علیرضا باغانی نهاد ناظر بازار سرمایه در اواخر بهمن ماه که ریزش قیمت سهام به اوج خود رسیده بود و پدیده صف‌نشینی در بازار سهام به شدت در حال تقویت بود، در قالب طرحی فروش سهام در بازار سرمایه را محدود کرد. براساس ضوابط جدید که از شنبه، ۲۶ بهمن در بازار سرمایه و با هدف حمایت از سهامداران خرد، جلب حمایت بیشتر سهامداران حقوقی، تسهیل و افزایش مبادلات سهامداران بزرگ و فراهم ساختن امکان حمایت مستمر و مداوم از بازار سرمایه به اجرا گذاشته شده است، بین ساعت ۸:۳۰ الی ۱۲ هر روز، حداکثر حجم سفارش‌های فروش وارده توسط هر کد معاملاتی (اعم از حقیقی و حقوقی) در هر نماد معادل ۲ درصد حجم مبنا یا ۵۰ هزار سهم (هر کدام بیشتر باشد) اعمال شده است.

بر این اساس، از ساعت ۱۲ الی ۱۲:۳۰، سقف مذکور اعمال نشده و کلیه سهامداران (اعم از حقیقی و حقوقی) می‌توانند به میزان مورد نظر، سفارش فروش وارد کنند. حال آنکه در دوره زمانی ۱۲ الی ۱۲:۳۰، سفارش‌های خرید و فروش، برمبنای قیمت پایانی بازار در ساعت ۱۲ وارد سامانه معاملات می‌شود. همچنین سفارش‌های فروش در دوره زمانی ۱۲ الی ۱۲:۳۰ به صورت انجام و ابطال (Fill & Kill) قابل ارسال است. اما سفارش‌های خرید در بازار کما فی‌السابق و بدون سقف انجام می‌شود.

این طرح که در بدو اجرا مخالفان و موافقان زیادی داشت، به هر حال ۳ هفته‌ای است که در بازار سهام اجرا شده است. کارنامه ۳‌هفته‌ای این طرح نشان می‌دهد شمار زیادی از سهامداران حقیقی تازه وارد که ناخودآگاه گرفتار صف‌های سنگین فروش سهام شده بودند، در قالب این طرح و در بازار بدون صف فروش توانسته‌اند اندک سهامی را که داشته‌اند نقد کنند و از بازار خارج شوند. اما پس از گذشت ۳ هفته از اجرای این طرح و در حالی که تنها دو هفته معاملاتی به پایان سال ۱۳۹۲ زمان باقی مانده است، ادامه اجرای این طرح، سهامداران حقیقی و حقوقی حرفه‌ای بازار و به تعبیری واضح‌تر پاسوزهای بازار را محدود و نگران کرده است.

اینکه نهاد ناظر بازار سرمایه همزمان با سقوط سنگین بورس به تکاپو افتاد تا از حقوق سهامداران خرد حمایت کند، جای تشکر و قدردانی دارد، اما به نظر می‌رسد مقررات جدید فروش سهام تنها به‌عنوان یک مسکن موقت، کارا بوده و برای آن دسته از فعالان بازار مفید بوده که تاب و تحمل منفی بودن بازار در پروسه‌ای نسبتا میان مدت را نداشته‌اند، این دسته از افراد که خبر سودهای نجومی در بورس آنها را به سمت این بازار کشانده بود، هم‌اکنون چه با شناسایی سود و چه با شناسایی زیان از این بازار خداحافظی کرده‌اند و الان بازار مانده و بازیگران اصلی و همیشگی.

در حال حاضر ادامه مقررات موجود در بازار سرمایه طرفداران زیادی ندارد. نتایج یک نظرسنجی نسبتا جامع توسط یک سایت تحلیلی معتبر نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از فعالان حقیقی و حقوقی از ادامه وضع موجود رضایت ندارند.

در این نظرسنجی از ۱۵۰۰ نفر از فعالان بازار سهام سوال شده که چقدر موافق تداوم محدودیت‌های جدید معاملات هستید و آن را کارا می‌دانید؟ در پاسخ ۵۲ درصد از این ۱۵۰۰ نفر اعلام کرده‌اند که اساسا موافق ادامه وضع موجود نیستند. ۱۹ درصد از این آمار هم این مقررات را خیلی کارا و ۱۲ درصد این شرایط معاملاتی جدید را مناسب ارزیابی کرده‌اند. ۱۷ درصد باقیمانده هم، برقراری شرایط معاملاتی جدید را در بازار سرمایه بدون تاثیر قلمداد کرده‌اند و اصطلاحا رای ممتنع داده‌اند.

از طرفی دیگر با تک‌تک فعالان حقوقی بازار که صحبت کنید، قطعا متوجه خواهید شد، ادامه مقررات جدید در بین حقوقی‌ها هم طرفدارانی ندارد، چون اساسا سهام خریدارای‌شده در مکانیزم جدید معاملات باید به صورت قطره‌ای فروخته شود و این موضوع قدرت نقدشوندگی بازار سهام را با مخاطره مواجه ساخته است.

خوشبختانه یک مقام نظارتی بازار سهام چهارشنبه گذشته از سیگنال‌های برگشت کامل بازار سرمایه خبر داد و اعلام کرد که معاملات این روز هم به لحاظ سفارش‌گذاری و هم به لحاظ مشارکت سهامداران حقیقی و حقوقی در دادوستد‌ها از ۱۵ دی ماه یعنی آغاز روند نزولی بورس تاکنون بی‌سابقه بوده است. بنابراین با وجود برگشت بازار نباید نگران بازگشت دوباره صف‌های فروش به بازار سهام بود.

باید به بازار اجازه داد که خودش تعیین‌کننده روند باشد. قیمت سهام خیلی از شرکت‌ها به سطح جذابی رسیده است. فصل مجامع برای تقسیم سود نقدی نزدیک است. احتمالا در صورت‌های مالی ۱۲ ماهه، محافظه کاری شرکت‌ها که در ۹‌ماهه‌ها بروز پیدا کرده بود تا قدری افشا خواهد شد.

بر این اساس بازار نگرانی خاصی ندارد، مگر اینکه در پس پرده رخدادها و وقایعی در پیش باشد که ما از آنها خبر نداریم.

دید تحلیلی ما نشان می‌دهد که بازار پتانسیل‌های کافی برای رشد دارد، نگارنده از هفته گذشته تاکنون با ۸ بازیگر عمده بازار سرمایه صحبت کرده‌ام و به اتفاق همگی قیمت‌های کنونی سهام را جذاب ارزیابی کرده‌اند، اما همچنان نگران فروش سهامند. طبیعی است که بازار سرمایه با گردش طبیعی معاملات و خرید و فروش دائم سهام، رونق می‌گیرد و اگر می‌خواهیم بازاری واقعی، شفاف و مبتنی بر مکانیزم عرضه و تقاضا داشته باشیم، باید از هم‌اکنون استارت بزنیم.