دو روایت متفاوت از بازار شکر

معاون وزیر تجارت: قیمت فعلی شکر نشان می‌دهد که بازار، ظرفیت میزان واردات انجام شده را داشته است

رییس انجمن شکر: با افزایش واردات و به موازات آن رشد تولید چغندر و نیشکر دوباره به شرایط سال ۸۵ باز خواهیم گشت گروه بازرگانی- مینا یوسفی: نگرانی بار دیگر دامن صنعت قند و شکر را گرفته است. مسوولان وزرات بازرگانی از روزهای آرام بازار شکر خبر می‌دهند، اما در میان فعالان این صنعت برخی زمزمه‌ها شنیده می‌شود که حکایت از وجود نگرانی‌هایی دارد؛ این افراد با استناد به آمار رسمی و غیر‌رسمی در مورد میزان تولید و واردات شکر در ماه‌های سپری شده از سال جاری از وضعیت ناگوار شکرهای تولید داخل در رقابت با شکرهای وارداتی خبر می‌دهند و می‌گویند تداوم وضعیت فعلی کمر تولیدکنندگان را خواهد شکست.

روز گذشته خبرگزاری «فارس» از واردات یک میلیون تنی شکر در ۷ ماهه گذشته خبر داد و نوشت: این در حالی است که یک میلیون و ۵۷ هزار تن شکر برای سال ۹۰ در انبارها وجود دارد و پیش بینی تولید امسال هم یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن است ضمن اینکه ۹۸۹ هزار تن شکر از اول سال تاکنون وارد کشور شده است.به گفته برخی تحلیلگران حجم چشمگیر واردات شکر طی این مدت که در پی کاهش تعرفه واردات این محصول از ۲۴ درصد به صفر درصد رخ داده است، بار دیگر کشور را در مواجهه با مشکلی مشابه مشکل سال ۸۵ قرار داده است.

واردات بی‌رویه شکر به معضل بزرگی برای تولیدکنندگان چغندر قند و نیشکر کشور تبدیل شده است. این آسیبی است که از سوی تصمیم‌گیران داخلی دامنگیر کشاورزان می‌شود، اما همواره کشورهای دیگر و به ویژه صادرکنندگان عمده این محصول هم با اجرای برنامه‌های دامپینگ سعی دارند با فلج کردن تولید داخل مشتری دایم آنها باشیم.

در سال ۸۵ چه گذشت؟

سال ۸۵ به رغم تولید یک میلیون و ۲۵۸ هزار تنی شکر در کشور ۲ میلیون و ۴۸۱ هزار تن واردات انجام شد. قیمت شکر تولید داخل به شدت کاهش یافت و باعث شد کارخانه‌های داخل تنها چند ماه فعالیت در طول سال و با کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت فعالیت کنند.

از این سال به بعد بود که میزان واردات سالانه بر تولید سبقت گرفت به طوری که میزان واردات، سال ۸۶، حدود یک میلیون و ۱۷۰ هزار تن و تولید یک میلیون و ۵۰ هزار تن، سال ۸۷ واردات یک میلیون و ۱۰۱ هزار تن و تولید ۵۵۲ هزار تن، سال ۸۸ واردات ۸۷۷ هزار تن، تولید ۴۵۰ هزار تن شد و در سال جاری هم تا کنون ۹۸۹هزار تن واردات شکر انجام گرفته است.

بررسی آمارها نشان می‌دهد که میزان واردات شکر در هر سال بیشتر از تولید بوده است؛

در سال ۸۹ میزان شکر مانده از سال قبل ۳۶۹ هزار تن، میزان تولید یک میلیون و ۱۷۸ هزار تن و واردات یک میلیون و ۸۰۵ هزار تن بود که مجموع آنها ۳ میلیون و ۳۵۲ هزار تن می‌شود در حالی که میزان مصرف آن سال ۲ میلیون و ۱۶۰ هزار تن تخمین زده شد.

به عبارتی با پیش‌بینی تولید یک میلیون و ۲۰۰ هزار تنی و میزان باقیمانده از سال قبل نه تنها هیچ نیازی به واردات شکر نبوده، بلکه از ابتدای سال تاکنون نزدیک به یک میلیون تن شکر وارد کشور شده است و احتمال دارد تا پایان سال هم ادامه داشته باشد.

بیش از یک میلیون تن شکر در انبارها

رییس هیات‌مدیره انجمن کارخانه‌های قند و شکر ایران، یکی از کارشناسانی است که به صراحت نسبت به وضعیت بازار شکر هشدار می‌دهد و اوضاع فعلی را زمینه ساز بازگشت به سال ۸۵ ارزیابی می‌کند.

علیرضا اشرف با اشاره به تجربه تلخ صنعت شکر در سال ۸۵ که منجر به زمین گیر شدن بسیاری از کارخانه‌ها شد، می‌گوید: گمان می‌رفت با رسیدن به تعادل در بازار شکر میزان واردات شکر کاهش یابد، اما این اتفاق رخ نداد.او که معتقد است در حال حاضر یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن شکر تولیدی در کشور وجود دارد که با این وجود دیگر دلیلی برای ورود ۶۸۰ هزار تن شکر به کشور وجود ندارد، هشدار داد با کاهش تعرفه واردات شکر و به موازات آن افزایش تولید چغندر و نیشکر دوباره به شرایط سال ۱۳۸۵ باز خواهیم گشت.

اشرف همچنین پیش‌بینی می‌کند که تولید شکر در بخش کارخانه‌های چغندری و نیشکری امسال به یک میلیون و ۲۵۰ هزار تن برسد.

همزمان با اظهارات رییس هیات‌مدیره انجمن کارخانه‌های قند و شکر، مدیرعامل مرکز صنایع قند ایران نیز از واردات ۷۴۵ هزار تن شکر با تعرفه صفر خبر داده و به «ایسنا» گفته است: در صورتی که مقرر شده بود تعرفه واردات به هیچ عنوان صفر نشود به درخواست معاونان وزیر بازرگانی تعرفه ۲۴ درصدی از ۲۴ تیر تا اول مهرماه صفر شد و شکرهایی که پشت مرزهای کشور بودند همزمان با برداشت و تولید داخل بدون تعرفه وارد شد.

به گفته خلیل بهزاد هرسال زمان بهره‌برداری چغندرقند، شکر با تعرفه صفر درصد وارد و کشاورزان و کارخانه‌های داخلی متضرر می‌شوند، در حالی که طی این مدت شکر به‌اندازه کافی وجود داشت و نیاز به واردات نبود با صفر شدن تعرفه، شکرهایی که پشت مرزهای کشور بودند، بدون تعرفه و با دلار ارزان وارد شدند، اما واردات باید به‌گونه‌ای باشد که به تولید داخل و کشاورزان ضربه نزند که تاکنون این سیاست اعمال نشده است.

مجلس هم هشدار داد

مجلس نیز نگران است. چندی پیش حشمت ا... فلاحت پیشه در تذکری در صحن علنی مجلس شرایط پیش آمده در موضوع واردات شکر در کشور که حدود ۵ سال پیش اتفاق افتاد را از جمله نمودهای فساد اقتصادی اعلام کرد و به صراحت گفت: در آن زمان افرادی به قیمت ضربه زدن به خود اتکایی و خودکفایی در زمینه تولید چغندر قند و نیشکر و همچنین ورشکست کردن کارخانه‌های قند و شکر به پول‌های گزافی رسیدند این افراد از رانت استفاده کرده بودند و پرونده‌هایی در مورد آنها تشکیل شد که یکی از آنها معروف به سلطان شکر بود. به گفته فلاحت پیشه رسیدن معدود افرادی به پول‌های کلان حاصل این بود که تعرفه واردات شکر به یکباره صفر شده بود که از یکسو عده‌ای شروع به وارد کردن شکر به قیمت پایین‌تر از نرخ تولید در داخل کردند و از سوی دیگر هم کشاورزی و هم کارخانه‌های قند و شکر ضربه سنگین دیدند.این عضو کمیسیون امنیت ملی با این توضیحات هشدار می‌دهد: این اتفاق در حال تکرار است.

تعرفه‌ها مشکل ندارند

اما با وجود همه این نگرانی‌ها و انتقادهایی که فعالان بخش خصوصی از سیاست‌های دولتی دارند، معاون داخلی وزیر صنعت، معدن و تجارت از «اوضاع بسامان بازار شکر» سخن می‌گوید و در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» اطمینان می‌دهد که ماجرای سال ۸۵ برای صنعت شکر تکرار نخواهد شد.

محمدعلی ضیغمی نه تنها آمار ارائه شده در مورد میزان واردات و میزان گندم موجود در انبارها را قبول ندارد بلکه می‌گوید: سیاست واردات شکر با هماهنگی کامل با فعالان این صنف و تمام ذی نفعان انجام شده است.

ضیغمی روایت متفاوتی ارائه می‌دهد و می‌افزاید: طی هفت ماه گذشته از سال در مجموع ۸۳۰ هزار تن شکر وارد کشور شده است که این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۲۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.

او در عین حال که از بازگشت تعرفه ۲۰ درصدی شکر از ابتدای مهر ماه خبر می‌دهد و این تغییر تعرفه را در جهت حمایت از تولیدگران در فصل برداشت می‌داند،پیش بینی می‌کند که با این حساب تا پایان سال از میزان واردات شکر تا حد زیادی کاسته شود.معاون بازرگانی داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت آمار مربوط به میزان ذخایر گندم را نیز قبول ندارد. به گفته او در حال حاضر ۶۰۰ هزار تن گندم در انبارهای کشور ذخیره است که ۵۰۰ هزار تن از این میزان باید به عنوان ذخیره استراتژیک نگهداری شود.ظاهرا استدلال معاون وزیر در مورد وضعیت مطلوب بازار شکر نیز به قیمت این کالای مصرفی بازمی‌گردد.ضیغمی با اشاره به قیمت هزار و ۴۰۰ تومانی یک بسته شکر ۹۰۰ گرمی، استدلال می‌کند که بازار کشش واردات را داشته که قیمت به این میزان رسیده است. او با این توضیحات در عین حال که شرایط پیش آمده در سال ۸۵ را مربوط به برخی مسائل خاص عنوان می‌کند، اطمینان می‌دهد که ماجرای سال ۸۵ تکرار نخواهد شد. اما به هر حال نگرانی‌ها این روزها از وضعیت بازار شکر آنقدر شدید است که اظهارات معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت چندان قانع کننده به نظر نمی‌آید. حالا تنها راه اندکی صبر است تا ببینیم وضعیت کارخانه‌های تولید شکر در ماه‌های پایانی سال چگونه خواهد بود.