یکسان‌سازی ارز با سه نرخ؟
دنیای اقتصاد- معاون جدید ارزی بانک مرکزی در اولین گفت‌و‌گوی خود با تشریح سیاست‌های ارزی این بانک برای ساماندهی بازار ارز وعده داد: ارز تا پایان سال‌جاری تک نرخی شود. مینو کیانی راد با اشاره به اینکه تک نرخی شدن ارز براساس سیستم مدیریت شناور در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد از یکسان‌سازی نرخ تفسیر جدیدی ارائه کرد. به گفته او تک نرخی شدن ارز به معنای آن نیست که بانک مرکزی ارز رسمی، فرعی و آزاد را با قیمت یکسان عرضه کند.

معاون بانک مرکزی از یکسان‌سازی ارز با سه نرخ خبر داد
رونمایی از سیاست‌های جدید ارزی
گروه بازار پول- معاون جدید ارزی بانک مرکزی روز گذشته از سیاست‌های خود برای مدیریت بازار ارز رونمایی کرد. مینو کیانی راد که به تازگی جانشین کمال سیدعلی در طبقه شانزدهم بانک مرکزی شده است با تفسیر خود از یکسان‌سازی نرخ ارز به بیان برخی روش‌های بانک در مواجهه با شکاف ارزی پرداخت. او وعده داد: بازار ارز تاپایان سال آینده ساماندهی و نرخ ارز یکسان می‌شود، اما در کنار این وعده گفت یکسان سازی نرخ ارز به معنای آن نیست که برای نرخ ارز مرجع، بازار فرعی و آزاد قیمت یکسان تعیین می‌شود.
معاون ارزی بانک مرکزی در اولین گفت‌وگوی خود که با فارس انجام داده است دیدگاه‌های خود در زمینه سیاست‌گذاری ارزی را بیان کرده است.
یکسان سازی تا پایان سال
مینو کیانی راد معاون ارزی بانک مرکزی در خصوص برنامه‌های خود برای ثبات بخشی به بازار ارز و ساماندهی وضعیت کنونی اظهار کرد: برنامه بانک مرکزی اجرای مصوبه اخیر شورای پول و اعتبار مبنی بر شناور مدیریت شده است، سیاست و هدف بانک مرکزی یکسان‌سازی نرخ ارز بوده و به همین دلیل خیلی محکم برای رسیدن به این هدف ایستاده است. وی افزود: بانک مرکزی سیاست تک‌نرخی ارز را در بازار را تا پایان سال ادامه می‌دهد و انشاالله به زودی به این هدف خواهیم رسید.
دنبال افزایش نرخ ارز نیستم
وی در پاسخ به سوالی که آیا در یکسان‌سازی نرخ ارز جهت حرکت به سوی بالا است، گفت: بانک مرکزی سیاست‌گذاری ارزی خود را بر اساس مسیر گذشته ادامه می‌دهد. وی با تاکید براینکه یکسان‌سازی نرخ ارز سیاست جدیدی نیست به اجرای این قانون از سال ۸۱ اشاره و تصریح کرد: نمودار ارز از سال ۸۱ تا کنون بیانگر شیب صعودی بوده و البته گاهی نرخ ارز با نوسانات خیلی شدید هم همراه شده، اما باید توجه داشت که شیب کلی نرخ ارز در این سال‌ها صعودی بوده است. معاون ارزی بانک مرکزی تاکید کرد: روند صعودی نرخ ارز در این مدت طبیعی بوده است؛ محاسبه تورم داخل و خارج و لحاظ متغییرهای مختلف و البته موثر در تعیین نرخ ارز و همچنین شیب نرخ ارز طی سال‌های اخیر پاسخ روند آتی نرخ ارز را می‌دهد.کیانی‌ راد البته در ادامه با تاکید براینکه اصلا برنامه بانک مرکزی افزایش نرخ ارز نیست، افزود:‌ بانک مرکزی برای محاسبه نرخ ارز مکانیزمی دارد که ترجیح می‌دهد روش‌های این محاسبات اعلام نشود.
فاکتورهای محاسبه نرخ ارز در بازار
وی با تاکید براینکه سیاست تک‌نرخی کردن به معنای حذف رانت در بازار و اطمینان دادن به مردم برای کنترل نوسانات است، بیان کرد: بانک مرکزی این سیاست را در برنامه کاری خود داشته و در مقطعی به خاطر شرایطی که پیش آمد نتوانست به صورت کامل تک نرخی کردن ارز را اجرا کند.معاون ارزی بانک مرکزی گفت: شرایط روز دنیا، تحریم‌ها، محدودیت‌ها و فشارهای مختلف باید به عنوان فاکتورهای مختلف نرخ ارز لحاظ شود. کیانی راد خاطرنشان کرد: در محاسبه نرخ ارز فاکتورهای مختلفی به کار می‌رود که تمام اینها مورد توجه بانک مرکزی است. به گفته کیانی راد، نوسانات و شوک‌های لحظه‌ای که از خارج به بازار داخل کشور سرایت می‌کند، بی‌اعتمادی مردم که تحت تاثیر شایعات مختلف قرار گرفته‌اند و همچنین سودجویان بازار ارز و سایر مواردی که اصلا قابل محاسبه نیستند موجب شوک‌های قیمتی بازار می‌شوند.
تفسیر جدید از یکسان‌سازی
معاون جدید ارزی بانک مرکزی در بخش دیگری از سخنان خود به ارائه تعریفی از یکسان سازی پرداخت که حداقل تا کنون از سوی مسوولان بانک مرکزی بیان نشده است. تفسیری که او از یکسان‌سازی ارائه داد متفاوت با تعریف یکسان‌سازی تا قبل از چند نرخی شدن بازار است. وی با بیان اینکه روند کلی نرخ ارز روند ثابت است، گفت: نرخ ارز در آینده نزدیک یکسان خواهد شد، اما این به معنای این نیست که بانک مرکزی نرخ ارز بازار آزاد، فرعی و مرجع را «یک» نرخ واحد کند. معاون ارزی بانک مرکزی اظهار کرد: بانک مرکزی نیازهای اساسی مردم را برآورد کرده است و ارز را به آنچه از این نیازهای مردم باشد می‌پردازد.
کیانی راد در ادامه گفت: ما شرایطی را در کشور داشته‌ایم که نفت بشکه‌ای 7 دلار بوده و اقتصاد با همان نرخ به خوبی اداره شده همچنین شرایطی را در کشور داشته‌ایم که تمام ذخایر ارزی 500 میلیون دلار بوده و نه بیشتر با همان ذخایر و درآمد روزانه نفت 15 الی 16 دلاری برای هر بشکه بسیار خوب اقتصاد مدیریت شده است. معاون ارزی بانک مرکزی تاکید کرد: هم‌اکنون به مراتب ذخایر ارزی و فروش نفت کشور بسیار بالاتر از آن مقطع است و از همین رو نگرانی اینکه بانک مرکزی نمی‌تواند ارز مورد نیاز را تامین کند، اصلا درست نیست.
مردم نگران نباشند
وی ضمن تاکید براینکه بانک مرکزی هر میزان ارزی که لازم و ضروری باشد را تامین می‌کند، گفت: اما قرار نیست به هر کسی بدون اینکه نیاز واقعی داشته باشد و فقط قصد دلالی و واردات کالای غیرضرور را دارد بانک مرکزی ارز پرداخت کند.این مقام مسوول در بانک مرکزی البته خاطرنشان کرد: ارزی که مورد نیاز اساسی مردم است قطعا در نظر گرفته شده و در خزانه بانک مرکزی وجود دارد به همین دلیل در این خصوص جای هیچ گونه نگرانی نیست. معاون ارزی بانک مرکزی در همین ارتباط به ذکر مثالی در بازار روز ارز پرداخت و گفت: برخی از افراد با جعل مدارک و بلیت ارز مسافرتی می‌خرند و بعد با فروش این مقدار ارز سود می‌برند؛ این افراد هیچ نیازی به ارز ندارند.کیانی‌ راد تاکید کرد: هیچ دلیلی نمی‌بینم ارز کشور را که متعلق به مردم و کشور بوده و همچنین مورد نیاز تولیدکنندگان است را به افرادی بدهم که بخواهند از این وضعیت سودجویی کنند.
هر زمان صلاح دیدیم به صراف‌ها ارز می‌دهیم
در چند روز گذشته اخباری منتشر شده که بانک مرکزی تزریق ارز با نرخ مداخله به صرافی‌ها را متوقف کرده است.در زمان معاونت قبلی، بانک مرکزی با هدف کنترل بازار، ارز محدودی نزدیک به نرخ بازار در اختیار صرافی‌ها قرار می‌داد و در دوره جدید نرخ چهارم از بازار حذف شد. معاون ارزی بانک مرکزی در پاسخ با تاکید براینکه پرداخت یا عدم پرداخت ارز توسط این بانک به صرافی‌ها به هیچ نهادی ارتباط ندارد، افزود: اجازه بدهید بانک مرکزی سیاست خود را اعمال کند. وی تاکید کرد: هر زمان بانک مرکزی صلاح دید بر حسب شرایطی که در بازار پیش می‌آید از ظرفیت تمام نهادهای مالی و پولی استفاده می کند.
بانک مرکزی به حرف خود عمل کرد
معاون ارزی بانک مرکزی در ادامه این گفت‌وگو به وضعیت بازار و قیمت سکه اشاره و تصریح کرد:‌ قیمت‌های سکه‌فروشی‌ها و صرافی‌ها و بانک‌ها در بعد از ظهر روز سه‌شنبه نشان داد که قیمت سکه به میزانی که بانک مرکزی گفته بود کاهش پیدا کرد. خبرنگار فارس گفت:‌ اما رییس کل بانک مرکزی در صحبت‌های خود از کاهش 80 هزار تومانی قیمت سکه طی روز دوشنبه و سه‌شنبه خبر داده بود. وی در همین ارتباط با اشاره به کاهش 54 هزار تومانی قیمت سکه در روز سه‌شنبه گفت: نباید انتظار داشته باشید که همزمان با افزایش 27 دلاری قیمت جهانی طلا بانک مرکزی تمام طلای خود را به حراج بگذارد و قیمت طلا و هزینه‌ها را فقط به خاطر کنترل بازار در نظر نگیرد. کیانی ‌راد ادامه داد:‌ کنترل بازار مکانیزم خاص خود را دارد اما باید توجه داشت که قیمت طلا در تاریخ مذکور بر حسب آنچه که برنامه‌ریزی شده کاهش پیدا کرد. معاون ارزی بانک مرکزی ضمن تاکید براینکه آن میزانی که باید از قیمت طلا پایین می‌آمده در روز گذشته کاهش پیدا ‌کرده، تصریح کرد: تفاوتی که در قیمت‌ها مشاهده می‌شود در حقیقت به خاطر تفاوت‌هایی بوده که روز سه‌شنبه در بازار بوده است.
توصیه معاون ارزی به خریداران ارز
کیانی راد با تاکید بر اینکه بانک مرکزی هدف بلند مدت خود را با محور سودرسانی به تمام اقتصاد اجرا می‌کند به بیان توصیه‌های ارزی خطاب به مردم و خریداران ارز پرداخت و گفت: مردم باید نسبت به دارایی و امنیت‌شان دقیق باشند و فکر کنند؛ چراکه احتمال دارد یک روز سود کنند، اما یک عمر به فکر ضرری باشند که در این مبادلات متحمل شده‌اند. وی ادامه داد: مردم باید به سمت رزقی باشند که برکت داشته باشد نه اینکه درآمدی حاصل از خرید و فروش ارز کسب کنند که کشور در نتیجه آن دچار مشکل شود.
کیانی راد به مردم توصیه کرد دارایی‌های خود را به خطر نیندازند و مراقب باشند به تولید کشور کمک کنند تا اقتصاد کشور پایدار شود. معاون ارزی بانک مرکزی از رسانه‌ها خواست تا در انعکاس اخبار و گزارش‌های ارزی نهایت دقت و توجه را به کار گیرند و مانع از تشویش افکار عمومی شوند.
پس از افزایش نوسانات ارزی در بازار و تحت تاثیر قرار گرفتن بازار طلا و سرمایه سیاست‌گذاران پولی و بانکی در شورای پول و اعتبار از بانک مرکزی خواستند تا قانون برنامه پنجم توسعه مبنی بر سیاست شناور مدیریت ارزی را اجرا و نرخ ارز را در بازار تک‌نرخی کنند. البته اجرای این مصوبه شورای پول و اعتبار نیاز به زمان دارد اما محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی در روزهای گذشته برای اینکه بازار تا حدودی به آرامش برسد و همچنین حباب ارز و سکه کاهش پیدا کند از برنامه این بانک برای کاهش قیمت‌ها خبر داد.
رییس کل بانک مرکزی تاکید کرده بود که بازار ارز و سکه دارای حباب ۸۰ هزار تومانی است و از همین رو بانک مرکزی تصمیم گرفته تا هر چه سریع‌تر این حباب بازار را تخلیه کند.به همین منظور طی دو روز گذشته نرخ ارز و سکه در بازار کاهش یافت و همین امر موجب شد تا شاخص بازار سرمایه که در اوایل هفته دچار افت شده بود یک بار دیگر تقویت شود. ناگفته نماند که بهمنی وعده داده بود نرخ سکه ۸۰ هزار تومان کاهش پیدا کند و قیمت‌های تعیین شده توسط بانک مرکزی در روز گذشته کاهش یافته بود ولی نه به آن ‌اندازه‌ای که رییس کل بانک مرکزی خبر داده بود.
همان‌طور که کیانی راد در صحبت‌های خود اشاره کرد قیمت سکه دیروز به آن ‌اندازه که باید کاهش پیدا کرده، اما برای قیمت ارز سیاست بانک مرکزی تک‌نرخی کردن است. ولی باید دید که آیا سیاست بانک مرکزی در این راستا همچنان ادامه پیدا می‌کند و قیمت‌ها در بازار ارز مدیریت می‌شود؟!

نگاه برخی صاحب نظران به ارز

دکتر مسعود نیلی- در تمام دنیا دولت‌ها در تغییرات نرخ ارز مداخله می‌کنند که نوع دخالت می‌تواند بلندمدت، کوتاه مدت و بسیار کوتاه‌مدت باشد. دخالت بلندمدت باعث ایجاد ثبات در نرخ ارز و کاهش رقابت‌پذیری صنایع داخلی خواهد شد. دخالت کوتاه مدت با هدف کسب اطلاعات درباره بروز شوک‌های ناگهانی است و می‌تواند مفید باشد، اما دخالت بسیار کوتاه مدت هیچ کدام از این جنبه‌ها را نداشته و نمی‌تواند کمکی کند و در شرایطی که بازار سرمایه بزرگ نباشد، باعث رشد حباب‌گونه و حملات سوداگرانه می‌شود. به طور کلی تعیین نرخ ارز باید بازارمحور و تعادلی و از طریق منابع و ذخایر بانک مرکزی باشد.(سخنرانی در کنفرانس صنعت بانکداری)

طهماسب مظاهری- هر نوع دستکاری در نظام ارزی کشور که باعث چند نرخی شدن آن شود، به ضرر کشور است.نرخ ارز در هر مقطع زمانی متناسب با شرایط اقتصادی، درآمدهای ارزی، نقدینگی و سایر شاخصه‌ها تعیین می‌شود. ملاک کار در مورد نرخ ارز از زمانی که تک نرخی شده است، نظام عرضه و تقاضا است این نرخ با توجه به عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود. باید از چند نرخی شدن نظام ارزی کشور به شدت اجتناب کرد. نرخ ارز باید از طریق دخالت قانونی و روشمند و قابل پیش‌بینی بانک مرکزی تنظیم و به سوی رقمی‌هدایت شود که حامی ‌تولید و صادرات کشور باشد. در این امر از افراط و تفریط پرهیز کند و حرکت از نرخ جاری به نرخ مطلوب را به صورت تدریجی و آرام و به دور از نوسانات شدید، هدایت کند.

دکتر محمدمهدی بهکیش- نرخ مناسب ارز با توجه به مجموعه شرایط و در صورت ثابت ماندن بقیه متغیرها، نرخی است که مزیت‌های اقتصاد ایران را نشان داده و فعال کند. اگر این اتفاق بیفتد و نرخ مناسب ارز با ویژگی یادشده در عمل پذیرفته شده و مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرد، شرایط مبادله به ویژه با کشورهای همسایه گسترش خواهد یافت. این شاخص و معیار باید به‌گونه‌ای باشد که نرخ واقعی ارز با متوسط نرخ ارز کشورهای همسایه و پیرامون ایران برابر واحد باشد؛ در این صورت رقابت‌پذیری تولید ایران معادل رقابت‌پذیری همسایه‌ها خواهد شد. این فرمولی است که اکنون کشورهای اروپایی به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند. مهم‌ترین مزیت این شاخص خارج کردن تعیین نرخ ارز از حالت دستوری و سلیقه‌ای است.

محمد نهاوندیان- غیررقابتی بودن و یکسان نبودن نرخ ارز دو چالش بازار ارز است.در تعیین نرخ ارز همان طور که قانون پیش‌بینی شده است باید واقعیت‌های تورم را در داخل و خارج کشور در نظر بگیریم. بر اساس قانون باید در تعیین نرخ ارز واقعی تورم داخلی و تورم خارجی مدنظر قرار گیرد و به واقع اگر این محور قانونی در بازار ارز پیاده شود، بسیاری از چالش‌ها حل خواهد شد. اصلاح نشدن نرخ ارز سبب شده است تا قدرت خرید مردم برای کالاهای خارجی 9 درصد افزایش و کالای داخلی 13 تا 14 درصد کاهش یابد.چند نرخی بودن ارز به ایجاد رانت‌های کاذب منجر می‌شود و اساسا هر جا هم که رانت وجود دارد، باید نگران فساد‌های آتی اقتصادی بود.

یحیی آل‌اسحاق- مطالعات نشان می‌دهد سهم بنگاه‌ها در نبود بهره وری کمتر از ۵۰ درصد است و سهم عوامل بیرونی مانند نوسان در نرخ ارز، دست بالا را دارد. شکاف نرخ ارز دولتی و بازار آزاد که طی هفته‌های اخیر عمیق‌تر نیز شده است، تنها رانت را بیشتر می‌کند. سفته بازی در بازار ارز اتفاقی است که پس‌اندازهای مردم و بنگاه‌های اقتصادی را به سمت خود کشانده است. یکی از راه‌حل‌ها متعادل کردن بازار ارز نرخ سود سپرده‌های بانکی است که می‌توان به این طریق نقدینگی را به سمت نقاط مثبت سوق داد. در حال حاضر تورم در کشور ما بالا و در کشورهای رقیب پایین است که این امر باعث گران‌تر تمام شدن کالاهای صادراتی ما و تنزل قدرت رقابت در دنیا می‌شود.

کوروش پرویزیان- شیب اصلاح نرخ برابری باید کمی‌تندتر باشد، گرچه باید ملاحظات قانون هدفمندی یارانه‌ها و تاثیری که بر نرخ واردات دارد، مدنظر قرار داد، اما ادامه وضعیت فعلی در واقع پرداخت یارانه به صادرکنندگان خارجی است. افزایش فاصله بین نرخ رسمی و نرخ بازار در مورد دلار نیز تاییدکننده ضرورت تعدیل نرخ ارز است. البته در تعدیل نرخ ارز باید مجموع اقتصاد کشور را در نظر گرفت.در کنار تعدیل نرخ ارز برای حذف نگرانی تولیدکنندگان باید از ابزارهایی نظیر پوشش نوسان نرخ ارز استفاده کرد تا سبب اطمینان بخشی به فعالان اقتصادی شود.در چنین بستری منافع تمام بخش‌های اقتصادی لحاظ شده و شرایط کلان کشور نیز در مسیر ثبات حرکت خواهد کرد.