گروه بازار پول- سومین یکشنبه نوامبر هر سال به عنوان روز جهانی «یادبود قربانیان سوانح رانندگی» نامگذاری شده است. با علی‌اعظم محمدبیگی کارشناس در حوزه صنعت بیمه و نویسنده کتاب «شبه جنگ در خیابان‌ها و جاده‌های ایران»درباره این روز و تصادفات در جاده‌های ایران و نقش صنعت بیمه در جلوگیری از آن گفت‌وگو کرده‌ایم. او معتقد است تغییر مکانیسم قیمت‌گذاری شخص ثالث تصادفات را کاهش می‌دهد. روز جهانی یادبود قربانیان سوانح رانندگی از چه سابقه تاریخی برخوردار است؟

در اکتبر سال ۲۰۰۵ میلادی(۱۳۸۴هجری)در پی تصویب قطعنامه‌ای در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سومین یکشنبه نوامبر هر سال به عنوان روز جهانی یادبود قربانیان سوانح رانندگی(World Day of Remembrance for Road Traffic Victims) نامگذاری شد. هر سال، برخی از کشورها به مناسبت همین روز مراسمی برگزار می‌کنند و از جمله، به بحث و بررسی درباره راه‌های کاهش قربانیان و آسیب‌دیدگان در سوانح رانندگی می‌پردازند.

مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۳۸۹ نیز در قطعنامه دیگری، دهه ۲۰۲۰-۲۰۱۱(۱۳۹۹-۱۳۹۰) را به عنوان دهه اقدام برای ایمنی جاده‌ها، نامگذاری کرد. علاقه‌مندان به اطلاعات بیشتر درباره این مناسبت‌ها، به ویژه درباره انتشارات و گزارش‌های سازمان ملل و سازمان‌های وابسته درباره قربانیان سوانح رانندگی و ایمنی جاده‌ها می‌توانند به وب سایت سازمان ملل متحد مراجعه کنند.

آیا در ایران مراسمی به مناسبت این روز برگزار می‌شود؟

بنده در این باره اطلاعات خاصی ندارم. خود من هم در آبان سال گذشته به طور غیر مستقیم از طریق خبر مندرج در یکی از روزنامه‌ها متوجه وجود چنین مناسبتی شدم.به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت جهانی این روز، می‌توان آن را مناسبتی برای ارزیابی سالانه سازمان‌های دولتی ذی‌ربط با سوانح رانندگی قرار داد؛ از پلیس راهنمایی و رانندگی و شهرداری‌ها گرفته تا خودروسازان و هیات وزیران.

مگر خودروسازان و هیات وزیران هم نقشی در سوانح رانندگی دارند؟

اگر سطح ایمنی خودرو‌های داخلی افزایش یابد و مهم‌تر از آن، اگر هیات وزیران از طریق کاهش تعرفه سنگین واردات خودروهای شخصی، امکان واردات خودروهای خارجی ایمن‌تر را فراهم کند به نظر می‌رسد کاهش شمار قربانیان و آسیب‌دیدگان سوانح رانندگی را در پی داشته باشد.

اخیرا شما کتابی با عنوان شبه جنگ در خیابان‌ها و جاده‌های ایران نوشته و منتشر کرده‌اید. انگیزه شما از تالیف این کتاب که ظاهرا درباره تخلفات و قربانیان سوانح رانندگی است چه بوده است؟

در درجه نخست من نیز مانند تمام شهرنشینان کشور در معرض عواقب ناخوشایند تخلفات و موانع رانندگی بوده و هستم.

چه بسیار بستگان و آشنایان و دوستانی را که به علت این تخلفات و وقوع این سوانح از دست داده‌ام؛ چه بسیار لحظاتی که رانندگی بد و وحشت آفرین برخی از هموطنان آرامش مرا به هم ریخته است و نیز چه بسیار هزینه‌های مادی و غیرمادی مستقیم و غیرمستقیم که به خاطر این نوع رانندگی برخی از هموطنان متحمل شده و می‌شوم. این مهم‌ترین انگیزه من برای نوشتن کتاب «شبه جنگ در خیابان‌ها و جادهای ایران» بود. اما انگیزه دوم تالیف کتاب، حجم عظیم منابع انسانی و مادی است که در جامعه ایران به دلیل تخلفات و سوانح رانندگی به هدر می‌رود و خوب می‌دانید که این منابع از دست رفته ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارد.

بر این اساس، برآن شدم تا به هموطنان خود در این مورد هشدار دهم. انگیزه سوم، ما ایرانیان به عنوان یک ملت با فرهنگ و تمدن چرا با این واقعیت تکان‌دهنده کنار آمده‌ایم؟ چرا امروز بیش از هر ملت دیگر سوانح رانندگی مرگبار را پدید می‌آوریم؟ وضعیت رانندگی ما چنان است که نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران این عبارت ناخوشایند را به زبان آورد که«رفتار ترافیکی ایرانیان بسیار پر تنش است. مردم ایران به عابران آنقدر که باید احترام نمی‌گذارند.» این هم انگیزه دیگری بود برای اهتمام به ترویج فرهنگ رانندگی و تالیف این کتاب.

- تعبیر شما از اصطلاح شبه جنگ در خیابان‌ها و جاده‌های ایران چیست ؟

در بخش اول کتاب به طور مفصل درباره علت کاربرد تعبیر شبه جنگ و توصیف آنچه در خیابان‌ها و جاده‌های ایران می‌گذرد، توضیح داده‌ام.

در آنجا گفته‌ام که تلفات سوانح رانندگی در ایران را نباید مصداق وقوع چیزی شبیه زلزله رودبار و امثال آن در کشور دانست. زلزله در شکل یک حادثه طبیعی و خارج از اراده انسان رخ می‌دهد؛ اما شروع، ادامه و توقف جنگ بستگی به اراده انسان‌های درگیر آن دارد. بنابراین وضع فعلی سوانح رانندگی در ایران وضعیت مشابه جنگ را به یاد می‌آورد. این جنگ را ایرانیان خود شروع کرده‌اند و در حال حاضر دارند به آن ادامه می‌دهند و تاکنون هم اراده لازم برای توقف این جنگ را آشکار نکرده‌اند. اما جنگ مناسب‌ترین واژه برای توصیف وقایع جاری در خیابان‌ها و جاده‌های ایران نیست. جنگ بین دو یا چند کشور در می‌گیرد و معمولا برنده و بازنده دارد. اما آنچه در خیابان‌ها و جاده‌های ایران می‌گذرد بیشتر مشابه جنگی بین خود ایرانیان است. در این جنگ داخلی، هردو طرف -چه مسببان و چه قربانیان و زیان دیدگان سوانح و تخلفات رانندگی- بازنده هستند.

- بیمه چگونه می‌تواند از نقص گسترده مقررات رانندگی جلوگیری کند؟

پیش از هر چیز باید بگویم نباید انتظار داشت که بیمه به تنهایی از نقض گسترده مقررات رانندگی به ویژه از آن مواردی که به خسارات جانی و مالی می‌انجامد، جلوگیری کند. اما اگر بخش ششم کتاب را مطالعه کنید پی خواهید برد که چگونه مکانیسم قیمت‌گذاری بیمه شخص ثالث، احتمال وقوع سوانح رانندگی در کشور (را که خود ناشی از نقض مقررات رانندگی است) بسیار کاهش می‌دهد.

- شما در کتاب حاضر ۱۴ میلیون بیمه‌گذار اتومبیل را مورد خطاب قرار داده اید، سوال اینجا است که از میان این تعداد بیمه‌گذار چه میزان از آنها با فرهنگ بیمه و کسب اطلاعات در زمینه بیمه شخص ثالث آشنایی دارند و به نظر شما برای جذب بیشتر بیمه‌گذاران به سمت کسب اطلاعات بیمه‌ای پایه چه باید کرد؟

در پاسخ این پرسش باید گفت متاسفانه، تعداد بسیار اندکی از این ۱۴ میلیون بیمه‌گذار، با ابعاد مختلف بیمه شخص ثالث مانند مکانیسم قیمت‌گذاری آن آشنایی کافی دارند. این وظیفه بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های بیمه است که با اقداماتی مانند هدیه کردن کتاب‌های بیمه‌ای مناسب به کتابخانه‌های عمومی، مدارس و مساجد، خانواده‌ها را با بیمه شخص ثالث آشنا کنند.

راه‌های دیگری برای کاهش تخلفات وسوانح رانندگی و قربانیان و آسیب دیدگان آن وجود دارد؟

در کشورمان خوشبختانه موسسات خیریه و اشخاص خیر زیادی وجود دارند که در حوزه‌های مختلف فعالیت دارند و به گروه‌های نیازمند با هدف کمک می‌کنند. برای مثال، نیکوکاران مدرسه‌ساز را در نظر بگیرید. ضمن اینکه باید قدردان کمک‌های مادی و معنوی این گونه موسسات و اشخاص بود باید گفت هر گونه اقدام برای کاهش قربانیان سوانح رانندگی، اگر بیشتر از برخی فعالیت‌های خیریه دیگر مانند مدرسه‌سازی در بهبود وضعیت جامعه اثر نداشته باشد، کم اثرتر از آن نیست. جه بسا بسیاری از جان باختگان در سوانح رانندگی افراد نخبه‌ای بوده‌اند که در همین مدارس تحصیل کرده‌اند اما غفلت و بی‌توجهی رانندگان، جامعه بزرگ ایران را از مزایای مادی ادامه حیات آنها محروم کرده است. برای مثال، کتاب ارزشمندی با عنوان هزینه تصادفات ترافیکی ایران را به خاطر می‌آورم. در پشت جلد این کتاب، تصویر یکی از نخبگان ریاضیدان کشور به نام مرحوم رضا صادقی قرار داده شده است. او به همراه هفت نفر دیگر از ریاضیدانان جوان کشور به علت سقوط اتوبوس به دره جان باختند. کشور ما از نبود این نخبگان وکارشناسان و نیرو‌های خلاقی که در سوانح رانندگی از دست می‌روند، متحمل چنان هزینه‌ای می‌شود که کسی توان محاسبه آن را ندارد.