گروه بازار پول: جدیدترین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی در اردیبهشت‌ماه به ۶/ ۱ درصد رسیده است. این در حالی است که در ۴ ماه گذشته رشد ماهانه این شاخص به‌دلیل «کاهش قیمت نفت و افت ارزش محصولات پتروشیمی» منفی بوده است. در اردیبهشت‌ماه شاخص محصولات پتروشیمی که از نظر وزنی نیمی از شاخص کل صادرات را تشکیل می‌دهد، ۷/ ۴ درصد افزایش یافته است. آمارهای جهانی نیز روند افزایش قیمت محصولات پتروشیمی را مشخص می‌کند، طبق آمار موسسه پلت، شاخص جهانی محصولات پتروشیمی در ماه مه‌۲۰۱۵، معادل ۴ درصد افزایش یافته است. اگرچه به‌نظر می‌رسد، اثر افت قیمت نفت در روند کاهشی ارزش صادراتی متوقف شده است، اما هنوز نسبت به سال قبل، ارزش صادرات در سطح پایین‌تری قرار دارد. طبق آمار در اردیبهشت‌ماه، شاخص بهای صادراتی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳ درصد کاهش یافته است که این میزان کمترین رشد نقطه‌به‌نقطه در ۱۵ ماه گذشته بوده است.

تغییر مسیر پس از 4 ماه

بانک مرکزی آخرین آمار شاخص بهای صادراتی در اردیبهشت‌ماه را منتشر کرد. بر اساس این آمار، عدد شاخص در دومین ماه سال‌جاری به ۷/ ۲۴۷ رسیده است. عدد شاخص در فروردین ماه ۹/ ۲۴۳ واحد بوده است؛ بنابراین رشد ماهانه ارزش صادرات در ماه اردیبهشت معادل ۶/ ۱ درصد بوده است. طبق بررسی‌ها، رشد ماهانه شاخص در ۴ ماه قبل از اردیبهشت، منفی ثبت شده بود، در ماه‌های گذشته به‌دلیل کاهش قیمت نفت و افت ارزش پتروشیمی، از سطح شاخص بهای صادراتی کاسته شده بود، اما با به تعادل رسیدن قیمت نفت و افزایش جزئی آن در ماه‌های اخیر، روند کاهش ارزش کالاهای صادراتی نیز متوقف شده است. البته باید اشاره کرد که هنوز ارزش صادرات نسبت به ماه مشابه سال قبل در سطحی پایین‌تر است. طبق آمار بانک مرکزی، رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص صادرات (رشد شاخص نسبت به ماه مشابه سال قبل) در اردیبهشت‌ماه معادل منفی ۱۳ درصد گزارش شده که این رقم در ۱۵ ماه قبل از این ماه، کمترین سطح بوده است.

رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص صادرات در سه ماه گذشته، پس از شوک کاهش قیمت نفت، به زیر صفر نزول کرد که البته به‌نظر می‌رسد با تداوم رشد ماهانه ارزش صادرات، در ماه‌های آتی تورم منفی آن کمی تعدیل شود. دیگر آمار بانک مرکزی نیز روند کاهش ارزش صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل را تایید می‌کند. بر این اساس، در دو ماه اول سال ۹۴ نسبت به دوره مشابه سال قبل ۷/ ۱۲ درصد از شاخص بهای صادراتی کاسته شده است. همچنین رشد شاخص در ۱۲ ماه منتهی به اردیبهشت ۹۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل، منفی ۴/ ۱ درصد بوده است. این مقدار در فروردین ماه معادل منفی ۸/ ۰ درصد گزارش شده است.

عوامل موثر در شاخص بهای صادراتی

شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران یکی از انواع شاخص‌های قیمت است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان می‌دهد. به لحاظ ماهیت این شاخص بر مبانی بازار صادرات محاسبه می‌شود. عوامل موثر بر شاخص صادراتی را می‌توان «تقاضا و کشش بازار جهانی»، «امکانات داخلی»، «تبلیغات»، «ویژگی‌های اقتصادی بازار جهانی» و «قوانین و سیاست‌های داخلی و خارجی موثر در بازرگانی» عنوان کرد. این عوامل ارزش محصولات صادراتی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اما علاوه بر موارد بالا در تهیه شاخص صادراتی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل می‌شود و تغییرات این شاخص نمایانگر «نوسانات نرخ آزاد ارز» نیز است. بنابراین به طور کلی دو عامل «ارزی» و «تغییرات قیمت کالاهای صادراتی در بازارهای جهانی» می‌تواند شاخص بهای صادراتی را تحت‌تاثیر قرار دهد. بررسی‌ها حاکی از آن است که در ماه‌های گذشته، نرخ ارز در بازار آزاد، مسیر کم نوسانی را پشت‌سر گذاشته است و دامنه نوسان ماهانه از ۱۰۰ تومان فراتر نرفته است. بنابراین عامل ارزی در شاخص بهای صادراتی اثر قابل توجهی نداشته است، اما «تغییرات جهانی قیمت کالاها» به خصوص کاهش بهای نفت اثر قابل توجهی در کاهش شاخص بهای صادراتی داشته است.

اثر تغییرات محصولات پتروشیمی در قیمت نفت

در گزارش شاخص بهای صادراتی بانک مرکزی، حدود نیمی از وزن شاخص را محصولات پتروشیمی تشکیل می‌دهد. در ماه‌های گذشته، کاهش قیمت نفت، ارزش مشتقات طلای سیاه را نیز تحت‌تاثیر قرار داده بود، اما با توقف کاهش قیمت نفت وافزایش جزئی آن در ماه‌های اخیر، کمی به ارزش کالاهای پتروشیمی افزوده شده است. مطابق آمارها، در اردیبهشت‌ماه نسبت به ماه قبل ۷/ ۴ درصد به ارزش محصولات پتروشیمی افزوده شده است. همچنین رشد ماهانه این گروه در ۴ ماه قبل منفی بوده است. کالاهای مهم گروه پتروشیمی و میعانات گازی نیز افزایش قابل توجهی در این ماه داشته است. متانول که یکی از کالاهای مهم صادراتی است در اردیبهشت‌ماه نسبت به ماه قبل ۲۲ درصد افزایش قیمت را پشت‌سر گذاشته است. شاخص بهای پروپان مایع شده نیز در این ماه، ۴ درصد رشد کرده است. در دو ماه نخست سال‌جاری، دو کالای متانول و پروپان مایع شده، در حدود ۱۳ درصد از ارزش (دلاری) کل صادرات غیر‌نفتی را تشکیل داده‌اند.

از سوی دیگر، آمارهای جهانی نیز روند افزایش شاخص بهای صادراتی را در ماه‌های اخیر تایید می‌کند. بر اساس شاخص جهانی محصولات پتروشیمی موسسه پلت (PGPI) در ماه مه‌۲۰۱۵ نسبت به ماه قبل، ۴ درصد به این شاخص افزوده شده است. جیمز فاستر، مدیر تجزیه و تحلیل پتروشیمی در موسسه پلات معتقد است: «قیمت پتروشیمی در جهان به افزایش خود ادامه می‌دهد، اما همچنان زیر سطح قیمتی سال گذشته باقی می‌ماند.» روندی که آمارهای سالانه نیز این موضوع را تایید می‌کند. بر این اساس، رشد سالانه شاخص جهانی محصولات پتروشیمی در ماه مه ‌۲۰۱۵ معادل منفی ۲۰ درصد بوده است. از ژانویه سال میلادی جاری، قیمت محصولات پتروشیمی در مسیر صعودی حرکت کرد و عمده این افزایش نیز به‌دلیل رشد قیمتی «نفت خام» و «نفتا» صورت می‌گیرد. بهای نفت خام در ماه مه ‌نسبت به آوریل ۸ درصد افزایش یافته و طی این مدت ۶ درصد به قیمت نفتا افزوده شده است.

افت 18 درصدی بهای سیمان صادراتی

در کنار محصولات پتروشیمی، بانک مرکزی آخرین تغییرات سایر کالاهای صادراتی را در اردیبهشت‌ماه به روز کرده است. در اردیبهشت‌ماه شاخص بهای گروه محصولات معدنی در مقایسه با ماه قبل ۵/ ۲ درصد افزایش یافته است. رشد این گروه به‌دلیل رشد ۲/ ۱۰ درصدی قیمت زعفران، ۹/ ۰ درصدی قیمت پسته و ۷/ ۴ درصدی کشمش و سبزه بوده است. علاوه‌بر این، در این ماه افزایش قیمت شاخص بهای آهن کلاف گرم، به میزان

۲/ ۳ درصد، شمش روی معادل ۵/ ۲ درصد و شمش آلومینیوم معادل منفی ۶/ ۲ درصد باعث رشد ۸/ ۱ درصدی شاخص گروه «فلزات معمولی و مصنوعات آن» شده است. شاخص محصولات معدنی نیز در اردیبهشت‌ماه کاهش ۲/ ۱ درصدی را پشت‌سر گذاشت. این روند کاهشی به‌دلیل افت قیمت ۸/ ۱۷ درصدی سیمان و ۵/ ۳ درصدی قیر گزارش شده است.

نقش نفت در صادرات مثبت شد