اعراب به دنبال توسعه صنایع فولادی هستند

مترجم: علی غفوری

اتحادیه آهن و فولاد عرب (AISU) که ۸۵ شرکت آهن و فولاد عضو آن هستند ۱۵ کشور را از کشورهای حوزه خلیج‌فارس در شرق گرفته تا صحرای موریتانی در ساحل غربی آفریقا دربر می‌گیرد.

اعضای این اتحادیه ۹۰‌درصد تولید فولاد در منطقه را در اختیار دارند که در سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۲۱میلیون تن تولید شد. معدن توسعه: امسال کنفرانس آهن و فولاد عرب که در آن ۳۲۰ نماینده شرکت داشتند در مسقط پایتخت عمان برگزار شد. عمان تاکنون نقش چندانی در تولید فولاد در جهان نداشته است ولی مقامات دولتی آن اظهار می‌دارند که می‌خواهند با توسعه بندر سوهار در آب‌های عمیق (۱۹ متر draft) خلیج عمان در شرق منطقه استراتژیک تنگه هرمز مواد اولیه را به کشورهای اطراف خلیج‌فارس و صادرات محصولات نهایی خود را به جهان عرضه کنند.

پروژه‌های در دست اجرای عمان شامل طرح توسعه کارخانه نورد فولاد، شرق سوهار (SSSRM) است که در سال ۱۹۹۵ این واحد برای نورد میلگرد ساختمانی (rebar) ایجاد شد و بیلت آن وارداتی است و کوره قوسی آن نیز در ماه اوت راه‌اندازی شد. ظرفیت آن ۲۰۰هزار تن در سال ریخته‌گری پیوسته بیلت است با طرح‌هایی برای افزایش آن تا ۵۰۰‌هزار تن در سال آهن قراضه شارژ اصلی آن خواهند بود اما طبق طرح‌های بعدی ۳۰‌درصد آهن اسفنجی بدان شارژ خواهد شد. کوره این کارخانه را IDC ترکیه ساخته است. تمام بیلت‌های اضافی خود کارخانه نورد SSSRM را تغذیه می‌کند که در حال حاضر حدود ۲۹۵‌هزار تن میلگرد ساختمانی با مقاومت بالا و سایر ۳۲ـ۸ میلیمتر تولید می‌کند. این واحد بزرگترین کارخانه در عمان است که محصولات خود را به کشورهای همسایه صادر می‌کند.

شرکت برزیلی CVRD به‌عنوان دومین شرکت بزرگ معدنی در جهانی در بندر سوهار سرمایه‌گذاری کرده است که به‌همین منظور یک یادداشت تفاهم با شرکت بندر صنعتی سوهار امضا کرده است تا یک واحد گندله‌سازی برای تولید آهن اسفنجی در آنجا احداث کند. ظرفیت اولیه آن ۵/۷‌میلیون تن در سال بوده که امکان توسعه آن تا ۲۲‌میلیون تن در سال وجود دارد، اگر این طرح تحقق یابد احداث اولین فاز آن با هزینه یک‌میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ آغاز خواهد شد.

کارخانه آهن و فولاد شدید در سال ۲۰۰۱ تاسیس شد که بیشترین سهم آن متعلق به شرکت اماراتی القیس بوده که یک واحد ذوب در سوهار با سرمایه‌گذاری اولیه ۳۵۰‌میلیون دلار در دست ساخت دارد.

بخش چدن‌ریزی آن شامل یک واحد میدرکس ۵/۱‌میلیون تن در سال کوره شافتی DRI است که یک واحد ذوب یک‌میلیون تن در سال کوره قوس را تغذیه خواهد کرد و پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی شود. ظرفیت آن به ۵/۳‌میلیون تن در سال تا سال ۲۰۱۱ـ۲۰۱۰ خواهد رسید که نیاز به ۴۰۰‌میلیون دلار دیگر سرمایه‌گذاری دارد و در نهایت ظرفیت آن به ۵‌میلیون تن خواهد رسید. تولیدات آن محصولات طویل و انواع لوله‌های مانسمان یا بدون درز خواهد بود.

کارخانه لوله‌سازی مانسمان یک سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت هندی بین‌المللی جیندال است و هدفش عرضه محصولاتش به صنایع نفت در منطقه است. احداث این کارخانه ۴میلیارد دلاری در هفتم فوریه اعلام شد و قرار است در نیمه دوم سال ۲۰۰۸ تکمیل شود.

شرکت فولاد الجزیره نیز در سوهار واقع شده است. این شرکت در سال ۱۹۹۷ تاسیس شد تا لوله تولید کند و در حال حاضر از چهار کارخانه لوله‌سازی و یک واحد گالوانیزه بهره‌برداری می‌کند. در سال ۲۰۰۶ این کارخانه ۱۴۵‌هزار تن لوله تولید کرده و به ۲۵ کشور صادر کرده است.

در ژوئیه ۲۰۰۷ واحد میلگرد تجاری ساختمانی با ظرفیت ۶۰۰‌هزار تن راه‌اندازی خواهد شد تا جایگزین میلگرد ساختمانی وارداتی آن شده و در نظر دارد کل تولید آن را تا سال ۲۰۰۹ به یک‌میلیون تن برساند.

سایر پروژه‌های غیرفولادی در دست احداث و یا بهره‌برداری در اطراف شرکت بندر صنعتی سوهار یک واحد ذوب آلومینیوم، یک پالایشگاه نفت، یک کارخانه کودسازی و یک کارخانه پلی‌پروپیلین هستند.

در افتتاح سمینار، وزیر حمل‌ونقل و ارتباطات اعلام کرد که دولت عمان از ۵سال پیش اقدام به سرمایه‌گذاری در بخش صنایع سنگین کرده است و هدفش ایجاد صنایع تکمیلی یا پایین‌دستی صنایع نفت است. تاکنون ۵میلیارد دلار به اجرای این پروژه‌های فولادی تخصیص داده شده است.

مدیرکل صنایع وزارت بازرگانی و صنایع عمان در خصوص اهمیت صنعت آهن و فولاد در توسعه اقتصادی عمان سخنانی را ایراد کرد مبنی بر اینکه در حال حاضر چهار کارخانه در دست احداث (شدید) و یا در حال بهره‌برداری است مانند کارخانه‌های فولادسازی Majan، Sohar East و الجزیره.

تولید فولاد خام در سال ۲۰۰۲ آغاز شد. تولید همواره رو به افزایش است تا پاسخگوی نیازهای کشور باشد. هر دو کارخانه فولادسازی سوهار ایست و الجزیره در حال نصب واحدهای فولادسازی خود هستند تا واحدهای نورد خود را تغذیه کرده و نیز محصولات نهایی خود را صادر کنند. در سال ۲۰۰۵ یک قرارداد برای احداث مجتمع فولادسازی شدید در سوهار امضا شد. شرکت الجزیره نیز در حال نصب یک واحد نورد در منطقه بندری سوهار است که امسال تولیدش را آغاز خواهد کرد. زمانی که این طرح‌های توسعه تکمیل و خاتمه یابد ظرفیت تولید فولاد خام در عمان به حدود ۸/۱‌میلیون تن در سال خواهد رسید.

براساس تولید محصول نهایی فولاد و واردات خالص آن، مصرف در عمان در سال ۲۰۰۵ به ۶۲۸‌هزار تن رسید. در حال حاضر فعالیت‌های ساخت‌وساز در این کشور رونق یافته و تعدادی پروژه در دست احداث است. ۳۱میلیارد دلار اخیرا در صنعت توریسم و مستغلات سرمایه‌گذاری شده است که نیاز به فولاد در این بخش‌ها اجتناب‌ناپذیر است. هزینه پروژه‌های صنعتی در منطقه صنعتی Sohar به رقم تقریبی ۱۰میلیارد دلار خواهدرسید. سرمایه‌گذاری در بخش‌های توریسم و امور زیربنایی حدودا به ۲۰‌میلیارد دلار خواهد رسید. برای اجرای این پروژه‌ها نیاز به فولاد (۷۵۰‌هزار تن برای پروژه‌های صنعتی و برای پروژه‌های توریسم، ساختمانی و مسکونی ۷۰۰‌هزار تن) خواهد بود که مجموعا به ۵/۱‌میلیون تن خواهد رسید.

این پروژه‌ها بین سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۶ راه‌اندازی خواهد شد. بنابراین میانگین تقاضای فولاد برای این طرح‌های توسعه به تنهایی حدود ۵۰۰‌هزار تن در سال است.

انتظار می‌رود که تقاضا برای فولاد در عمان سالیانه ۱۰-۸‌درصد افزایش داشته باشد (براساس مصرف سال ۲۰۰۵ که بالغ بر ۶۲۸‌هزار تن شد). تقاضا برای فولاد احتمالا امسال به ۹۲۳‌هزار تن برسد و در سال ۲۰۱۰ نیاز به محصولات نهایی به ۰۱۱/۱‌میلیون تن خواهد رسید، بنابراین تقاضا برای فولاد خام ۱۸/۱ـ۰۸/۱‌میلیون تن تا سال ۲۰۱۱ خواهد بود.

فرصت‌های کنونی در بخش آهن و فولاد در عمان به شرح زیر است:

ـ پروژه توسعه کارخانه‌های فولادسازی شدید، سوهار ایست و الجزیره که بیشترین سهم نیازهای عمان را در آینده تامین خواهند کرد.

ـ توسعه ظرفیت‌ها برای ورود به بازارهای خلیج

ـ تولید مفتول برای بازارهای داخلی و صادراتی

ـ تامین نیاز صنایع لوله‌سازی

ـ تامین لوله‌های با قطر بزرگ برای بازارهای داخلی و خارجی

وزیر تجارت و صنعت عمان اظهار داشت اگر در چارچوب توافقنامه منطقه آزاد تجاری عرب بزرگ، تجارت بین اعراب آزاد شود طرح‌های توسعه بیشتری به اجرا درخواهد آمد.

دبیرکل اتحادیه آهن و فولاد عرب می‌گوید: دلیل انتخاب عمان به‌عنوان محل کنفرانس، رشد سریع فولادسازی در این کشور است. نامبرده اضافه کرد که در این منطقه ۸۰ کارخانه جدید احداث خواهد شد که ۲۰ مورد کارهای ساختمانی آن آغاز شده است. بخش خصوصی ۶۶‌درصد از این سرمایه‌گذاری را به‌عهده گرفته است.

در این کنفرانس ۳۳ مقاله ارائه داده شد و ۲۲ کشور نمایشگاه برپا کرده بودند. مدیرعامل شرکت الطورقی Al-Tuwairqi عربستان سعودی اظهار داشت که اتحادیه آهن و فولاد عرب باید موانع تجاری در منطقه را برداشته و توافقنامه منطقه آزاد تجاری عرب بزرگ باید فعالیت‌ها و نفوذ بیشتری در منطقه داشته باشد. الطورقی اضافه کرد که قادر به واردات فولاد بیشتری از کارخانه فولادسازی او در انگلیس (Thames Steel) و یا اتحادیه اروپا بدون پرداخت تعرفه است اما بین کشورهای عربی تعرفه صادرات و واردات وجود دارد. بیشترین خشم او از این بود که فرصت سرمایه‌گذاری او در پروژه سنگ‌آهن موریتانی تکذیب شده بود. این پروژه یک سرمایه‌گذاری مشترکی است بین شرکت معدن دولتی موریتانی، SNIM و شرکت استرالیایی سرمایه‌گذاری Sphere است که نمی‌تواند چندان برای این شرکت اقتصادی باشد چون هزینه حمل از غرب آفریقا به منطقه خلیج گرانتر از واردات از برزیل خواهد بود.

دو شرکت بزرگ فولادسازی در منطقه EZDK مصر و حدید عربستان است که هر کدام مقالات خود را به سمینار ارائه دادند. در مقاله EZDK به موضوع ادغام و خرید و جهانی شدن صنعت فولاد اشاره شد و در خصوص تهدیدات و فرصت‌های این تحولات برای تولیدکنندگان فولاد عرب مطالبی ارائه شد. نتیجه‌گیری این بود که به‌رغم رشد قابل ملاحظه صنعت فولاد عرب طی چند سال گذشته، هنوز در حدی نیست که بتواند بر روی روندهای جهانی فولاد تاثیری داشته باشد. با توجه به اینکه ادغام و خرید شرکت‌های بزرگی با کارایی و ظرفیت بالا به‌وجود می‌آورد که می‌توانند در سطح جهانی رقابت کنند ولی شرکت‌های فولادسازی عرب (به‌جز EZDK) هنوز به‌صورت منطقه‌ای عمل می‌کنند و از نظر مقیاس بسیار کوچک و محدود عمل می‌کنند. به‌هرحال پیش‌بینی می‌شود که رونق کنونی در منطقه پس از افت قیمت نفت نهایتا از بین خواهد رفت، در آن زمان است که نیاز به ادغام در صنعت آهن و فولاد عرب محسوس خواهد بود تا بتوان توان رقابت‌پذیری را در بازارهای جهانی افزایش داده و مازاد تولید را صادر کرد.

همان‌گونه که اشاره شد EZDK در این میان استثنا است که شرکت فولاد EZZ ۲۰۰۰ شرکت ANSDK را خرید و بزرگترین شرکت فولادسازی عرب را به‌وجود آورد که در واقع با ۷/۱‌میلیون تن صادرات به بازارهای جهانی دارد.

حدید عربستان نیز بزرگترین کارخانه فولادسازی عربستان و دومین کارخانه بزرگ در منطقه است. تولید این شرکت در سال ۲۰۰۶ به ۵‌میلیون تن رسید که ۶۵‌درصد تولید عربستان است. در عربستان در حال حاضر ۵ کارخانه فولادسازی وجود دارد که کل ظرفیت آنان ۴۳/۸‌میلیون تن محصولات تخت و طویل است. عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج (GCC) کشورهای هستند که از نظر صنعتی و ساختمانی در حال رشد بوده و نیاز این کشورها به آهن و فولاد روز به‌روز در حال افزایش است.

عربستان ظرف چند سال آینده دو کارخانه فولادسازی دیگر با کل ظرفیت ۲۵/۱‌میلیون تن در سال احداث خواهد کرد که پاسخگوی نیازهای آهن و فولاد این کشور خواهد بود. برعکس EZZ مدیرعامل شرکت فولاد مصر در این همایش گفت: انتظار می‌رود که با افزایش قیمت نفت در جهان موجب افزایش رشد فعالیت‌های ساختمانی در منطقه خواهد شد.

رییس هیات‌مدیره شرکت اماراتی PJSC گفت که در نظر دارند پروژه آهن و فولاد شدید در سوهار عمان را اجرا کنند.

مقاله بعدی در خصوص واحد DRI میدرکس بود که اولین واحد میدرکس در منطقه خواهد بود که آهن اسفنجی را با ۶۰۰درجه حرارت به کوره قوس الکتریکی شارژ خواهد کرد که در حد قابل ملاحظه‌ای از مصرف انرژی الکتریکی خواهد کاست. ۷۵‌درصد آهن اسفنجی احتمالا توسط یک قیف انبار ذخیره با ۲۵‌درصد آهن اسفنجی سرد به‌صورت گرم به کوره شارژ خواهد شد. ظرفیت اولیه یا تولید واحد DRI ۷۵/۰‌میلیون تن در سال بود که متعاقبا آن را به ۵/۱‌میلیون تن در سال توسعه دادند که حدودا ۵/۰‌میلیون تن در سال آن بیشتر برای فروش تجاری بریکت گرم اختصاص داده شده است.

شرکت عربستانی الطورقی که در سال ۱۹۷۷ تاسیس شد در ابتدا یک شرکت تجاری و پیمانکاری بود که متعاقبا فعالیتش را در زمینه قطعات خودرو توسعه داد.

در سال ۱۹۸۹ گروه الطورقی وارد تجارت فولاد شد و یک کارخانه نورد ۱۲‌هزار تن مقاطع را خریداری کرد.

ظرفیت‌های کنونی آن به شرح زیر است:

واحد نورد: ۶/۲‌میلیون تن در سال

واحد ذوب: ۸/۱‌میلیون تن در سال

واحد آهن اسفنجی: ۷۵/۰‌میلیون تن در سال

این شرکت دارای واحدهای تولیدی در خاورمیانه و انگلیس (کارخانه فولاد تایمز در شیرنس)

در سال ۲۰۰۶ گروه الطورقی در میان صد شرکت عربستان سعودی در ردیف سی‌وچهارم و در میان شرکت‌های عربستانی که بالاترین رشد را دارند در ردیف دوم در سال ۲۰۰۵ قرار گرفت.

در حال حاضر این شرکت پروژه‌های در دست احداث در امارات، بحرین، مصر و پاکستان دارد و هم‌اکنون مشغول مذاکراتی برای خرید کارخانه‌های دیگری است. این شرکت می‌خواهد در سایر زمینه‌های تولیدی مانند تولید فولادهای خاص، لوله بدون درز، تیرآهن سنگین و ریل و نیز تولید ورق گرم و سرد و اندود کاری شده فعالیت‌های خود را توسعه دهد.

شرکت می‌خواهد ظرفیت تولید فولادسازی خود را از ۸/۱‌میلیون تن در سال ۲۰۰۷ به ۲۵/۶‌میلیون تن تا سال ۲۰۱۱ برساند و ظرفیت واحد نوردش را که در این سال ۶/۲‌میلیون تن است تا سال ۲۰۱۱ به ۰۵/۶‌میلیون تن برساند. در همین فاصله زمانی در نظر دارد ظرفیت تولید آهن اسفنجی خود را از ۷۵/۰‌میلیون تن به ۶‌میلیون تن افزایش دهد.

آقای سینگ پیش‌بینی می‌کند که تقاضا برای فولاد در خاورمیانه به‌دلیل رشد اقتصادی در کشورهای عربستان، قطر، کویت، امارات و لبنان افزایش پیدا کند چون رشد اقتصادی در این مناطق موجب افزایش فعالیت‌های ساختمانی یا ساخت و ساز شده است.

عربستان سعودی دارای بیشترین رشد بازار فولاد در خاورمیانه است و پس از آن امارات قرار دارد.