گروه بازار پول- بانک مرکزی در گزارشی کارشناسی با بررسی آثار گرد شدن قیمت‌ها ناشی از اصلاح پولی بر تورم اعلام کرد: در بدبینانه ترین حالت اثر این سیاست از محل گرد شدن قیمت‌ها یک دهم درصد خواهد بود.

بانک مرکزی در گزارش خود با اشاره به اینکه با تصویب طرح حذف چهار صفر از پول ملی در هیات دولت، برخی افراد نگرانی‌هایی را از بابت احتمال افزایش تورم در اثر گرد کردن قیمت‌ها پس از اجرای برنامه مذکور در جامعه، عنوان کرده‌اند. در این رابطه به این موضوع اشاره شد که با تقسیم قیمت‌ها و مقادیر پولی بر ١٠٠٠٠ و معرفی اضعاف پول با نسبت ١ به ١٠٠ نسبت به پول اصلی، رقم حاصل در پاره‌ای از موارد بیش از دو رقم اعشار را نشان خواهد داد که لازم است با استفاده از قاعده گرد کردن به دو رقم اعشار تقلیل یابد تا امکان تسویه مبادلات با اضعاف پول فراهم شود. به همین دلیل این شبهه ایجاد شده که با گرد کردن قیمت‌ها، شاخص تورم افزایش خواهد یافت.
بنابراین گزارش بانک مرکزی برای رفع نگرانی‌های به وجود آمده با اتکا به آمارهایی که از قیمت کالاها و خدمات در سبد مصرفی خانوار در اختیار دارد، موضوع را بررسی کرده است.
در گزارش بانک مرکزی آثار گرد کردن قیمت ٣۵٩ قلم کالا و خدمت موجود در سبد مصرفی خانوارهای شهر تهران پس از اجرای طرح حذف چهار صفر از پول ملی بررسی شده است. در این گزارش طبق برآوردهای انجام شده توسط اداره آمار بانک مرکزی، نرخ رشد شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (شاخص تورم) در شهر تهران پس از اجرای برنامه حذف صفر و گرد شدن قیمت‌ها براساس آمارهای تیر ماه سال ١٣٩٠ در دو حالت قابل دسته بندی است.در سناریو اول که سناریوی نزدیک به واقع نامیده شده، کوچک‌ترین قطع سکه پس از حذف صفر، معادل ١٠٠ ریال فعلی در نظر گرفته شده است. در سناریوی دوم نیز که سناریوی بدبینانه عنوان شده، به معرفی کوچکترین سکه پس ازحذف صفر معادل ۵٠٠ ریال فعلی و گرد شدن قیمت کالاهایی که به ۵٠٠ ریال ختم می‌شوند می‌پردازد.
سناریوی نزدیک به واقع
سناریوی اول وضعیتی را توصیف می‌کند که در آن پس از اجرای برنامه اصلاح پولی، سکه معادل ١٠٠ ریال کنونی به عنوان کوچک ترین قطع سکه به جریان درآمده و قیمت کالاها و خدماتی که سه رقم آخر آن از ١٠٠ ریال فعلی کمتر باشد، به سمت بالا و معادل ١٠٠ ریال گرد خواهد شد. البته بانک مرکزی تاکید کرده براساس مقرراتی که به اتکای قانون وضع خواهد شد، ترتیبی اتخاذ می‌شود که گرد کردن ارقام در کمترین حد ممکن اتفاق بیفتد.
راهکارهای موردنظر از نگاه بانک مرکزی در سه بخش قابل دسته‌بندی است.راهکار اول، تجدیدنظر در تعداد محتویات یک کالا و تغییر بسته‌بندی آن است. به عنوان مثال چنانچه قیمت یک عدد آدامس ١۵٠ ریال باشد، برای پرهیز از گرد کردن قیمت ممکن است این الزام وضع شود که هر بسته آدامس حداقل حاوی دو عدد آدامس باشد تا نیازی به گرد کردن قیمت نباشد.
گرد کردن رقم نهایی تراکمی به جای گرد کردن یکایک ارقام، راهکار دوم است، به عنوان مثال چنان چه مالیات غیر مستقیم هر بطری نوشابه ۵٠ ریال باشد در حالی که کوچک ترین سکه رایج در نظام جدید پولی معادل ١٠٠ ریال فعلی ارزش داشته باشد، ممکن است این الزام گذاشته شود که سرجمع تولیدات یک دوره زمانی معین ضرب در ۵٠ ریال شده و جمع تراکمی حاصل چنانچه مشمول اعشاری شد که برای آن سکه وجود ندارد، در آن صورت از قاعده گرد کردن اعداد استفاده شود. مشخصا اگر تولید نوشابه یک کارخانه ١٠٠٠١ واحد به ازای یک هفته باشد و مالیات غیر مستقیم به ازای هر بطری نوشابه ۵٠ ریال باشد، این طور نیست که مالیات غیر مستقیم هر نوشابه به سمت ١٠٠ ریال گرد شده و معادل یک میلیون و صد ریال مالیات اخذ شود، بلکه رقم ١٠٠٠١ بطری در ۵٠ ریال ضرب شده و عدد ۵٠٠٠۵٠ ریال مالیات غیر مستقیم به سمت بالا گرد می‌شود.
از نظر بانک مرکزی در راهکار سوم، با توجه به آنکه گرد کردن قیمت همواره به سمت بالا نیست، بلکه الزامی در مقررات می‌آید که قیمت منتهی به کمتر از ۵٠ ریال به سمت پایین و قیمت منتهی به ۵٠ ریال و بیشتر به سمت بالا گرد شود.
گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد اگر هیچ یک از این اقدامات کنترلی هم به کار گرفته نشود و فرض شود تمامی قیمت‌هایی که به کمتر از ١٠٠ریال ختم می‌شوند به سمت بالا گرد شوند، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی تغییر محسوسی نداشته و اصلاح پولی و گرد کردن قیمت‌ها هیچ تاثیر معنی‌داری بر تورم نخواهد داشت. بنابراین، با این فروض، اقتصاد کشور شاهد رشد تورم ناشی از پدیده گرد کردن قیمت‌ها پیرو اجرای برنامه حذف صفر نخواهد بود.
سناریوی اول
گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد در سناریو نزدیک به واقع با فرض اینکه کوچک ترین قطع سکه به جریان درآمده پس از حذف صفر معادل ١٠٠ ریال فعلی باشد، نرخ تورم تغییر نخواهد کرد.
بانک مرکزی تاکید دارد، سناریوی واقع‌بینانه به دلیل آنکه فرض کرده تمام قیمت‌هایی که به ١٠٠ ریال ختم می‌شوند به بالا گرد خواهند شد افراطی است، اما بررسی آثار گرد کردن قیمت ٣۵٩ قلم کالا و خدمت موجود در سبد مصرفی خانوارهای شهر تهران حاکی از این است که قیمت‌ها در این سناریو از محل گرد شدن تغییر نخواهد کرد. بنابر گزارش بانک مرکزی، به طور معمول طبق آنچه در سایر کشورها اتفاق افتاده و در ایران نیز در دستور کار قرار دارد، دستورالعمل گرد کردن قیمت‌ها به صورتی تنظیم خواهد شد که به عنوان مثال، براساس آن قیمت‌های کمتر از ۵٠ ریال به پایین و معادل صفر در نظر گرفته شده و قیمت‌های ختم به ۵٠ ریال و بالاتر به سمت بالا گرد می‌شوند. لذا با توجه به اینکه در حد افراطی گرد کردن تاثیری بر رشد قیمت‌ها نخواهد داشت، بنابراین نتایج در حالت‌های واقع‌بینانه‌تر نیز مصداق خواهند داشت.
سناریوی بدبینانه
در سناریوی دوم برآوردها در بدبینانه‌ترین شرایط و با این فرض صورت گرفته که پس از انجام برنامه اصلاح پولی سکه‌های معادل ۵٠٠ ریالی کنونی به عنوان کوچک‌ترین قطع سکه ضرب شده و به جریان درآید که به ناچار ارقام براساس قیمت کالاهایی که به ۵٠٠ ریال فعلی ختم می‌شوند، به بالا گرد خواهند شد. در این صورت، تغییرات ماهانه و تغییر نسبت به ماه مشابه سال قبل شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در شهر تهران، هریک معادل 1/0درصد تغییر خواهد کرد که باز هم بسیار ناچیز است. بنابراین مشاهده می‌شود که با حذف ۴ صفر از پول ملی، در حالت معمول که قطع سکه‌ها برای تسویه مبادلات مناسب بوده و قیمت‌ها براساس ارقام منتهی به ١٠٠ به بالا گرد می‌شوند، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (شاخص تورم) هیچ تغییر محسوسی نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل نخواهد داشت. تنها در بدبینانه‌ترین حالت که کوچک‌ترین قطع سکه برای تسویه مبادلات خرد کافی نبوده، بنابراین قیمت کالاها و خدماتی که به ۵٠٠ ختم می‌شوند به بالا گرد می‌شوند، میزان تاثیر بسیار اندک و معادل 1/0 درصد است. البته این حالت درعمل اتفاق نخواهد افتاد، زیرا در برنامه حذف صفر، کوچک‌ترین قطع سکه معادل ١٠٠ ریال کنونی در نظر گرفته خواهد شد.
نتایج نشان می‌دهد تاثیر گرد کردن ارقام به دلیل حذف ۴ صفر از پول ملی بر تورم بسیار ناچیز است. در واقع از آنجا که کوچک ترین قطع سکه معادل ١٠٠ ریال کنونی خواهد بود، حتی در حالت افراطی گرد کردن نیز اثرگذاری بر تورم محسوس نخواهد بود. در این زمینه تنها در صورتی که کوچک ترین قطع سکه ۵٠٠ ریالی بوده و قیمت‌ها براساس آخرین سه رقم ارقام بر مبنای ۵٠٠ ریال به بالا گرد شوند، حداکثر اثری که بر افزایش قیمت کالاها و خدمات سبد مصرفی خانوار خواهد داشت، فقط ١/۰ درصد بوده و بسیار ناچیز است.
بانک مرکزی در کنار ارائه مدلی از تاثیر گرد کردن قیمت‌ها بر تورم اعلام کرد: همچنین قطع‌های اسکناس و سکه به گونه‌ای طراحی می‌شود که با ترکیب اسکناس و مسکوک عموم قیمت‌ها قابل تسویه باشد تا نیاز به گرد کردن قیمت کالاها و خدمات به حداقل برسد. همین طور نهادهای نظارتی با کمک بانک مرکزی تدابیر خاصی از منظر تهیه دستورالعمل‌های ناظر بر گرد کردن ارقام و کنترل قیمت‌ها به کار خواهند بست که از سوء استفاده‌های احتمالی برای بالا بردن قیمت‌ها جلوگیری شود. علاوه بر تدوین دستورالعمل گرد کردن قیمت‌ها، استفاده از برچسب‌های قیمتی به هر دو نوع پول قدیم و جدید به طور موازی از جمله اقدامات ثمربخشی است که امکان تطابق قیمت‌ها را برای مصرف‌کنندگان فراهم آورده و احتمال افزایش قیمت با سوءاستفاده از ناآگاهی خریداران را منتفی خواهد کرد.