شهرزاد کاظمی: ۹۷ روز از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی می‌گذرد و امروز، روز پذیرش یا Adoption Day است. روز پذیرش، ۹۰ روز پس از تایید برجام توسط شورای امنیت است. البته کشورهای گروه ۱+۵ و ایران می‌‌توانند توافق کنند که چنین روزی زودتر از ۹۰ روز باشد.

از آنجا که قطعنامه شورای امنیت در روز ۲۰ جولای ۲۰۱۵ یعنی ۲۹ تیر ۱۳۹۴ تصویب شده است، ۹۰ روز پس از آن ۱۹ اکتبر ۲۰۱۵ یعنی ۲۷ مهر ۱۳۹۴ خواهد بود. عملا از این تاریخ است که برجام اجرایی می‌شود. اجرایی شدن برجام به این معنا است که ایران و کشورهای گروه ۱+۵ باید اقدامات مقدماتی خود برای اجرای تعهدات مندرج در برجام را از این تاریخ انجام دهند. ایران باید اقدامات لازم برای انجام تعهدات هسته‌ای خود (شامل پذیرش یکسری محدودیت‌های موقتی در برنامه هسته‌ای) را انجام دهد و آمریکا و اتحادیه اروپا نیز باید اقدامات مقدماتی برای تهیه متون و مقررات لغو یا تعلیق تحریم‌ها و تدوین‌ دستورالعمل‌ها و راهنماهای اجرایی آنها را انجام دهند. وجود چنین تاریخی از آن‌رو ضرورت داشت که نه اقدامات ایران و نه اقدامات سایر کشورهای گروه ۱+۵ به گونه‌ای نیستند که بتوان آن را در یک زمان واحد و به طور آنی انجام داد و انجام دادن آنها نیازمند گذشت زمان است. اقدامات مقدماتی اجرای تعهدات مندرج در برجام عملا از این تاریخ آغاز می‌شود. البته هیچ مانعی ندارد که ایران یا کشورهای گروه ۱+۵ پیش از این تاریخ، اقدامات مقدماتی خود را آغاز کنند. در این صورت، می‌توان فاصله روز پذیرش تا تاریخ کلیدی بعدی که روز اجراست را کاهش داد.

پایگاه خبری ای‌بی‌سی نیز در گزارشی به توافق هسته‌ای ایران و لغو تحریم‌های مالی و اقتصادی این کشور پرداخت و بخش خدمات سرمایه‌گذاری موسسه اعتبارسنجی مودیز در گزارشی نوشت، توافق هسته‌ای ایران و لغو تحریم‌های مالی و اقتصادی این کشور فرصتی برای جمهوری آذربایجان برای افزایش تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری با ایران فراهم می‌سازد.

بر اساس این گزارش، این فرصت‌های جدید تجارت و سرمایه‌گذاری می‌تواند تا حدی تاثیرات اعتباری منفی ناشی از توافق هسته‌ای بر اقتصاد جمهوری آذربایجان را خنثی کند. لغو تحریم‌ها و افزایش صادرات نفت ایران احتمالا منجر به کاهش قیمت نفت و فشار بر دولت آذربایجان و درآمدهای صادراتی این کشور خواهد شد و این تاثیری منفی بر اقتصاد آذربایجان خواهد داشت.

مودیز خاطرنشان می‌کند که آذربایجان در این بین یکی از اولین کشورهایی است که به دنبال فرصت‌های تجارت و سرمایه‌گذاری جدید با ایران است. در ادامه این گزارش آمده است: «یکی از اهداف اصلی دولت آذربایجان تنوع بخشی به اقتصاد این کشور و کاهش اتکا به درآمدهای نفت و گاز است. علاوه بر این با لغو تحریم‌های ایران، آذربایجان می‌تواند از افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری با کشور همسایه‌اش، منتفع شود. به فرض اینکه صادرات کالاهای آذربایجانی به ایران به سطح قبل از تحریم‌ها برگردد و تا حد زیادی بخش غیرنفتی و غیرگازی را شامل شود، این کشور می‌تواند از احیای تجارت با ایران منتفع شود.» مودیز همچنین گفته که هر چند توافق هسته‌ای در اواسط ماه جولای امسال منعقد شده، اما لغو تحریم‌های اقتصادی و مالی ایران در کوتاه‌ترین زمان ممکن، در سه ماه نخست ۲۰۱۶ اتفاق خواهد افتاد.

پایگاه خبری ترید عربیا در گزارشی به آثار لغو تحریم‌های ایران پرداخت و نوشت: «به گفته کارشناسان، با توجه به زیرساخت‌های تجاری قوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در همسایگی ایران، لغو تحریم‌های این کشور در آینده تاثیر مثبتی روی منطقه خواهد گذاشت و اقتصاد این کشورها رشد قابل‌توجهی خواهد داشت. اعضای موسسه حسابداران حرفه‌ای انگلیس و ولز به همراه میهمانانی اخیرا در برج‌های جمیرای امارات در دبی دور هم گرد آمدند و تاثیر لغو تحریم‌های ایران را بررسی کردند .بر اساس پیش‌بینی‌های کارشناسان، انتظار می‌رود اقتصاد ایران در طی سال‌های آینده رشد سریعی را تجربه کند. این امر کمک خواهد کرد تا ایران به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی در میان مدت و بلند مدت تبدیل شود. از طرفی،اقتصاد کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به خصوص امارات در دوران پساتحریم نقش مهمی از نظر روانه ساختن سرمایه‌گذاری و تجارت به ایران ایفا خواهندکرد. درادامه میشائیل آرمسترانگ، تحلیلگر مسائل اقتصادی در این نشست گفت: «ابتدا، امارات می‌تواند نقش مشابهی مانند آنچه هنگ‌کنگ برای چین ایفا می‌کند برای ایران ایفا کند. امارات این پتانسیل را دارد تا به واسطه روابط تاریخی‌اش با ایران، زیرساخت‌هایی در کلاس جهانی و امکانات حمل و نقل بسیار خوب، به دروازه ورود به بازار ایران تبدیل شود.» وی افزود: «امارات همواره یک شریک تجاری قابل‌اعتماد بوده است و این مساله باعث می‌شود که اعتماد سرمایه‌گذاران افزایش یابد. هرچند بنگاه‌های اقتصادی در نهایت مستقیما و بدون هیچ واسطه‌ای وارد ایران خواهند شد، اما بعید است این مساله موقعیت امارات را به‌عنوان یک قطب مهم تجاری در منطقه تغییر دهد.»

از طرفی بلومبرگ به سفر هیات‌های تجاری به ایران اشاره می‌کند. بر اساس این گزارش، «میشل مکینسکی»، مدیر اجرایی موسسه مشاوره بین‌المللی «آگرومیس» می‌گوید: در ایران عوامل دولتی بسیاری وجود دارد که باید به این موانع، بوروکراسی اداری دست‌و‌پاگیر را هم اضافه کرد. از زمان امضای توافق هسته‌ای تاکنون ایران میزبان دست‌کم ۱۵ هیات تجاری از کشورهایی نظیر آلمان، ژاپن، فرانسه و لهستان بوده است تا زمینه را برای توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی پس از لغو تحریم‌ها با این کشور نفت‌خیز آماده کنند. انتظار می‌رود تحریم‌های اقتصادی ایران از اوایل سال ۲۰۱۶ برچیده شود. با برچیده شدن تحریم‌ها، در نهایت ۳۰ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده ایران آزاد خواهد شد و این کشور اجازه صادرات آزادانه نفت را خواهد یافت. اما با سقوط ۵۰ درصدی قیمت نفت‌خام طی سال گذشته، صادرات نفت، به‌تنهایی برای تحقق اهداف اقتصادی ایران و رسیدن به نرخ رشد پایدار اقتصادی طی پنج سال آتی کافی نخواهد بود. «گیلیو‌هاس» سفیر سوئیس در تهران می‌گوید: «در ایران، فرصت‌های سرمایه‌گذاری بسیاری وجود دارد که باید درباره آنها محتاط بود. اما ایران کشوری است که قصد دارد پیشرفت کند.»

درعین‌حال، موسسه بانکداری گلدمن‌ساکس، در تازه‌ترین گزارش خود به بیدار شدن «غول نفتی» اشاره می‌کند. گلدمن ساکس در این گزارش می‌افزاید: ایران ظرفیت بسیار بالایی دارد اما سرمایه‌گذاری در این کشور با بی‌ثباتی‌های بسیاری همراه است. گلدمن‌ساکس دراین گزارش این سوال را مطرح می‌کند که چرا همه نگاه‌ها به سمت ایران جلب شده است؟ گلدمن‌ساکس در پاسخ به این سوال، بحث «ظرفیت بالا» را مطرح می‌کند که این ظرفیت بالا در شرایط بی‌ثبات اقتصادی به کمک سرمایه‌گذاران می‌آید.

ایران، چهارمین ذخایر نفت خام و بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد که این ظرفیت بالا می‌تواند بزرگ‌ترین عامل در تامین نیاز جهان به انرژی باشد. در عین‌حال، در اقتصاد ایران همچنان بی‌ثباتی به چشم می‌خورد؛ ضمن اینکه در آستانه لغو تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، در بخش‌هایی نظیر زیرساخت‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری جدی است تا ایران بتواند سرمایه‌گذار خارجی جذب کند. بنابراین در صورت لغو تحریم‌های اقتصادی ایران، این کشور می‌تواند به‌اندازه‌ای رشد کند که ۲۵ درصد رشد تقاضای پیش‌بینی شده برای نفت جهان در سال ۲۰۱۶ را فراهم کند. در حال حاضر، ایران ۱/ ۴ درصد از تولید کل نفت جهان و ۵ درصد از حجم کل گاز تولیدی جهان را در اختیار دارد. هرچند انتظار نمی‌رود سرمایه‌گذاری در ایران به زودی محقق شود چراکه همان‌طور که در گزارش گلدمن‌ساکس تصریح شده، این موفقیت به زمان و هزینه نیازمند است. چنین سرمایه‌گذاری‌هایی نیازمند شرایط قراردادی جذاب و سرمایه‌گذاری وسیع است که گلدمن ساکس حجم آن را ۳۰ میلیارد دلار طی مدت پنج سال برآورد می‌کند. پایگاه اینترنتی پی‌تی‌ای در گزارشی نوشت، شرکت‌های اسار اویل، مانگالور و دیگر پالایشگاه‌های هندی قسط دوم ۷۰۰میلیون دلاری بدهی خود به ایران را پرداخت و بخشی از بدهی نفتی معوق خود به تهران را تسویه کردند. این دومین پرداخت پالایشگاه‌های هندی در سال جاری در آستانه لغو تحریم‌های ایران است.

همچنین، شرکت اسار اویل ۳۳۸ میلیون دلار از این بدهی را پرداخت کرده، این در حالی است که سهم شرکت مانگالور از این قسط ۲۹۹ میلیون دلار بوده است. علاوه براین، شرکت‌های ایندین اویل و هندوستان پترولیوم، به‌ترتیب ۶۰ و ۳ میلیون دلار از این قسط را پرداخت کرده‌اند. پالایشگاه‌های هندی بیش از یک‌پنجم بدهی ۵/ ۶ میلیارد دلاری معوق خود به ایران را پرداخت کرده‌اند.بر اساس بخشی از این توافق، وزارت خزانه‌داری آمریکا با ایجاد مکانیزمی بانکی برای پرداخت ۴/ ۱ میلیارد دلار از بدهی‌های معوق ایران توسط پالایشگاه‌های هندی در قالب ۲ قسط مساوی موافقت کرده است. ۴ شرکت پالایشگاهی هند نیز در ماه سپتامبر و مجموعا ۷۰۰ میلیون دلار از بدهی‌های خود به ایران را پرداخت کردند.۴ میلیارد دلار باقیمانده از بدهی معوقه هندی‌ها به ایران پس از بازگشایی کانال‌های پرداخت در قالب چند قسط پرداخت خواهد شد.