گزارش بانک مرکزی از دخل و خرج ایرانیان در سال‌های ۸۴ تا ۹۰ نشان می‌دهد
شکاف درآمدی تشدید شد و روند پس‌انداز منفی
گروه بازار پول - بررسی گزارش‌های بانک مرکزی از «بودجه خانوار» در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ نشان می‌دهد در این سال‌ها رشد هزینه‌های خانوارهای ایرانی از میزان رشد درآمدهای آنها بیشتر بوده است. این مقایسه نشان می‌دهد با وجود اینکه در سال‌های ۸۴ و ۸۵ درآمد و هزینه خانوار تقریبا با هم برابر بوده است، اما در سال‌های ۸۶ تا ۹۰ شکافی بین درآمدها و هزینه‌ها ایجاد شده که این شکاف باعث شده است در این سال‌ها میزان«پس‌انداز ناخالص مردم»، رقمی «منفی» باشد. این اتفاق می‌تواند اثر منفی در تشکیل سرمایه‌گذاری و تولید ناخالص داخلی داشته باشد.
گروه بازار پول - بررسی گزارش‌های بانک مرکزی از «بودجه خانوار» در فاصله سال‌های 1384 تا 1390 نشان می‌دهد در این سال‌ها رشد هزینه‌های خانوارهای ایرانی از میزان رشد درآمدهای آنها بیشتر بوده است. این مقایسه نشان می‌دهد با وجود اینکه در سال‌های 84 و 85 درآمد و هزینه خانوار تقریبا با هم برابر بوده است، اما در سال‌های 86 تا 90 شکافی بین درآمدها و هزینه‌ها ایجاد شده که این شکاف باعث شده است در این سال‌ها میزان«پس‌انداز ناخالص مردم»، رقمی «منفی» باشد. این اتفاق می‌تواند اثر منفی در تشکیل سرمایه‌گذاری و تولید ناخالص داخلی داشته باشد.
بانک مرکزی در گزارش‌های خود از بودجه خانوار در مناطق شهری، تصویری از «متوسط درآمد و هزینه ناخالص سالانه» به تفکیک گروه‌های مختلف ارائه می‌کند. این گزارش مقدار هزینه‌های خانوار در گروه‌های «خوراکی و آشامیدنی»، «دخانیات»، «پوشاک و کفش»، «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، «لوازم، اثاث، خدمات در خانه»، «بهداشت و درمان»، «حملونقل»، «ارتباطات»، «تفریح و امور فرهنگی»، «تحصیل»، «رستوران و هتل» و «کالا و خدمات متفرقه» را نشان داده و سهم هر گروه را از هزینه کل در هر سال نشان می‌دهد. همچنین بخش درآمدهای این گزارش از دو بخش «درآمدهای پولی ناخالص» و «درآمدهای غیرپولی ناخالص» تشکیل شده است.
۶/۲ برابر شدن هزینه‌ها
آمارهای منتشر شده از هزینه‌های بودجه خانوار نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰، هزینه‌ها و درآمدهای خانوارهای ایرانی با افزایش‌های سالانه مواجه بوده، اما رشد میزان هزینه‌ها از درآمدها بیشتر است. این آمار نشان می‌دهد که در سال‌های ۸۴ تا ۹۰ هزینه‌ها بیش از ۶/۲ برابر شده است. به بیان دیگر هزینه‌ها ۱۶۰ درصد افزایش یافته است.البته گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد شاخص تورم در این دوره ۵/۲ برابر شده است. این مقایسه نشان می‌دهد در دوره مورد بررسی هزینه‌های خانوار از میانگین تورم نیز در این دوره بالاتر بوده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی متوسط هزینه هر خانوار در سال ۸۴ معادل ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بوده است این رقم در سال ۹۰ به رقم ۱۷ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان رسید.این مقایسه نشان می‌دهد طی هفت سال هزینه خانوار ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.
۵/۲ برابر شدن درآمدها
گزارش بانک مرکزی در بخش درآمدها از این حکایت دارد که دخل ایرانیان کمتر از هزینه‌های آنان است. در دوره ۸۴ تا ۹۰ درآمدها ۵/۲ برابر شده است، در واقع افزایش ۱۵۰ درصد درآمدها نتوانسته افزایش ۱۶۰ درصدی هزینه‌ها را پوشش دهد و دخل کمتر از ۱۰ درصد بوده است. مجموع این سال‌ها نشان می‌دهد به درآمد ۱۰ میلیون و ۶۸ هزار تومان اضافه شده و به طور متوسط هر خانوار ایرانی سالانه ۶۳۲ هزار تومان کسری داشته است. اگر دهک‌های برخوردار از این بررسی کنار گذاشته شوند بدون تردید شکاف درآمد - هزینه رقم بالاتری خواهد شد. البته بر اساس این رقم درآمدهای خانوار به طور متوسط به میزان تورم رشد کرده است.
روند هزینه‌ها
گزارش‌ها از هزینه‌های خانوار نشان می‌دهد که بیشترین رشد در سال‌های ۸۶ و ۹۰ اتفاق افتاده بود.
در این سال‌ها، رشد هزینه خانوارها در سال ۸۶ حدودا ۲۷ درصد نسبت به سال ۸۵ افزایش یافته بود. این در حالی است که در این سال، میزان درآمدهای متوسط خانوار ایرانی به میزان ۲۵ درصد رشد یافت.
همچنین در سال ۹۰ هزینه‌ها نسبت به سال قبل ۲۳ درصد رشد یافت؛ اما رشد درآمد نسبت به هزینه یک درصد کمتر بود و در آمدها در این سال ۲۲ درصد رشد کردند. در سال ۸۹ هزینه خانوار ۱۴ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان گزارش شده و در طول یک سال هزینه‌ها به طور متوسط ۳ میلیون افزایش یافته بود.
کاهش سهم هزینه
در تفریحات و حملونقل
گزارش‌ها در بین هزینه خانوارها در سال ۹۰ نشان می‌دهد که گروه «مسکن، آب، برق وگاز و سایر سوخت‌ها» چیزی در حدود یک سوم هزینه را به خود را خود اختصاص داده بود. مقدار سهم این گروه در هزینه‌های خانوار در سال‌های ۸۴ تا ۹۰، افزایش ۳ درصدی را پشت سر گذاشت و از ۶/۲۷ درصد به ۶/۳۰ افزایش یافته بود. این در حالی است سهم هزینه‌های خانوارها در تفریحات و پوشاک و کفش در این هفت سال کاهش پیدا کرده است. سهم هزینه‌های گروه کفش و پوشاک از ۶/۵ به ۶/۴ درصد و سهم هزینه‌های تفریح و امور فرهنگی از ۳ به ۷/۲ درصد کاهش پیدا کرده بود.
آمار بودجه خانوار نشان می‌دهد که در سال ۸۴ مردم چیزی در حدود ۱۶ درصد از هزینه خود را صرف «حملونقل» می‌کردند؛ اما این رقم در سال ۹۰ به ۱۲ درصد کاهش پیدا کرده است. این روند نشان می‌دهد مردم در این هفت سال از سهم خود در پوشاک و کفش کاسته و به سهم هزینه‌های خود در بهداشت و درمان و خوراک آشامیدنی‌ها افزوده‌اند.
هزینه‌های خوراکی سه برابر شد
گزارش‌ها نشان می‌دهد سهم مخارج خانوارها در گروه‌های «دخانیات» و «تحصیل» تغییر قابل‌ملاحظه‌ای نداشته است.
خانوارها به طور متوسط در سال ۹۰ تقریبا ۳۶۵ هزار تومان صرف هزینه‌های تحصیلی و ۴۷۰ هزار تومان صرف تفریحات و امور فرهنگی کردند که در مجموع ۵ درصد از کل هزینه‌های خانوار را دربرمی‌گیرد. این در حالی است که هزینه‌های گروه خوراکی آشامیدنی و همچنین مسکن و آب و برق گاز در مجموع ۵۵ درصد کل هزینه‌های خانوار در سال ۹۰ بوده است. میزان هزینه‌های بهداشت و درمان به طور متوسط ۲۸۰ هزار تومان در سال ۸۴ بوده که این رقم در سال ۹۰ به چیزی حدود ۹۳۰ هزار تومان برای هر خانوار رسید. در واقع در هزینه این بخش در دوره مورد بررسی ۲۳۰ درصد (بیش از سه برابر) رشد داشته‌است.
هزینه‌های مردم از حمل ونقل در طول این سال‌ها نیز دو برابر شده و این رقم برای هر خانوار از حدود یک میلیون تومان به بیش از دو میلیون تومان افزایش پیدا کرده است. در این گزارش ذکر شده که خانوارها برای خوراکی و آشامیدنی در سال ۱۳۸۴ به‌طور متوسط یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان خرج می‌کردند که این هزینه در سال ۹۰ به حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسید.عملکرد مردم در هزینه برای «لوازم و اثاث منزل» در طول این هفت سال نشان می‌دهد که سهم هزینه این گروه در بودجه خانوار از ۵/۵ درصد به ۵/۴ درصد کاهش یافته است و مردم در سال ۹۰ به‌طور متوسط ۸۳۰ هزار تومان را در لوازم اثاث و خدمات در داخل منزل هزینه می‌کردند.
همچنین سهم هزینه استفاده از رستوران و هتل در بودجه خانوار در این سال‌ها تقریبا تغییر نکرده است و در حدود ۲/۲ درصد تا ۳/۲ درصد، ثابت مانده است. هر چند میزان ریالی این هزینه‌ها، از ۱۵۰ هزار تومان در سال ۸۴ به ۴۰۰ هزار تومان در سال ۹۰ بالا رفته است.
رشد 150 درصدی درآمدها
بخش درآمد در گزارش‌های بودجه خانوار بانک مرکزی از دو بخش پولی و غیرپولی تشکیل شده است. بخش پولی متشکل از هفت زیر مجموعه، درآمد از مزد و حقوق بخش دولتی، در آمد از مزد و حقوق بخش خصوصی، در آمد از حقوق و مزد بخش تعاونی، درآمد از مشاغل آزاد بخش کشاورزی، درآمد از مشاغل آزاد غیر‌کشاورزی، درآمدهای متفرقه و در آمد حاصل از فروش کالای دست دوم است. بخش غیرپولی نیز به دو زیر مجموعه ارزش اجاری مسکن شخصی و سایر درآمدها که شامل برآورد اجاری مسکن در برابر خدمت و رایگان، ارزش کالاها و خدمات در مقابل مزد وحقوق و تولید برای مصرف در خانه از محل کشاورزی و غیر‌کشاورزی، تقسیم می‌شود. این گزارش می‌گوید: در سال‌های گذشته سهم درآمدهای پولی از کل درآمدهای خانوار در حال کاهش و سهم درآمدهای غیرپولی در حال افزایش بوده است. در سال 90 سهم بخش پولی چیزی در حدود 74 درصد و به تبع آن سهم بخش غیرپولی 26 درصد بوده است. این در حالی است که این گزارش سهم بخش پولی را در سال 84، به میزان 76 درصد و سهم بخش غیرپولی را معادل 24 درصد گزارش کرده بود.
رشد سهم دستمزد‌ها در بخش خصوصی
گزارش‌های بانک مرکزی از درآمد پولی ناخالص نشان می‌دهد در چند سال گذشته، درآمد خانوارهای ایرانی از اشتغال در بخش دولتی در حال کاهش بوده و در مقابل درآمدهای بیشتری را از کار در بخش خصوصی دریافت کرده‌اند. بر اساس داده‌های منتشر شده، سهم «مزد و حقوق در بخش دولتی» از کل درآمدها، از 18 درصد در سال 84 به 12 درصد در سال 90 کاهش یافته است. این رقم به طور متوسط در سال 1384 یک میلیون و سیصد هزار تومان بوده که در سال 90 با 700 هزار تومان افزایش، به حدود دو میلیون تومان رسیده است. این در حالی است که «دستمزد در بخش خصوصی» از 4/13 درصد به 7/14 درصد افزایش یافته و از چیزی حدود یک میلیون به بالای دو میلیون و 400 هزار تومان طی هفت سال رسیده بود. همچنین میزان دستمزد‌ها در بخش مشاغل کشاورزی در سال 84 به میزان یک میلیون و 100 هزار تومان گزارش شده که این رقم در سال 90 به یک میلیون و 900 هزار تومان تغییر یافته بود. این آمارها در بخش درآمدهای غیرپولی نشان می‌دهد که در این هفت سال، ارزش اجاری مسکن شخصی تقریبا سه برابر شده است؛ به طوری که این رقم برای سال 84 تقریبا یک میلیون و 200 هزار تومان گزارش شده و رقم آن در سال 90، به 3
میلیون و200 هزار تومان رشد یافته بود.
ارسال نظر