی مواجه بود که البته بخش خصوصی راهکارهای آن را با کمی تاخیر پیدا کرد.
عکس: نگار متین‌نیا
ارسال نظر