روایت کاریکاتوری از روزهای قرمز بازار سهام
گروه بورس، علیرضا باغانی: آموزش و فرهنگ‌سازی در چند سال گذشته یکی از نقاط ضعف نهاد ناظر بازار سرمایه بوده و شماری از کارشناسان و خبرگان دلیل عدم ورود تعداد زیادی از مردم را به بورس و یا تکرار رفتارهای توده‌وار در بازار سهام را به هزینه نکردن متولیان بورس برای فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشی نسبت داده‌اند. اما در این میان نهاد ناظر بازار سرمایه که طبق قانون متولی اصلی فرهنگ‌سازی برای ارتقا و گسترش سهامداری است، سعی کرده تاحدی هم گذشته را در این حوزه مهم و کلیدی جبران کرده و هم پوششی باشد برای غیبت نهادهای اجرایی بازار سهام و از جمله بورس اوراق بهادار تهران از مقوله مهم فرهنگ‌سازی. بر همین اساس، در حاشیه هشتمین نمایشگاه بازار سرمایه سومین دوره نمایشگاه کاریکاتور بورس به شکل بین‌المللی و همزمان با نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه در تهران برگزار شد. هرچند برگزاری این نمایشگاه به‌لحاظ امکانات و کیفیت عرضه، تفاوت چندانی با دوره‌های پیشین نداشت، اما آمار و ارقام حکایت از استقبال چشمگیر هنرمندان ایرانی و خارجی از این نمایشگاه دارد؛ مساله‌ای که باید برگزارکنندگان را به توجه جدی‌تر به این رویداد فرهنگی- هنری ترغیب کند. کاریکاتورهایی که بعضی از آنها روایتگر خوبی از اوضاع و احوال روزهای قرمز بازار سهام هستند. در گفت‌و‌گو با دکتر بهنام زنگی دبیر این نمایشگاه، ابعاد و آثار آن بررسی شده است:
نمایشگاه کاریکاتور بورس چگونه و از چه سالی پایه‌گذاری شده است؟
این نمایشگاه که امسال سومین دوره آن را شاهد بودیم، از سال ۱۳۹۰ و با هدف بهره‌گیری از زبان هنر برای تعمیق و توسعه فرهنگ بورس در جامعه تاسیس شده است. پس از دوره اول که در سال ۱۳۹۰ برگزار شد، تصمیم بر آن شد تا این نمایشگاه در سطح بین‌المللی و با برنامه‌ریزی منسجم‌تر به‌کار خود ادامه دهد.
روند برگزاری نمایشگاه در سه دوره گذشته چگونه بوده است؟
خوشبختانه روند کیفی نمایشگاه و استقبال هنرمندان از آن سیر صعودی داشته است. در دوره نخست این نمایشگاه که به شکل سراسری برگزار شد، به‌رغم ناشناخته بودن بازار سرمایه برای طراحان کاریکاتور، با ارائه محورهای پیشنهادی و معرفی اجمالی بورس و ویژگی‌های آن، با تعداد قابل توجهی از آثار خلاقانه و ارزشمند مواجه شدیم که حکایت از ظرفیت‌های بالقوه جامعه هنرمندان و طراحان برای معرفی و نقد بازار سرمایه داشت.
این روند در دو دوره بعد که به شکل بین‌المللی برگزار شد، شتاب بیشتری گرفته و شمار آثار، طراحان و کشورهای مشارکت‌کننده رو به افزایش نهاد.
در سه دوره برگزار شده چه تعداد هنرمند با چه تعداد اثر در نمایشگاه شرکت کردند؟
در دوره دوم آثاری از ۱۳ کشور جهان توسط دبیرخانه نمایشگاه دریافت شد که این عدد در دوره سوم به ۳۸کشور افزایش یافت. همچنین تعداد شرکت‌کنندگان خارجی در نمایشگاه ازحدود۲۰ هنرمند به بیش از یکصد نفر افزایش یافت که رشدی پنج برابری داشته است. در میان هنرمندان داخلی نیز طیف گسترده‌ای از طراحان و کارتونیست‌های شناخته شده تا هنرمندان و هنرجویان جوان و نوپا در نمایشگاه شرکت داشتند که این مساله نشانه استقبال مطلوب هنرمندان داخلی و انگیزه آنها برای تولید هنری در زمینه بورس و بازار سرمایه است.
آثار هنرمندان ایرانی با نمونه‌های خارجی چه تفاوت‌هایی دارند؟
بدون مبالغه می‌توان گفت که آثار هنرمندان کارتونیست ایرانی صرف‌نظر از آثار هنرمندان معتبر یا آثار خلاقانه استثنایی، از کیفیت و ارزش هنری بسیار بالاتری نسبت به نمونه‌های خارجی برخوردار است. این مساله شاید ناشی از درک بهتر موضوع و ضرورت‌های نمایشگاه از‌سوی ایشان باشد.
برگزاری این دوره‌ها چه دستاوردی داشته است؟ و اساسا چه مفاهیمی توسط آثار طراحی‌شده به مخاطب منتقل شده است؟
دستاوردهای درازمدت رویدادهای فرهنگی و هنری به آسانی قابل اندازه‌گیری نبوده و نیازمند مستندسازی و مطالعات لازم است. اما دستاوردهای ملموس و کاربردی آنها را می‌توان در هر مرحله‌ای تشخیص داد و ارزیابی کرد. در‌مورد نمایشگاه کاریکاتور بورس نیز تعیین میزان تاثیر آن بر نهادینه‌سازی رفتارهای درست و آموزش‌های اصولی در بازار بورس نیازمند بررسی است، اما برخی آثار قابل مشاهده آن را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
- تامین تصاویر تخصصی مورد نیاز مطبوعات و رسانه‌های کشور در زمینه بازار سرمایه
- در اختیار قراردادن ایده‌ها و طرح‌های خلاقانه برای استفاده در فرآیندها و فرآورده‌های تبلیغاتی، آموزشی و اطلاع‌رسانی دستگاه‌های متولی بورس.
- آشناسازی فعالان بازار سرمایه و بورس با مخاطرات، جذابیت‌ها و ویژگی‌های بورس از زبان و نگاه هنرمندان کارتونیست.
- به‌کارگیری زبان جذاب تصویری آن هم در قالب طنز برای ایجاد ارتباط نهادهای متولی بورس با جامعه.در کنار موارد یاد شده می‌توان ده‌ها کاربرد و کارکرد دیگر را نیز برای نمایشگاه فوق برشمرد که دستیابی به آنها مستلزم نگاه جدی‌تر و در خور‌توجه به این رویداد هنری است.
به استفاده از آثار نمایشگاه در رسانه‌ها اشاره کردید. آیا این مساله در مورد دیگر نمایشگاه‌های هنری هم رایج است؟
کمتر نمایشگاهی را می‌توان سراغ گرفت که آثار راه یافته به آن تا به این حد مورد توجه و استفاده مطبوعات قرار گیرد. با توجه به موضوع تخصصی نمایشگاه کاریکاتور بورس از یکسو و توجه روزنامه‌ها و دیگر رسانه‌ها به بازار سرمایه از سوی دیگر، آثار این نمایشگاه توانسته است خوراک تصویری این مطبوعات را طی سال‌های اخیر فراهم آورد تا مخاطبان رسانه‌ها بتوانند فارغ از تصاویر آرشیوی و نامربوط، در کنار گزارش‌ها، اخبار و تحلیل‌ها، لذت تماشای تصاویر جذاب نمایشگاه را نیز تجربه کنند.
این بخش از کارکردهای نمایشگاه را می‌توان با مقایسه صفحات اقتصادی مطبوعات و روزنامه‌ها قبل از تاسیس نمایشگاه و پس از آن به‌خوبی مشاهده کرد. استقبال مطبوعات از این آثار باعث اثربخشی بیشتر آنها و انتقال وسیع‌تر پیام و محتوای این آثار هنری به شهروندان شده است، به‌طوری که کاریکاتورهای این رویداد هنری به چارچوب نمایشگاه محدود نشده و در جامعه اشاعه می‌یابند.
آیا برای استفاده از این کاریکاتورها در مطبوعات و رسانه‌ها اشکال خاصی وجود ندارد؟
تنها نکته موجود، توجه به حقوق هنرمندان خالق اثر است. مطبوعات ما باید مقید به این مساله باشند که اگر اجر مادی آثار را پرداخت نمی‌کنند، حداقل عنوان طراح و نمایشگاه صاحب آثار را در ذیل آن درج کنند و برخوردی حرفه‌ای با این آثار داشته باشند.
آیا نمایشگاه‌های مشابهی در دیگر کشورها برگزار می‌شود؟
نمایشگاه کاریکاتور بورس را می‌توان نخستین نمایشگاه کاریکاتور با این وسعت و اعتبار در سطح جهان تلقی کرد و از این نظر باید به ارزش و اعتبار آن واقف باشیم و بتوانیم با برنامه‌ریزی درست، حمایت و همکاری، آن را به یک رویداد هنری هرچه باشکوه‌تر و شناخته‌شده‌تر تبدیل کنیم. دور از انتظار نیست که این رویداد هنری در معرفی و اعتباربخشی به بورس کشور در سطح منطقه کمک کند، چرا که رویدادهای فرهنگی و هنری تاثیرات عمقی و ماندگاری بر ذهن و خاطر مخاطبان می‌گذارند و بهترین روش تبلیغ و معرفی محسوب می‌شوند.
آیا آثار سه دوره گذشته در نمایشگاه‌های بین‌المللی دیگر دنیا به نمایش گذاشته می‌شود؟
با توجه به اینکه نمایشگاه کاریکاتور بورس با حمایت سازمان بورس اوراق بهادار و شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس برگزار می‌شود، حمایت مراکز فوق می‌تواند زمینه‌های لازم را برای برگزاری این نمایشگاه در کشورهای دیگر و به مناسبت‌های مختلف نظیر نمایشگاه‌های اقتصادی فراهم آورد. لازم می‌دانم دوباره به اهمیت این رویداد هنری و ظرفیت‌های تبلیغی و اطلاع‌رسانی آن در عرصه بین‌المللی اشاره و یادآوری کنم که این نمایشگاه می‌تواند در شیوه و روش عرضه و برگزاری نیز به نمایشگاه بورس، بانک و بیمه محدود نشود و در سطحی بسیار وسیع‌تر امکان عرضه بیابد.
با توجه به قدرت تاثیرگذاری آثار کاریکاتور آیا می‌توان از این آثار در امر آموزش و آگاهی‌بخشی استفاده کرد؟
بدون تردید با توجه به جذابیت آثار هنری، انتقال پیام با این آثار توام با مقبولیت خواهد بود. در این میان با توجه به اینکه کاریکاتور زبانی نقادانه، جذاب و تیزبین دارد، می‌تواند در مساله آموزش و انتقال مفاهیم موثر باشد. سازوکار ارتباطی آثار تصویری با مخاطب باعث دیرپایی، تاثیرگذاری و تامل‌برانگیزی نزد مخاطب می‌شود و این مولفه‌ها باعث می‌شوند که پیام و اطلاعاتی که از طریق آثار تصویری به مخاطب منتقل می‌شوند، حداکثر تاثیر را در‌بر‌داشته باشند. با این توضیح می‌توان از کاریکاتور برای گروه‌های مختلف سنی، اقشار و رده‌های متفاوت جامعه استفاده کرد و در قالب فرآیندهای آموزشی، اطلاع‌رسانی، تبلیغی و سرگرمی از آنها بهره جست. کما اینکه آثار دوره‌های پیشین نمایشگاه در قالب محصولات مختلف و توسط انتشارات بورس برای گروه‌های مختلف سنی بازتولید شده و مورد استفاده قرار گرفته است.
ارسال نظر