انتخابات اقتصادی در چشم‌انداز ملی

محمد مهدی راسخ

بدون شک، انتخابات اتاق‌های بازرگانی و صنایع ومعادن، یکی از مردمی‌ترین انتخابات در جمهوری اسلامی ایران است که طی آن، نمایندگان بخش‌‌خصوصی از سوی اجتماع عظیمی از فعالان اقتصادی و پیشگامان توسعه در کشور، انتخاب و روانه پارلمان بخش‌‌خصوصی می‌شوند. هیات نمایندگان اتاق‌های بازرگانی را در طول تاریخ، افرادی تشکیل می‌دادند که از اوج شهرت اقتصادی ومقبولیت اجتماعی برخوردار بودند؛ به همین دلیل است که از بدو تشکیل اتاق‌های بازرگانی، همواره بازرگانانی خوش نام وصنعت‌گرانی پرتلاش، در آن عضویت یافته وازطریق حضور در کمیسیون‌ها و کارگروه‌های گوناگون آن، بر جریان سیاست گذاری اقتصادی در کشوراثر بخشی داشته‌اند.

اکنون که در واپسین ماه‌های ششمین دوره هیات نمایندگان اتاق‌های بازرگانی قرار داریم، بی‌اختیار، به گذشته بازمی‌گردیم و با خود می‌اندیشیم که اجتماع مدنی فعالان بخش‌‌خصوصی در دوره‌ای که رو به پایان است، چه عملکردی داشت واز آن، چه یادگاری بر جای ماند؟ عملکرد فعالان بخش‌‌خصوصی در ششمین دوره هیات نمایندگان اتاق بازرگانی وصنایع و معادن چگونه بوده و چه نمره‌ای می‌توان به مجموع فعالیت آنها داد؟ بدیهی است که پاسخ را باید در عملکرد منتخبان بخش‌‌خصوصی جست وجو کرد. عملکردی که باید شامل نحوه حضورآنها در فعالیت‌های اقتصادی وچگونگی اثر گذاری آنها در رویه‌های سیاست گذاری اقتصادی باشد. اما ازآنجا که ابزار دقیقی برای اندازه‌گیری وسنجش عملکرد مجموعه اتاق‌های بازرگانی وجود ندارد، بررسی و تحلیل ما باید کلی وشامل عملکرد کلی اعضا، تحت عنوان «هیات نمایندگان» باشد.

در جریان انتخابات ششمین دوره هیات نمایندگان اتاق تهران، چهره‌های مطرح و اثرگذاری به درون اتاق راه یافتند. همان‌گونه که اشاره شد، هدف این نوشته، بازخوانی جایگاه فردی و بررسی اثرگذاری شخصی افراد نیست وآن چه مدنظر قرار دارد، تحلیل عملکرد گروهی این افراد در جایگاه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران است.

به نظر نگارنده، عملکرد اعضای اتاق بازرگانی وصنایع دراین دوره همراه با موفقیت بوده و آنها توانسته‌اند، با اثرگذاری در جریان سیاست‌گذاری امور اقتصادی در دولت ومجلس، به نفع بخش‌‌خصوصی و به سود اقتصاد ملی، نقش آفرینی کنند.

آن روز که برای نخستین بار پس ازانتخابات اسفند ماه ۱۳۸۵، اعضای ششمین دوره هیات نمایندگان اتاق تهران، گردهم آمدند، مهندس محسن خلیلی عراقی که او را به عنوان اسطوره‌ای در صنایع ایران می‌شناسیم، سخنی برزبان راند که اگرچه ازروی لطف وافر ایشان بود، اما مصداق واقعی نیز داشت. به عقیده مهندس خلیلی عراقی، ترکیب هیات نمایندگان ششمین دوره اتاق تهران از زمان تاسیس اتاق توسط حاج محمد حسین امین‌الضرب، تاکنون بی‌بدیل بوده‌است.

مهندس خلیلی چرا این سخن را گفت وبنده چرا این سخن را نقل قول کردم؟ آیا من هم مثل خلیلی از هموطنانمان، در تعریف وتمجید، دچار افراط شده‌ام؟ نه. این گونه نیست. هم مهندس خلیلی حق مطلب را ادا کرد وهم بنده، نادرست نمی‌گویم؛ چرا که در ترکیب ششمین دوره نمایندگان اتاق تهران، افرادی حضور دارند که مصداق واقعی کارآفرین و تکنوکرات به شمار می‌روند.

اگر بخواهیم عملکرد نمایندگان ششمین دوره اتاق تهران را بر مبنای پتانسیل‌ها بررسی کنیم، باید بگوییم آن چه صورت گرفته، بسیار ناچیز بوده، اما اگر بخواهیم، متناسب با وزن و اندازه اتاق و اصولا، بخش‌‌خصوصی در اقتصاد ملی دست به قضاوت بزنیم، باید بگوییم عملکرد این دوره نمایندگان، موفقیت آمیز بوده است. در این دوره، نمایندگان بخش‌‌خصوصی، بسیار بیشتر از گذشته وبه صورت مطالعه شده وهدفمند، به نقد سیاست‌های اقتصادی دولت پرداختند و آن چه از سوی ایشان مطرح شد، به مثابه مشورت‌هایی بود که از سوی نمایندگان بخش‌‌خصوصی به دولت ومجلس ارائه شد.گذشته ازآن، اتاق بر خلاف سال‌های گذشته که جایگاهی در نظام سیاست گذاری کشور نداشت، موفق شد نقش قابل قبولی در جریان قانون گذاری اقتصادی ایفا کند و شاید برای نخستین بار بود که مجلس، به نمایندگان اتاق‌های بازرگانی اجازه داد تا در جریان بررسی لوایح مهم اقتصادی، در صحن علنی حضور داشته باشند.در دوره ای که رو به پایان است، بارها وزرای دولتی و اعضای ارشد دولت، به میان نمایندگان بخش‌‌خصوصی آمدند و با آنها مذاکره و مشورت کردند که در این زمینه، حتی منتقدان اتاق هم، دست به تحسین این‌گونه نشست‌ها زدند و بر ابتکارآفرین آن، بارک‌الله گفتند.

انبوه نوشته‌ها، مقالات، پژوهش‌ها ونقد‌های کارشناسانه نمایندگان بخش‌‌خصوصی، چیزی جز نتیجه تلاش‌های کمیسیونی وکارگروهی اتاق نیست که هرماه به صورت نشریه وکتاب و پژوهش منتشر می‌شود و ازاین جهت، منابع مطالعاتی غنی وپر باری را در اختیار کارشناسان دولتی قرار می‌دهد. اینها تنها نمونه‌ای از پتانسیل اتاق‌های بازرگانی در اقتصاد ملی است که در خلأ کنونی پژوهش و آموزش، ارزش فراوانی دارد.

حدود چهارسال پیش، ما در اتاق تهران اصرار داشتیم که از فعالان بخش خصوصی، برای بزرگ‌ترین رای‌ریزان اقتصاد، میزبانی کنیم. باور بعضی‌ها این بود که اتاق تهران نمی‌تواند میزبان خوبی برای اعضای خود باشد. بعضی‌ها معتقد بودند، توان اجرای انتخابات بزرگ ششمین دوره در اتاق تهران نیست و ما اصرار داشتیم که می‌توانیم حادثه‌آفرینی کنیم.چندماه مانده به روز موعود، برنامه‌ریزی‌ها آغاز شد. باید ساختمان را بازسازی می‌کردیم. باید فضاسازی می‌شد و باید شور انتخاباتی ایجاد می‌کردیم. باید انتخابات را شفاف برگزار می‌کردیم و باید حادثه می‌آفریدیم. حجم کارها سنگین و فشارهای جانبی زیاد بود. رقابت‌های انتخاباتی تشدید شده بود ومتناسب با آن، فشارها هم افزایش یافت. ردصلاحیت‌ها، حاشیه ایجاد کرد اما سرانجام، همه چیز به خوبی پیش رفت وانتخابات در سالن بازسازی شده اتاق تهران برگزار شد. انتخابات پرشور بود، با مشارکتی زیاد و به یاد ماندنی. انتخابات شفاف برگزار شد و مطبوعات به استقبال آن رفتند و نوشتند: پشت دیوارهای شیشه‌ای حادثه‌ای رخ داده است و ما پس از ماه‌ها تلاش و خستگی، با نوشیدن چای شیرین انتخابات، کام خود را شیرین کردیم.