«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
شتاب بومی‌‌سازی در زنجیره فولاد
تهران تایمز
تولیدکنندگان ایرانی در زنجیره فولاد طی ۵ سال گذشته به خوبی همت خود را به کار گرفتند تا علاوه بر بومی‌‌سازی قطعات و مواد اولیه موردنیاز در این زنجیره به سمت بومی‌‌سازی تجهیزات و فناوری نیز پیش بروند.
ضرورت بومی‌‌سازی در زنجیره فولاد
پیش از هر امری در زمینه بومی‌‌سازی زنجیره فولاد باید به ضرورت این امر در کشور پرداخت. زکریا نایبی کارشناس فولاد در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: نخستین موضوعی که در زمینه بومی‌‌سازی در صنعت فولاد می‌توان مطرح کرد، توجه به ضرورت امر بومی‌‌سازی در ایران است. با توجه به این موضوع که کشور ما ایران در شرایط تحریمی به سر می‌‌برد، ضرورت بومی‌‌سازی در این کشور، بیش از کشورهای دیگر است، چراکه در دنیا بومی‌‌سازی صددرصدی به هیچ وجه معنا ندارد و کشورهایی مانند آلمان یا سایر کشورهای اروپایی معمولا تجهیزات و قطعات خود را به سایر کشورها از جمله چین یا حتی هند سفارش می‌دهند، زیرا ساخت تمام این تجهیزات در داخل صرفه اقتصادی ندارد. اما باوجود شرایط ایران به دلیل تحریم‌‌ها اجبار بومی‌‌سازی به یک ضرورت تبدیل شده است که اگر به خود متکی نباشد، تولید کارخانه‌‌ها متوقف خواهد شد. برای نمونه می‌توان به الکترود گرافیتی اشاره کرد که از زمان سفارش تا رسیدن به مقصد ۹ ماه زمان می‌‌برد. با توجه به اینکه تولید این محصول به‌‌صورت انحصاری در اختیار برخی کشورهاست، تامین آن در یک زمانی برای تولیدکنندگان فولاد مشکل ایجاد کرده بود. یا در زمینه تامین برخی روغن‌‌های موردنیاز چنین مشکلی به‌‌وجود آمده بود؛ بنابراین از بعد تامین نیاز موردنظر، بومی‌‌سازی در شرایط کنونی کشور یک ضرورت به شمار می‌رود. در چنین شرایطی طبیعی است که بسیاری از واحدهای فولادسازی یک واحد مهندسی معکوس در کنار کارخانه‌‌های تولیدی خود ایجاد کرده‌‌اند.
نایبی در ادامه با اشاره به عامل دوم ضرورت بومی‌‌سازی در کشور عنوان کرد: عامل دومی که بومی‌‌سازی را در کشور به یک امر ضروری مبدل می‌کند، صرفه‌‌جویی ارزی است. زمانی که قطعه و تجهیزات مورد نظر را از خارج از کشور تامین می‌‌کنیم، باید برای چنین وارداتی ارز خارج کنیم، این در حالی است که در شرایط کنونی که کشور به ارز بیشتری نیاز دارد، این صرفه‌‌جویی ارزی می‌تواند بسیار مفید باشد. از سوی دیگر، خود تولیدکنندگان نیز می‌توانند به سه چهارم قیمت محصول موردنیاز خود را وارد کنند.
وی در ادامه یادآور شد: برخی فولادسازان بزرگ در کشور ۱۱۰۰ قطعه و تجهیز خود را بومی‌‌سازی کرده و به ارزش ۱.۵ میلیارد تومان صرفه‌‌جویی ارزی به عمل آورده‌‌اند. یا یک واحد فولادسازی دیگر، سال گذشته به ارزش ۱۰۰ میلیون دلار بومی‌‌سازی در داخل کشور انجام داده است.
این کارشناس فولاد با اشاره به صرفه‌‌جویی ارزی صنعت فولاد طی سه سال اخیر عنوان کرد: طی سه سال گذشته در صنعت فولاد ۱.۵ میلیارد دلار ارزش‌‌افزوده از طریق صرفه‌‌جویی با بومی‌‌سازی ایجاد شده است.
نایبی همچنین با اشاره به نیروی انسانی عنوان کرد: هم‌‌اکنون در صنعت فولاد کشور ما نیروی انسانی قدرتمندی داریم. این نیروی انسانی طی سال‌های گذشته به خوبی رشد کرده‌‌اند و هم‌‌اکنون سرمایه این صنعت به‌‌شمار می‌‌روند که می‌توانند به راحتی قطعات و تجهیزات در زنجیره فولاد را بومی‌‌سازی کنند.
تفاوت سطوح مختلف بومی‌‌سازی
این کارشناس فولاد در ادامه با تفاوت قائل شدن بین سطوح مختلف بومی‌‌سازی خاطرنشان کرد: باید بین دانش فنی و فناوری تفاوت قائل شد. یک واحد ممکن است که دانش فنی تولید بسیاری از قطعات را نیز داشته باشد، اما فناوری تولید را نداشته باشد. در ایران فناوری احیای مستقیم که اساس فولادسازی در کشور به‌‌شمار می‌رود، فناوری میدرکس است که در اصل یک فناوری آمریکایی است که آمریکایی‌‌ها آن را به ژاپن فروختند و از ژاپنی‌‌ها خواستند که این فناوری را به ایران ندهد. ایران نیز طی سال‌های اخیر فناوری پرد را برای واحدهای احیای مستقیم ابداع کرد که همان فناوری بومی‌‌سازی میدرکس به‌‌شمار می‌رود. حتی هم‌‌اکنون در فناوری پرد که ظرفیت ۸۰۰هزار تن فولاد را داشت، در برخی واحدها به یک میلیون و ۲۰۰هزار تن رسیده است. در بخش معدن نیز بومی‌‌سازی‌‌های در خور توجهی انجام گرفته است و آسیاب‌‌های گلوله‌‌ای بومی‌‌سازی شده‌‌اند. یا در خط کنسانتره‌‌سازی نیز صد‌درصد به بومی‌‌سازی رسیده‌‌ایم.
۸۰درصد بومی‌‌سازی در زنجیره فولاد
این کارشناس فولاد با اشاره به رشد بومی‌‌سازی در داخل کشور تصریح کرد: بالای ۸۰درصد کارخانه‌‌های فولادسازی در کشور بومی‌‌سازی شده‌‌اند و ۲۰درصد باقی‌مانده نیز مهندسی معکوس انجام می‌دهند.
نایبی در ادامه در پاسخ به این پرسش که نقش شرکت‌های دانش‌‌بنیان را در بومی‌‌سازی صنعت فولاد چگونه ارزیابی می‌‌کنید، بیان کرد: به صورت کلی شرکت‌های دانش‌‌بنیان به دو دسته تقسیم می‌‌شوند، یک دسته شرکت‌های قدیمی هستند که اتفاقا شرکت‌های قدرتمندی هستند و تولیدات خوبی را نیز وارد بازار کرده‌‌اند، اما به دلیل دریافت برخی تسهیلات کم‌‌بهره و معافیت‌‌های مالیاتی خود را در زیرمجموعه شرکت‌های دانش‌‌بنیان درآورده‌‌اند؛ برخی شرکت‌های دانش‌‌بنیان نیز جزو شرکت‌های نوپا به شمار می‌‌روند که با حضور برخی جوانان تازه فارغ‌‌التحصیل‌‌شده وارد بازار شده‌‌اند که این شرکت‌ها نیاز به کسب تجربه‌‌های بیشتری دارند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: شرکت‌ها در وهله نخست باید برای بومی‌‌سازی برنامه‌‌ریزی انجام بدهند و حدود ۵درصد فروش سالانه خود را به بخش تحقیق و توسعه برای بومی‌‌سازی اختصاص بدهند، کاری که بیشتر کشورهای توسعه‌‌یافته انجام می‌دهند. پس از آنکه هدف مشخص شد، طی چند سال همه موارد موردنیاز خود را می‌توانند بومی‌‌سازی کنند.
