در چند شماره روزنامه دنیای اقتصاد بحث فرمول‌های محاسبه نرخ بهره و اقساط وام بانکی مطرح شده بود و خدا را شکر کردم که این مباحث به روزنامه‌ها و میان مردم کشیده شده است، زیرا که حالت دیگر این قضیه آن بود که نرخ‌های بهره و اقساط وام با هماهنگی مسوولان بانک مرکزی افزایش می‌یافت و به مردم نیز چیزی نمی‌گفتند و مردم نیز پس از چند سال به آن عادت می‌کردند، پس جای تشکر از دست‌اندرکاران آن روزنامه را دارد. اما آخرین مقاله‌ای که در این رابطه نوشته شده بود، مربوط به کارشناس محترم اداره برنامه‌ریزی و تشکیلات بانک مسکن بود که او هم بنا داشت بالابودن نرخ بهره و اقساط وام را به زیان مردم توجیه کند، وی در مقاله خود به بررسی و تشریح فرمول‌های بانکی و جهانی و نحوه محاسبه اقساط اشاره نموده بود، اما موارد زیر کماکان بدون پاسخ مانده که امید است برای روشن شدن اذهان مردم و بررسی تحقیقاتی آن با اظهارات منتقدان و صاحبنظران کامل شود.

۱ - بدون شک نه تنها دو فرمول برای محاسبه اقساط وام وجود دارد، بلکه می‌توان ده‌ها فرمول مختلف دیگر نیز ابداع کرد که احتمالا این کار نیز شده که با به کارگیری هر یک میزان اقساط تغییر می‌یابد اما هیچ دلیل منطقی، عقلانی و اخلاقی وجود ندارد که بانک‌ها با توجه به شرایط اقتصادی پیش آمده (پیش گرفتن تقاضای وام بر عرضه اعتبارات) از هر فرمولی به دلخواه استفاده کرد. برای همین هم بانک مرکزی ظاهرا در بخشنامه خود به بانک‌های خصوصی در مورد تغییر نرخ بهره «فرمول رایج» را مورد تاکید قرار داده است.

۲ - ایشان مختلف بودن میزان اقساط را در فرمول‌ها به دلیل نحوه تفکیک اصل اقساط ماهانه می‌دانند، در حالی که مطلب می‌باید فراتر از آن باشد و همان مساله بهره در بهره است که دلیل آن در جدول محاسبه سود اقساط وجود دارد:

در فرمول بانکی به‌رغم اینکه مانده تسهیلات ۱۲۰۲۱۳۵۵۶ریال در قسط دوم است، سود قسط معادل ۱۶۹۰۵۵۶ریال بوده اما در فرمول جهانی که مانده تسهیلات ۱۱۹۸۵۳۱۹۵ریال است، سود قسط ۱۶۹۷۹۲۰ریال است که بیشتر از حالت قبل شده است. بنابراین چه دلیلی دارد که برای مانده تسهیلات بیشتر، سود قسط کمتر و برای تسهیلات کمتر، سود قسط بیشتر می‌پردازیم که صد البته جوابش در محاسبه بهره مجدد برای بهره‌های مانده تسهیلات بوده است.

۳ - هدف اصلی مقاله ظاهرا تشریح فرمول‌ها بوده و ایشان تاکید دارند که (روش و مبنای محاسبه در هر دو فرمول یکی بوده و کاملا بر هم منطبق است) اما چگونه است که این روش‌های یکسان اختلاف بزرگی را در میزان اقساط پدید آورده است که خود جواب گفته‌اند:‌ نکته‌ای که باعث شد نتیجه فرمول‌ها متفاوت باشد نحوه تفکیک اصل اقساط ماهانه است که اگر فقط چنین است، نه متقاضی و نه بانک برای‌شان مهم است که تفکیک اصل اقساط چگونه باشد، اما برای‌شان بسیار حائز اهمیت است که میزان اقساط چقدر خواهد بود.

از لحاظ منطقی نیز این مساله نباید پیچیده باشد که وقتی از بانک با نرخ ۱۷درصد وامی دریافت می‌کنیم، میزان بهره و اقساط مشخص شود.

۴ - با توجه به اینکه هدف مقاله تشریح فرمول‌ها، بوده ولکن باز هم مساله فرضی بودن پیش آمده و تشریح فرمول‌ها را زیر سوال برده است. به طور مثال برای محاسبه سود قسط ماه دوم فرمول بانکی که مانده تسهیلات ۱۲۰۲۱۳۵۵۶ریال است، مبلغ ۱۷۰۳۰۲۵ریال به دست می‌آید که ۱۶۹۰۵۵۶ریال نوشته شده است و اشکال در آنجا است که نویسنده مقاله آن را به «فرضی بودن» نسبت می‌دهد.

۵ - اما زیرکانه‌ترین نکته مقاله آن است که نویسنده پیشنهاد می‌کند که از فرمول جهانی استفاده شود اما برای آنکه اقساط افزایش نیابد نرخ سود از ۱۴درصد به ۵/۱۱درصد کاهش داده شود که معنای آن «سنگ بزرگ علامت نزدن است» می‌باشد زیرا که کاهش نرخ بهره مقدمات بسیار طولانی می‌خواهد و شاید وقتی دیگر، اجرا شود اما چون متوجه شده‌اند که این پیشنهاد ناشدنی است در پایان گفته‌اند که با اجرا شدن فرمول جهانی که منطبق بر فرمول بانکی است علاوه بر حل شدن مشکلات ناشی از اجرای فرمول بانکی می‌توان با اتخاذ تدابیر مناسب از افزایش میزان اقساط جلوگیری کرد که البته ما نیز می‌گوییم: از هر فرمولی که می‌خواهید استفاده کنید اما میزان اقساط را نسبت به روند سابق افزایش ندهید یعنی برای یک وام ۱۲۰میلیون ریالی با بازپرداخت۱۵ ساله، ماهانه ۱۴۸۶۴۴۴ریال دریافت کنید و ما کاری با فرمول نداریم.

رحمت‌ا... علی رحیمی