بازار در آرزوی خدمات جدید کارگزاران

گروه بورس - سردار خالدی: شبکه کارگزاری در ایران همواره با مشکلات عدیده‌ای رو‌به‌رو است و هر یک از فعالان نسبت به این قضیه رویکرد متفاوتی دارند؛ در این میان مهم‌ترین مشکلی که کارگزاران بورس اوراق بهادار از آن نام می‌برند مربوط به کمبود نیروی انسانی متخصص و کارآزموده است که تجربه‌ای در بازار سرمایه ندارند که همین موضوع باعث شده ایجاد شعب جدید در شهرستان‌ها با محدودیت رو به رو شود. البته بالا بودن هزینه‌های شرکت‌های کارگزاری از دیگر دلایلی بوده که موجب شده راه اندازی دفتر نمایندگی در استان‌ها صرفه اقتصادی نداشته باشد. براساس گفته فعالان همین دلایل شرایط را به سمتی برده که کارگزاری‌ها نه توان ارائه خدمات جدیدی داشته باشند و نه به دلیل صرفه اقتصادی اقدام به تبلیغات کنند. در گفت‌وگو با دو مدیر کارگزاری به این موضوعات پرداخته‌ایم. کمبود نیروی انسانی با تجربه، مشکل کارگزاری‌ها مهدی مقدسی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات اساسی شبکه کارگزاری در ایران کوچک بودن شرکت‌هاست، درباره اینکه شرکت‌های کارگزاری چرا پا‌به‌پای دیگر نهادهای مالی رشد نکرده‌اند؟ گفت: به نظر می‌رسد شرکت‌های کارگزاری برای کسب درآمد بیشتر به جای اتخاذ راه سخت‌تر که همان گسترش فعالیت‌های کارگزاری، ارائه خدمات جدید و تکریم مشتریان است، راه آسان‌تر یعنی ایجاد ارتباط با شرکت‌های حقوقی و مدیران پرتفوی را انتخاب کرده‌اند. مدیر عامل شرکت کارگزاری بانک ملی ایران تصریح کرد: رانت‌های موجود در سیستم فعلی انجام معاملات، بازده موردنظر ذی‌نفعان کارگزاری‌ها را به طور کامل پوشش می‌دهد به طوری که مدیران برای سرمایه‌گذاری به منظور توسعه و گسترش کسب و کار با کسب کارمزد بیشتر، فاقد انگیزه‌های کافی هستند. وی در خصوص اینکه چرا شبکه کارگزاری در برخی از استان‌ها شعبه ندارد؟ اظهار کرد: مدیران شرکت‌های کارگزاری برای ایجاد شعبه جدید در شهرستان‌های مختلف با دو محدودیت مواجه هستند. اولین و بزرگ‌ترین مشکل، کمبود نیروی انسانی با تجربه در شهرستان‌هایی است که تجربه فعالیت بورسی و کارگزاری در آن نبوده است. این موضوع با توجه به ریسک عملیاتی ناشی از اشتباهات معامله گر بسیار بااهمیت است. در حال حاضر حتی در شهرستان‌هایی که تالار بورس وجود دارد نیز برای جذب نیرو دچار مشکلات فراوانی هستیم و گاهی جذب نیروی جدید چند ماه زمان می‌برد. مقدسی تاکید کرد: عدم آشنایی صاحبان سرمایه در شهرستان‌ها با بازار سرمایه مشکل دیگر ایجاد شعبه‌های کارگزاری در شهرستان‌ها است. با توجه به هزینه‌های زیاد ایجاد شعبه در شهرستان، در صورتی که معاملات از سطح خاصی بالاتر نباشد ایجاد شعبه جدید منجر به زیان کارگزاری می‌شود. تعداد محدود مشتریان آشنا با بازار سرمایه در بسیاری از شهرستان‌ها، جذابیت ایجاد شعبه‌های جدید را از بین برده و در حال حاضر نیز بخش زیادی از گردش معاملات در شعبه‌های شهرستان متعلق به مشتریان غیر بومی است. مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک ملی درباره اینکه چرا شبکه کارگزاری ایران انحصاری و سهامداران شرکت‌های کارگزاری محرمانه هستند، تصریح کرد: انحصار فعلی شبکه کارگزاری ناشی از مصوبه شورای عالی بورس است که صدور مجوز جدید را ممنوع کرده است. با توجه به اینکه اغلب شرکت‌های کارگزاری سهامی خاص هستند، الزامی به ارائه لیست سهامداران به مراجع خاصی وجود ندارد در حالی که در مورد بانک‌ها و سایر نهاد‌های مالی به دلیل ساختار سهامی عام، اطلاعات سهامداری در دسترس عموم است. در مجموع معتقد نیستم که مشخص بودن ساختار سهامداری مانعی برای ایجاد رانت در صنعت کارگزاری است. وی در خصوص اینکه چرا شبکه کارگزاری ایران هیچ گاه خدمتی ارائه نکرده و همواره تحت فشار نهادهای نظارتی تن به افزایش سطح خدمات داده است؟ گفت: با این سوال شما موافق نیستم، نهاد نظارتی بیشتر از آنکه عاملی برای ایجاد تشویق برای ارائه خدمات باشد مانعی برای ارائه خدمات جدید است. برای مثال؛ فلسفه وجودی سیستم کارگزار ناظر سهام این است که سهامی که مشتری نزد هر کارگزاری خریداری کرده است، تنها نزد همان کارگزار اجازه فروش داشته باشد. وجود این سیستم پیش نیاز ارائه خدمات معاملات اعتباری است که کارگزار بداند در صورت ارائه اعتبار به مشتری، تضامین لازم برای بازپرداخت اعتبار وجود دارد. پس از سال‌ها از نصب سیستم معاملات جدید، کماکان این سیستم به صورت ناقص راه‌اندازی شده است و نه تنها اطمینانی برای کارگزار ایجاد نمی‌کند بلکه برای سهامداران حقوقی، مشکلاتی ایجاد کرده است. مقدسی ادامه داد: ارائه خدمات متنوع در معاملات برخط از جمله درخواست‌های مشروط، درخواست‌های خرید و فروش با «حد ضرر» و «حد سود» با توجه به ایجاد ساختار نرم‌افزاری توسط شرکت‌های سرویس‌‌دهنده به دلیل عدم ارائه مجوز از سوی سازمان قابل ارائه به مشتریان نیست. این کارگزار بورس اوراق بهادار سپس گفت: پس از گذشت سالیان طولانی از شروع فعالیت کارگزاری و بروز مشکلات عدیده بین سرمایه‌گذاران و کارگزاران ناشی از انجام معاملات تلفنی؛ دستور‌العمل معاملات تلفنی ابلاغ شده که با توجه به شرایطی که درآن دستورالعمل در نظر گرفته شده، عملا آن را بدون استفاده کرده است. مقدسی در واکنش به این موضوع که در سال‌های اخیر سازمان بورس طرح رتبه بندی کارگزاران را اجرا کرده، چرا با وجود اینکه در اکثر کشورهای پیشرفته، کارگزاران در ارائه خدمات مختلف در حال رقابت هستند اما در ایران کارگزاران حتی از ارائه عملکرد خودداری می‌کنند چه برسد به رقابت؟ گفت: در حال حاضر تمامی کارگزاران تنها یک نوع خدمت که همان خرید و فروش اوراق بهادار است را ارائه می‌دهند. ارائه خدمات متنوع تر یا ممنوع است (به دلیل مقررات) یا امکان ناپذیر(به دلیل عدم وجود زیر ساخت) با توجه به حساسیت کار کارگزاری و تعداد زیاد مشتریان، ارائه خدمات جدید نیازمند نرم افزار‌های خاص طراحی شده برای این کار است. در حال حاضر به جای اینکه هر کارگزاری اقدام به تهیه نرم‌افزار خاص خود کند که از آن طریق بتواند سرویس‌های ارزش افزوده متنوع تری را به مشتریان ارائه کند، به دلیل کوچک بودن اندازه شرکت‌های کارگزاری و عدم صرفه اقتصادی، به ناچار همه کارگزاری‌ها از نرم افزار‌های یکسانی استفاده می‌کنند. وی در پایان تاکید کرد: پس در حالی که هیچ کدام از کارگزاری‌ها نه خدمت جدیدی می‌توانند عرضه کنند و نه امکان ارائه خدمات ارزش افزوده خاصی دارند، اقدام به تبلیغ چه چیزی بکنند؟ شعبه زدن کارگزاری‌ها توجیه اقتصادی ندارد محمد‌مهدی ناسوتی‌فرد نیز درباره مشکلات اساسی شبکه کارگزاری در ایران که بسیاری به کوچک بودن آن ایراد می‌گیرند، گفت: البته این مشکل وجود دارد ولی می‌توان گفت میزان رشد و توسعه شبکه کارگزاری‌ها بعد از تصویب قانون جدید بازار سرمایه (در سال ۱۳۸۴) از میزان رشد و توسعه سایر نهادهای مالی بیشتر بوده است و این رشد به جای افزایش تعداد شرکت‌های کارگزاری شامل افزایش کمیت و کیفیت نیروی انسانی و امکانات این شرکت‌ها بوده است. مدیر‌عامل شرکت کارگزاری بهگزین درباره اینکه چرا شبکه کارگزاری در برخی از استان‌ها شعبه ندارد؟ اظهار کرد: دلیل این مساله این است که توجیه اقتصادی برای این کار وجود ندارد و این مورد شامل نبود نیروی کار توانمند در این شهرها و همچنین عدم تمایل مردم آن منطقه به سرمایه‌گذاری در بورس می‌شود. ناسوتی‌فرد درباره اینکه چرا شبکه کارگزاری ایران انحصاری و سهامداران شرکت‌های کارگزاری محرمانه هستند؟ تصریح کرد: به نظر بنده دلیل منطقی برای محرمانه تلقی کردن این اطلاعات وجود ندارد و می‌توان به نهادها و افراد حائز شرایط مجوز حضور داد تا شرایط رقابتی‌تر شود و این مساله موجبات رشد بازار سرمایه را فراهم می‌کند. وی در پاسخ به این سوال که چرا شبکه کارگزاری ایران هیچ گاه خدمتی ارائه نکرده است؟ تاکید کرد: شرایط و محدودیت‌های اعلام شده از طرف ارگان‌های نظارتی و محدودیت درآمدهای صنعت کارگزاری باعث شده شرکت‌ها مجالی برای پرداختن به خدمات جدید و نوآوری در این عرصه را نداشته باشند و بیشتر وقت خود را به امور جاری و تامین حداقل‌های مورد لزوم اختصاص دهند. این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر سازمان بورس طرح رتبه‌بندی کارگزاران را اجرا کرده است، خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد این رتبه‌بندی‌ها با وجود کاستی‌هایی که داشته ثمرات مثبتی به همراه داشته و باعث ارتقای امکانات و نیروی انسانی شرکت‌های کارگزاری شده و شرکت‌ها تلاش می‌کنند جایگاه خود را بهبود بخشند. وی در پایان در خصوص اینکه در اکثر کشورهای پیشرفته، کارگزاران در ارائه خدمات مختلف در حال رقابت هستند در کارمزد تخفیف داده و برنامه‌های مدیریت دارایی را ایجاد می‌کنند چرا در ایران این وضعیت به گونه دیگری است؟ گفت: بحث ارائه تخفیفات دارای محدودیت‌های قانونی است که مخالفان آن دلایل خاص خود را دارند ولی در مورد کمبود تبلیغات در شرکت‌های کارگزاری به نظر می‌رسد این نقیصه وجود دارد و حجم تبلیغات با توجه به نوع فعالیت این شرکت‌ها بسیار اندک است که باید بهبود یابد.