راه رهایی از یک دنیا ابهام مالی

هدی توانایی / کارشناس ارشد بازارسرمایه در تحلیل وضعیت کنونی بورس در ایران بسیار مهم است که به ماهیت بازارهای مالی توجه کرد و این مورد را در نظر داشت که افزایش و کاهش قیمت اوراق بهادار اجتناب‌ناپذیر است. در نتیجه، این تفکر که ریزشی برای بازار متصور نباشیم، از پایه به نظر اشتباه است.

چنان‌که می‌دانید، ریسک سیستماتیک همواره در تمام بازارهای مالی وجود داشته و دارد. این احتمال نیز پیوسته باید لحاظ شود که اکثر دارایی‌ها با همبستگی قابل‌توجهی نسبت به یکدیگر اصلاح قیمت‌‌‌ داشته و در تعامل هستند. اما آیا این نکات در بازارسرمایه ایران نیز صادق است. تصور نگارنده این است که هیجان مضاعف سرمایه‌گذاران‌‌‌ حقیقی و بعضا حقوقی‌های بازار زمینه‌‌‌ساز شتاب روندها و تشدید آنها می‌شود. به‌عنوان مثال، در ریزش اخیر، بازار شاهد رفتارهای هیجانی تعداد زیادی از فعالان بود که کمرنگ‌‌‌شدن این موضوع مستلزم توجه هرچه بیشتر نهادهای متولی بورس به توسعه ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است.

همچنین نظارت صحیح نهادهای ناظر و ارکان بازارسرمایه بر عملکرد فعالان بازار و جلوگیری از بروز عرضه و تقاضای کاذب و دستکاری قیمت می‌‌‌تواند در این فقره کمک‌کننده باشد؛ چرا که در هرحال در کوتاه‌‌‌مدت شاهد رکود در بازارسرمایه و بازارهای موازی هستیم.

تعیین زمان دقیق تغییر روند قیمت دارایی‌های دادوستد شده در بازارسرمایه و هر بازار مشابه دیگری عملا غیرممکن است، منتهی با زیر نظر داشتن متغیرهایی مانند ارزش معاملات روزانه و هفتگی و تغییرات نرخ ارز شرکت‌های بزرگ صادرکننده در کنار قیمت جهانی کالاهای اساسی می‌‌‌توان تا حدودی ریزش یا ادامه‌دار بودن روند ریزشی را مدنظر قرار داد.

چنان‌که عنوان شد، متغیرهای بسیاری در تعیین روند بازار دخیل هستند و انتظارات تورمی و ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران نیز در این بین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین اظهارنظر دقیق و کارشناسی مستلزم بررسی دقیق بوده و زمان‌براست؛ اما به صورت کلی و با توجه به عوامل کلان موثر بر بازار نمی‌توان به‌زودی انتظار به تعادل رسیدن بازار را داشت. همچنین اگر ابزارهایی مانند فروش استقراضی جایگاه خود را در بازار سرمایه پیدا کنند، این ابزار در بلندمدت در جلوگیری از یک‌طرفه شدن بازار نقش بسزایی ایفا خواهد کرد. دولت هم به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین سهامداران و بازیگران بازارسرمایه ایران به صورت مستقیم و غیرمستقیم تاثیر غیرقابل کتمانی بر روند معاملات بازارسرمایه دارد.

دولت سعی در استفاده از ظرفیت بازارسرمایه و سود کسب‌شده توسط صنایع پیشرو در جبران هزینه‌‌‌های جاری خود دارد که بعضا این امر توسط ابلاغیه‌‌‌های خلق‌‌‌الساعه به ایجاد التهاب در بازارسرمایه منجر می‌شود. اما اگر بتوان سیاستگذار را هم مانند سایر فعالان بازارسرمایه یک ذی‌نفع در نظر گرفت، شفافیت و عمل به دستورالعمل‌‌‌های نظارتی توسط دولت خواهد توانست از بروز اتفاقات مشابه جلوگیری‌‌‌ کند.

در کوتاه‌‌‌مدت هرگونه تحمیل هزینه و تصویب قوانین سختگیرانه برای شرکت‌های بورسی به ایجاد شوک به فعالان بازار منجر شده و رفتارهای هیجانی سهامداران را در پی خواهد داشت. اما در صورتی که سهامداران و ناشران بازارسرمایه افق دید خود را بر محور طولانی‌‌‌مدت مدنظر قرار دهند، بازار احتمالا دوباره شاهد بازگشت ارزش شرکت‌ها به ارزش ذاتی خود و عبور از تصمیمات هیجانی خواهد بود.