جایگاه و مسوولیتهای حقوقی اتاق پایاپای در معاملات بورس کالا
مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: مسوولیتهای حقوقی اتاق پایاپای در معاملات بورس کالا تضمین سلامت رفتار مالی در معاملات است. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ حامد سلطانینژاد در نخستین همایش ملی حقوق بازار سرمایه که عصر روز دوشنبه برگزار شد، به سیر تطور تاسیس بورس کالای ایران اشاره و اظهار کرد: این نهاد نخست در سال ۱۳۸۲ با شرکت ذوب آهن اصفهان پایهگذاری شد. در شهریور ماه این سال بود که سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران بر اساس قانون برنامه سوم توسعه بهعنوان ابزار آزادسازی قیمت برخی از کالاها تاسیس شد.
مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: مسوولیتهای حقوقی اتاق پایاپای در معاملات بورس کالا تضمین سلامت رفتار مالی در معاملات است. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ حامد سلطانینژاد در نخستین همایش ملی حقوق بازار سرمایه که عصر روز دوشنبه برگزار شد، به سیر تطور تاسیس بورس کالای ایران اشاره و اظهار کرد: این نهاد نخست در سال ۱۳۸۲ با شرکت ذوب آهن اصفهان پایهگذاری شد. در شهریور ماه این سال بود که سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران بر اساس قانون برنامه سوم توسعه بهعنوان ابزار آزادسازی قیمت برخی از کالاها تاسیس شد.وی ادامه داد: در شهریور ماه ۱۳۸۳ سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی ایران بر اساس قانون سوم توسعه تاسیس شد و در نهایت در شهریور ماه ۱۳۸۶ شرکت بورس کالای ایران (سهامی عام) با «ماهیت شرکت و نه سازمان» تاسیس شد. این موضوع همزمان با انحلال بورس فلزات تهران و بورس کشاورزی ایران بوده است.
سلطانینژاد در ادامه بورس کالا را یک نهاد خودانتظام خواند که تحت نظارت سازمان بورس است.به گفته این مقام مسوول ماهیت اصلی این شرکت طراحی فرآیندی است که هیچ یک از طرفین معامله در بورسهای کالایی متضرر نشوند. بر این اساس، اتاق «پایاپای» این وظیفه مهم را برعهده دارد.وی با طرح یک پرسش با این مضمون که «حقوق و تعهدات ناشی از یک معامله چیست؟»، خاطر نشان کرد: اتاق پایاپای یک واحد سازمانی از «شرکت» است که وظیفه تسویه و پایاپای کردن قراردادهای معامله شده در بورس را بر عهده دارد.مدیرعامل بورس کالای ایران در توصیف اتاق پایاپای با ماهیت CCP (Central Counter Party) گفت: این اتاق با ماهیت ذکر شده، پرداخت پول به فروشنده و تحویل کالا به خریدار را متعهد میشود به گونهای که میتوان گفت که اعتبارها در این اتاق بررسی میشوند.
سلطانینژاد ایفای نقش طرف مقابل در معاملات را یکی از وظایف اصلی اتاق پایاپای خواند و ابراز کرد: کنترل ریسک نکول یکی دیگر از وظایف این اتاق است به گونهای که میتوان گفت: اتاق نقش مرکزی در تعهدات حقوقی و جابهجا کردن پول و کالا را بر عهده دارد.وی با اشاره به اینکه «ثبتکننده بودن» از جمله اختیارات اتاق پایاپای است، گفت: این امر مهم، این امکان و اختیار را به عهده اتاق پایاپای میگذارد که در صورت گم شدن اسناد معامله بهعنوان یک مرجع، ثبت مالکیتها را نشان دهد. مدیرعامل بورس کالای ایران در سخنان خود به اقداماتی اشاره کرد که در راستای حمایت شرکت بورس کالای ایران از اتاق پایاپای است. بر این اساس ارتقای جایگاه حقوقی این اتاق و مطالعات تطبیقی را از جمله این حمایتها قلمداد کرد.این مقام مسوول اظهار امیدواری کرد: امید میرود حمایتهای مالی و حمایتهای معنوی با کمک گروهی از استادان حقوق اقتصادی برای تقویت اتاق پایاپای در شرکت بورس کالای ایران صورت پذیرد.وی با بیان اینکه اعضای اتاق پایاپای کسانی هستند که در فرآیند تسویه و پایاپای شرکت میکنند، عنوان کرد: کارگزاران اعضای اتاق پایاپای هستند؛ هر چند در بعضی از بورسها اعضای دیگری هم غیر از کارگزاران وجود دارد اما طبق دستورالعملهای موجود شرایط عضویت در اتاق پایاپای تعیین میشود اما عضویت یک مفهوم حقوقی است که باید جایگاه حقوقی آن مورد بررسی قرار بگیرد زیرا عضویت تفاوت معناداری با مشارکت، تضمین و وکالت داشته و باید مشخص شود کسانی که عضو میشوند چه حقوق و تعهداتی دارند. سلطانینژاد در ادامه به جزئیات اتاق پایاپای با ماهیت CCP اشاره کرد و گفت: اتاق پایاپای در مفهوم CCP به معنی ایفای نقش اعضای اتاق (کارگزاران) بهعنوان طرف مقابل در تمامی معاملات و عهده دار شدن کلیه تعهدات مالی است که به واسطه انجام معامله ایجاد میشود؛ به عبارت دیگر ایفای نقش خریدار در مقابل فروشنده و بر عکس از سوی عضو اتاق پایاپای.
در حقوق ایران کارگزاران بهعنوان اعضای اتاق پایاپای، نماینده خریدار و فروشنده در انعقاد معامله هستند و معاملات به نام و حساب مشتریان منعقد میشود؛ در حالیکه در سیستم CCP طرف واقعی معاملات کارگزاران هستند.وی تصریح کرد: در اتاقهای پایاپای با ماهیت CCP، اتاق پایاپای در مرکز قرار گرفته و پرداخت پول به فروشنده و تحویل کالا به خریدار را تعهد میکنند در این صورت هیچ یک از طرفین دغدغهای برای شناخت یکدیگر ندارند و اعتبارشان از طریق اتاق پایاپای مورد بررسی قرار میگیرد. همچنین درCCP ریسکی برای طرفین معامله متصور نیست زیرا اتاق پایاپای ایفای تعهدات را بر عهده دارد. وی تصریح کرد: همچنین در ساختار اتاق پایاپای CCP نکول وجود نداشته و صندوقهای تضمین، کار بیمه را انجام میدهند زیرا در بازارهای مالی کمتر متداول است که برای پوشش ریسک از بیمه استفاده شود زیرا بازارهای مالی خودشان ساختاری برای پوشش ریسک دارند بهطوری که صندوقهای تضمین مکانیزمهایی برای پوشش ریسک هستند و این کار را انجام میدهند. وی در ادامه به ساختار بورس لندن اشاره کرد و گفت: در بورس فلزات لندن نهادی به نام (clearing house) وظیفه تسویه و پایاپای معاملات را بر عهده دارد و در این بورس بالغ بر ۱۳۰۰ صفحه مقررات اتاق پایاپای وجود دارد که میتواند بهعنوان ایده مورد استفاده قرار بگیرد.
سلطانینژاد همچنین به تفاوت اتاق پایاپای هند وچین اشاره کرد و گفت: تفاوت اتاق پایاپای هند و چین در این است که برخی اتاقها تضمین تعهدات طرفین را بر عهده دارند اما بعضا همیشه اینطور نبوده و صرفا نقش مرکزی در مشخص شدن تعهدات و جابهجا کردن را برعهده دارند. وی به نقش اتاق پایاپای بهعنوان ثبتکننده اشاره کرد و توضیح داد: در برخی سیستمها نظیر نروژ و ایران، اتاق پایاپای به اطلاعات مالکان نهایی اوراق بهادار دسترسی داشته و از هرگونه نقل و انتقال سهام شرکتها یا کالای عرضهکنندگان و مالک نهایی آنها مطلع است و بهعنوان ثبتکننده اطلاعات سهامداران شناخته میشود. وی ادامه داد: بنابراین اتاقهای پایاپای نقش ثبتکننده هم دارند بهطوری که بهعنوان یک نهاد مرکزی مالکیت افراد را تعریف میکنند یعنی ثبت مالکیت باید توسط نهاد مرکزی صورت گیرد که در بازارهای مالی این وظیفه برعهده نهاد ثبتکننده است اما اینکه این نهاد باید یک نهاد مرکزی باشد یا نهادهایی باشند که بهصورت کاستودین (Custodian) در دفاتر خود مالکیتها را ثبت میکند، در ساختارهای مختلف بازارهای مالی متفاوت است. این در حالی است که کاستودینها به نوعی امانتدار بوده و فقط مرکز ثبت اوراق نبوده و جابه جایی و نگهداری پول را نیز بر عهده دارند.
ارسال نظر