کنترل و کاهش قاچاق گندم

هما کبیری: براساس آمارهای اعلام شده از سوی عباس قبادی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، میزان نیاز کشور به گندم ۱۱میلیون تن در سال جاری پیش‌بینی شده است. علاوه بر این، ۵/۳میلیون تن نیز ذخایر استراتژیک کشور است که باید برای آن نیز پیش‌بینی‌های لازم صورت گیرد. بر این اساس در مجموع نیاز کشور به گندم حدود ۵/۱۴ میلیون تن است که بر اساس برآوردهای انجام شده، بین ۷ تا ۵/۷میلیون تن آن در داخل کشور تولید می‌شود و ۷میلیون تن آن نیز از طریق واردات تامین خواهد شد. این در حالی است که براساس گفته‌های شهیاد آبنار، معاون بازرگانی داخلی شرکت بازرگانی دولتی ایران تاکنون ۵/۴ میلیون تن خرید تضمینی گندم انجام شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۲ میلیون تن افزایش خرید تضمینی صورت گرفته است.

بسیاری معتقدند این افزایش خرید تضمینی به دلیل افزایش قیمت خرید تضمینی گندم است، ضمن آنکه جلوی قاچاق حجم زیادی گندم به کشورهای همسایه نیز گرفته شده است.

همچنین بر اساس آخرین آمار گمرک (مربوط به بهار سال‌جاری) ۲ میلیون و ۱۴۳هزار تن گندم به ارزش ۷۵۱ میلیون دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۳۰/۱۳۴ درصدی از نظر وزن و رشد ۵۶/۹۶درصدی از نظر ارزش را تجربه کرده است. بر اساس این آمارها، هم خرید تضمینی و هم واردات گندم از کشورهای دیگر در سه ماه نخست سال‌جاری تقریبا دو برابر شده است. این موضوع علاوه بر اینکه می‌تواند در تامین مهم‌ترین کالای اساسی مورد نیاز همه مردم مهم باشد، می‌تواند زنگ خطری نیز برای واردات باشد تا اگر واردات بی‌رویه‌ای در مورد این کالا صورت می‌گیرد، هر چه زودتر جلوی آن گرفته شود تا تبعات دیگری برای اقتصاد و تنظیم بازار نداشته باشد.

قیمت، خرید را افزایش داد

سال گذشته برای اولین بار قیمت خرید تضمینی گندم زودتر از زمان کاشت از سوی دولت به کشاورزان اعلام شد تا همین موضوع انگیزه‌ای برای افزایش کاشت گندم باشد. براساس آمارهای اعلام شده از سوی شرکت بازرگانی دولتی ایران، خرید تضمینی گندم تاکنون با رشد ۸۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته همراه بوده و برای خرید ۵/۴ میلیون تن گندمی که تاکنون خریداری شده، ۴۵هزار میلیارد ریال به کشاورزان پرداخت شده است. در همین رابطه شهیاد آبنار، معاون بازرگانی داخلی شرکت بازرگانی دولتی ایران یکی از مهم‌ترین دلایل رشد خرید گندم در کشور را در کنار سیاست‌های تشویقی و حمایتی دولت، گرمای هوا وآغاز زود هنگام فصل برداشت در برخی استان‌ها اعلام کرد و توضیح داد: سال گذشته در این زمان ۲۹ استان کشور وارد عملیات خرید شده بودند، در صورتی که امسال تا اوایل تیرماه تمامی ۳۱ استان کشور وارد عملیات برداشت و خرید تضمینی شده‌اند که این نشان از ورود زودهنگام استان‌ها به عرصه برداشت و خرید تضمینی گندم دارد.

در این رابطه شمس علی هادی‌زاده معلم، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران معتقد است به دلیل اینکه گندم یک کالای کاملا استراتژیک است، هر چه مازاد در مورد این کالا وجود داشته باشد، ایرادی ندارد، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که باید منافع تولیدکنندگان فراهم شود. وی گفت: اگر روند واردات بیش از حد نیاز باشد، دولت مجبور می‌شود گندم‌های ذخیره شده در سیلوها را به قیمت ارزان وارد بازار کند. ضمن اینکه باید توجه داشت که میزان واردات نباید به حدی برسد که کشاورزان از کاشت گندم منصرف شوند.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران همچنین تاکید کرد که دولت باید برنامه مشخصی حداقل برای مدت یک سال آینده داشته باشد تا نیازسنجی‌های لازم مصرف و ذخیره انجام شود و بعد برای واردات تصمیم بگیرد.

هادی‌زاده معلم در پایان با اشاره به اعلام قیمت خرید تضمینی گندم در زمان مناسب گفت: کشاورز باید تابع آمایش سرزمینی باشد که متاسفانه هنوز دولتمردان ما به این موضوع توجه لازم نداشته‌اند. نباید این طور باشد که هر کشاورزی هر زمان هر محصولی را بکارد، بلکه باید با برنامه‌ریزی‌های کارشناسانه وزارت جهاد، هر محصولی در زمان خودش کاشته شود.

جلوی قاچاق گرفته شد

در این میان، برخی کارشناسان نیز معتقدند هزینه گندم تولیدی در داخل کشور که موجب از بین رفتن آب‌های زیرزمینی شده، بسیار بالاتر از گندم‌های وارداتی است و لازم است تا کاشت محصولات کشاورزی بر اساس الگوی کشت و آمایش سرزمینی صورت بگیرد.

خسرو فروغان، رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی و خدمات توزیعی اتاق ایران از آن دست افرادی است که معتقد است تولید گندم موجب تحمیل هزینه‌های زیادی به کشاورزان شده، چرا که موجب شده تا با مصرف آب زیاد در برخی نقاط کشور، بسیاری از چاه‌های آب از بین برود.

وی می‌گوید: میزان تولید گندم در سال‌های گذشته نیز رقم قابل توجهی بود و امسال تولید افزایش پیدا نکرده، بلکه میزان تحویل به شکل خرید تضمینی افزایش پیدا کرده است. سال گذشته به دلیل اینکه گندم وارداتی با دلار ۱۲۲۶ تومانی وارد می‌شد، بخش زیادی از گندم‌های وارداتی و تولیدی به کشورهای همسایه از جمله عراق قاچاق

می‌شد. چون با قیمت بالاتری به عراق فروخته می‌شد و برای کشاورز به صرفه‌تر از آن بود که گندم را به بازرگانی دولتی بفروشد. حتی استفاده از گندم‌های وارداتی و تولید داخل به عنوان خوراک دام به صرفه‌تر از آن بود که بخواهند گندم تولیدی‌شان را تحویل

دهند. رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی و خدمات توزیعی اتاق ایران با اشاره به اینکه بسیاری از آمارهایی که در سال‌های گذشته اعلام‌می‌شد برای گرفتن امتیاز بوده، تاکید کرد: نسبت به سال گذشته نه الگوی مصرف ما تغییری کرده و نه جمعیت افزایش پیدا کرده

است. تنها نکته‌ای که وجود دارد این است که سال گذشته بخش زیادی از گندم‌های تولیدی ما بدون آمار صادر و در واقع قاچاق می‌شد. حالا باید مسوولان ذی‌ربط دلایل افزایش روند واردات را توضیح دهند. براساس آمار شرکت بازرگانی دولتی ایران، به جز استان بوشهر که فصل خرید تضمینی آن به پایان رسیده، خرید در سایر استان‌های کشور ادامه دارد. همچنین وزن افت مفید و غیر مفید ۵/۴ میلیون تن گندم خریداری شده، کمتر از ۲ درصد و میزان سن‌زدگی نیز ۴/۰ درصد بوده است.